28.Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΙΚΤΣΙ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ .Ιστορίες απ'την Ελλάδα και την Ανατολή

 

 

28.IΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ
      Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΙΚΤΣΙ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         Ο Στέλιος Κουτζαβεκιάρης ήταν ένας πολύ γλυκός άνθρωπος.Τον έζησα από κοντά στα πλαίσια της οικογένειας του παππού μου Σαράντη Παπαδέλλη ή Χατζησαράντη.Ο παππούς μου τον είχε στεφανώσει  με τη Γαρουφαλιά(Γαρφαλλίτσα) μια ιδιαίτερα συμπαθητική Ανεμωτίσια, που του χάρισε τέσσερα αγόρια. Στη συνέχεια ο ίδιοςείχε βαφτίσει και τον πρώτο του γιο ,τον Παναγιώτη(Τάκη). Eγώ αργότερα βάφτισα τον εγγονό του, το Στέλιο, το γιό του Παναγιώτη. Επίσης τον έζησα πιο κοντά, περί το 1954, όταν μικρούλης εγώ, δέκα χρονών, περίμενα να αλωνίσει και να λιχνίσει στο αλώνι του τις θημωνιές του λιγοστού σταριού   της οικογένειας μου . Τις είχαμε μεταφέρει με ένα γαϊδουράκι εγώ και ο μεγαλύτερος αδελφός μου  Σαράντης από το <<Κουρνέλι>>,το  αγαπημένο κτήμα του παππού μου. Αυτό  με την όμορφη δίχωρη διόροφη κούλα(αγροτική κατοικία) του, που τα άφησε ορφανά χτυπημένος από βαριά αρρώστια. Το αλώνι ήταν στο κτήμα του Στέλιου στην <<Περασιά>> ,δίπλα στην κούλα του , εκεί όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του καλλιεργώντας με πάθος τη γη. Τη γη που του εξασφάλισε την επιβίωση της οικογένειας του στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν τον ξεριζωμό των χιλιάδων Ελλήνων της Μικρασίας.Η Περασιά είναι στη μέση της απόστασης περίπου από το χωριό μας, την Ανεμώτια της Λέσβου, με το Κουρνέλι.Λέγεται δε Περασιά γιατί στο σημείο αυτό ανέκαθεν υπήρχε η δυνατότητα να περάσει κανείς  το ρέμα της Ποταμιάς, που είχε τότε πολλά νερά. Η σωτήρια γέφυρα του ρέματος έγινε στα μέσα του 20ου αιώνα. Αποτελεί την αφετηρία μιας μοναδικής ποτάμιας χαράδρας με πανύψηλους κάθετους βράχους, που περνώντας ανάμεσα σε αρχέγονα λιοπερίβολα καταλήγει στον κόλπο της Καλλονής.

 

      

                                

                              

H Kούλα της οικογένειας του Στέλιου όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του μετά την    Μικρασιατική καταστροφή . Αριστερά επάνω η περιοχή του χωριού της Ανεμώτιας

 Το αλώνισμα

 

       Δυο αγελάδες ζεμένες απ' το λαιμό με μια ξύλινη κατασκευή σχήματος ταφ, έσερναν ένα χοντρό βαρύ ξύλο, το ντουγένι. Το ντουγένι από κάτω του είχε  τσακμακόπετρες (κοφτερές πέτρες χαλαζία), ,για να βγάζουν με το βάρος του αλλά και το βάρος του χειριστή  τους που στεκόταν πάνω του, τους σπόρους από τις θήκες τους .Παράλληλα και μια  βουκέντρα (ραβδί με μια πρόκα από  κάτω) χρησίμευε για ενόχληση των αγελάδων, όταν αρνούνταν να προχωρήσουν κυκλικά μέσα στο στρωμένο από θημωνιές αλώνι. Ένα επιφώνημα κιγί,κιγί α,χα,χα έβγαινε που και που από το στόμα του χειριστή, που σήμαινε άκρη, άκρη για τις αγελάδες προκειμένου να καλύπτουν όλο το αλώνι. Τέλειωνε το αλώνισμα και μετά ερχόταν η ώρα του λιχνίσματος του σπασμένου σταριού και των άλλων φυτικών υπολειμμάτων,  με τη βοήθεια του τρυφερού αγέρα του κάμπου της Ανεμώτιας και του ρέματος της ποταμιάς που έφερνε το δροσερό αεράκι του Κόλπου της Καλλονής. Του ανέμου που έπαιρνε τα σκύβαλα και άφηνε τους γλυκούς σπόρους ένα σωρό.

       Θυμάμαι πάντα αυτές τις μαγικές στιγμές, όπου καβάλα στο ντουγένι γυρίζαμε με τα μικρότερα παιδιά του Στέλιου, το Μανώλη και τον Ηλία γύρω γύρω στο αλώνι. Ύστερα παλεύαμε και κυλιόμασταν ανέμελοι πάνω στο άσπαστο στάρι .Ο άλλος του γιος; ήταν ο Χρήστος.
         Θα μου μείνει αξέχαστο το  γλυκό  του ξεφωνητό προς τις αγελάδες στα οργώματα και τα βωλοσυρίσματα (ψιλοχωμάτισμα και ισοπέδωση χωραφιού), που είχε κάτι από αυτούς τους ήχους της Μικρασίας. Τούτο γινόταν με την ίδια περίπου λογική του ντουγενιού αλλά λεγόταν βωλόσυρος γιατί αντί για τσακμακόπετρες είχε και ξύλινους πύρους για να σπάζουν τις κουμούλες του χώματος. Ήταν κάτι αλλιώτικο, μελωδικό, ήρεμο. Α,χα,χα, α,χα,χα η κάπως έτσι. Πολλές φορές αυτόν τον ήχο τον άκουγα να αντιλαλεί πάνω στις πλαγιές του πρώην κρατήρα(κάμπου) και από το σκολειό ακόμα του χωριού μας ,που γέμιζε τους αιθέρες με αισιοδοξία και την ψυχή μας με καρτερικότητα. Ήταν η φωνή της Ανατολής.
       Ο Στέλιος  ένας γνήσιος Έλληνας ανατολίτης ,που η ζωή του μέχρι να εγκατασταθεί στην Ανεμώτια και να ασχοληθεί με τη γεωργία ήταν μια περιπέτεια.Από ένα μεγάλο τμήμα των νεανικών του χρόνων εμφανίζεται ζωντανή όλη η μεγάλη περιπέτεια του Ελληνικού Έθνους και κυρίως από το 1916 ίσαμε το 1922. Αυτά τα χρόνια που μεγάλωσαν αλλά και μίκρυναν την Ελλάδα. Τα χρόνια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου, τότε που οι Έλληνες της  Ανατολικής Μακεδονίας  γνώρισαν την αγριότητα των Βούλγαρων κομιτατζήδων αλλά και τα  χρόνια του ξεριζωμού  των Ελλήνων από τις αρχέγονες εστίες τους  την Ιωνία, την Αιολία  κ.λπ.

     Γεννήθηκε το 1898 στο Ασικτσί της Μικρασίας, ένα μικρό χωριουδάκι κάπου πέντε χιλιόμετρα έξω από την Πέργαμο.Ο πατέρας του ήταν βέρος Μικρασιάτης και το σόι της μητέρας του μετανάστες από τη Φίλια της Λέσβου ,το κοντινό χωριό της Ανεμώτιας. Η οικογένεια του ήταν φαίνεται κυρίαρχη σ' αυτή την περιοχή γι' αυτό τους αναγνώριζαν με το παρατσούκλι <<Μουχτάρ>>, που στα Τούρκικα είναι ο Κοινοτάρχης. 

       Εκτός από τις προσωπικές μου μνήμες οι  πηγές από τις οποίες πήρα πληροφορίες για τη ζωή και τους αγώνες του προέρχονται :

1.Από το μεγαλύτερο γιό του Παναγιώτη(Τάκη) και.

2.Από τον εγγονό του γιότου δεύτερου γιού του Χρήστου τον Ηλία Κουτζαβεκιάρη.

       Ο Παναγιώτης (Τάκης) μου είπε  ,ότι ο παππούς του πατέρα του (Στέλιου) ήταν μυλωνάς και είχε το μύλο του κοντά στις στοές της αρχαίας Περγάμου. Εκεί που βρέθηκε ο θησαυρός του Αττάλου. Το 1914 η οικογένεια μετακόμισε στη Λέσβο στα πλαίσια του λεγόμενου πρώτου διωγμού με τα Αμελέ Ταμπουρού και τις άτακτες ληστοσυμμορίες Τούρκων. Όμως το 1916 μετά τη χαλάρωση της συμπεριφοράς των Τούρκων και τη δήλωση της ασφάλειας από την Τουρκική διοίκηση, οικογένεια επανέρχεται στο Ασικτσί. Ήταν η χρονιά που ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαφωνώντας με το παλάτι δημιούργησε την Εθνική Άμυνα. 

             Ο πατέρας μου, συνέχισε ο Τάκης, στα δέκα οκτώ του χρόνια εντάσσεται εθελοντής στην Άμυνα.Έρχεται απ'το Ασικτσί και φεύγει από το νησί για τη Θεσσαλονίκη εκεί όπου βιάζονταν οι Βούλγαροι να την καταλάβουν.Τότε ο Βενιζέλος κάλεσε όσους θέλουν να καταταγούν εθελοντές.

       Σημείωση-Παρατήρηση:Το πιθανότερο είναι ότι η κατάταξη  του Στέλιου Κουτζαβεκιάρη ως εθελοντή στην Εθνική Άμυνα του Βενιζέλου έγινε στο τέλος Σεπτεμβρίου του 1916 στη Μυτιλήνη. Από εκεί,  μετά από στρατιωτική εκπαίδευση, έφυγε τον Απρίλιο του 1917  με ατμόπλοιο, που έφερνε στη Θεσσαλονίκη τα 4ο, 5ο και 6ο συντάγματα πεζικού. Οι μονάδες αυτές έγινε κατορθωτό να συσταθούν μετά από πολύ προσπάθεια.

         Ο Στέλιος είναι ενταγμένος στη μεραρχία Αρχιπελάγους, όπου αργότερα γίνεται  η πιο ηρωική Μεραρχία.

         Στη μάχη του Σκρα η μεραρχία έχυσε το περισσότερο αίμα για την ελευθερία της πατρίδας μας.Η μάχη αυτή  έγινε στις 16  Μαϊου του 1918 για την κατάληψη  του οχυρωμένου βουνού-οχυρού σε υψόμετρο 1096 μέτρα, όπου είχαν παραταχθεί οι δυνάμεις των Γερμανοβούλγαρων. Το κύριο βάρος του αγώνα  το σήκωσε η <<Μεραρχία Αρχιπελάγους>>, που είχε συγκροτηθεί  από στρατό προερχόμενο από τα νησιά Μυτιλήνη,Χίο, Σάμο και Λήμνο.

       Συνεχίζοντας ο Τάκης την αφήγηση του, λέει:

       Τότε η Ελλάδα ήταν κομμένη στα δύο. Έτσι τους κατέβασαν (ο Βενιζέλος και η ΑΝΤΑΝΤ)    στην Αθήνα να φέρουν την τάξη.   

    Σημείωση -Παρατήρηση<<Διακόπτω την αφήγηση  για να τονίσω πως αυτό έγινε δέκα μήνες  πριν τη μεγαλειώδη νίκη στο Σκρά μεταξύ Ιουλίου 1917 και 23 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς και όχι μετά όπως τα διηγήθηκε. Κατά την ταπεινή μου κρίση ο Στέλιος πρέπει να ήταν μαζί με τους επίλεκτους Βενιζελικούς ή μέρος κάποιων άλλων αξιοκρατικών ή εθελοντικών  επιλογών.>>Γιατί  ο Στέλιος ήταν στη Μεραρχία Αρχιπελάγους που ιστορικά δεν μετείχε στην επιχείρηση επιβολής της τάξης στην Αθήνα. Έτσι αμέσως σχεδόν μετά την άφιξή του από τη Λέσβο (Απρίλιος 1917) στάλθηκε στην Αθήνα. Ιστορικά ήταν τότε που με εντολή Βενιζέλου η μεραρχία των Σερρών  και το 9ο Σύνταγμα Κρητών, σε συνεννόηση με τους συμμάχους, στάλθηκαν στην Αθήνα και έβαλαν τάξη στις πολιτικές αναταραχές.

       Οι μονάδες αυτές επέστρεψαν στη Γουμένισσα στις 23 Οκτωβρίου της ίδιας  χρονιάς (1917).

      Ο Τάκης συνεχίζει την αφήγηση του γύρω από τη δράση του Στέλιου στην Αθήνα όπου στάλθηκε από τη Θεσσαλονίκη για την επιβολή της τάξης  στους ανακτορικούς οπαδούς που δημιουργούσαν προβλήματα.

        Άμα πήγανε στην Αθήνα και βγήκαν έξω βλέπουν τα μαγαζιά κλειστά. Αλλά και τα παντζούρια των σπιτιών όλα επίσης κλειστά. Οι στρατιώτες  μεταξύ τους ακούγονταν να λένε <<τι γίνεται>> με απορία . Όπως πηγαίνανε περιπολίες ομάδες,ομάδες , ακούγανε μέσα από τα σπίτια να λένε <<μα αυτοί είναι στρατός>>.  Άλλοι πάλι φιλοβασιλικοί τραγουδούσαν σε μια ταβέρνα  παραφθορά του τραγουδιού της Άμυνας, που κορόιδευε το Βενιζέλο ,όπως <<Στης αμύνης το σκουφάκι τα' κανε το Λευτεράκι. Τότε η περίπολος έσπαζε την πόρτα έμπαινε μέσα και τους τουλούμιαζε στο ξύλο. Οι  φιλοβασιλικοί στην Αθήνα τους είχανε πείσει ότι ο στρατός επιβολής της τάξης  ήταν κατακτητές και ότι πήγαιναν να τους σκλαβώσουν. Τους είχαν πείσει με συνθήματα όπως το << καλλίτερα με βασιλιά και ας είναι η Ελλάδα μέχρι το Μενίδι>>.

 Στη συνέχει ο Τάκης λέει : Ένα άλλο περιστατικό έγινε  στον Πειραιά , όπου ο πατέρας μου(Στέλιος) είναι   επικεφαλής  παραλαβής και διακίνησης ειδών διατροφής του στρατεύματος. Ένας αραμπατζής,, που βοηθούσε στη διακίνηση, έκλαιγε και έλεγε στο Στέλιο ότι έχει πολλά παιδιά και πεινάνε. Του φορτώνει το κάρο τρόφιμα  και του λέει, <<τράβα τα στο σπίτι>>.Οι άνθρωποι αυτοί τον έκαναν στο σπίτι τους θεό με τα παιδιά τους να χοροπηδάνε από τη χαρά τους. 

       Τα πράγματα  σιγά, σιγά ησυχάσανε. Ο Βενιζέλος ήταν ο κυρίαρχος σωτήρας της Ελλάδας.΄Αμα δεν έφτιαχνε έλεγε  την Άμυνα η Μακεδονία και η Θράκη θα ήταν   Boυλγαρική.

Σημείωση:       Από την Αθήνα ο Στέλιος γυρίζει στη Γουμένισσα (κεφαλοχώρι του Νομού Κιλκίς) στις  23 Οκτωβρίου 1917 . Μετά από κάποιες μάχες στην περιοχή του Στρυμόνα με τους Βουλγάρους  φθάνουμε στην ηρωική μάχη του Σκρα που γίνεται όπως προανέφερα στις 16 Μαΐου 1918 .

                                 Γουμένισσα 1917.'Ετος αναχώρησης των Γάλλων στρατιωτών 

                                                    της ΑΝΤΑΝΤ(ΕΝΤΑΝΤΕ)  
                               Φωτογραφία Αθηνάς Παπαδέλλη 2022 Μεγάλη Παρασκευή

       Επάνω της έγραψαν αριστερά ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ στο κέντρο  ΔΙΑΒΑΤΑ ΕΝΘΥΜΟΥ 

                                        ΤΟ ΓΑΛΛΟ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗ  δεξιά ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ 

                                                             κάτω ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΑ

Ο Τάκης Κουτζαβεκιάρης συνεχίζει. :  : Ο πατέρας μου λέει,  θέλοντας  να τονίσει τη νεανική δυναμική που είχε, δεν κάπνιζε κι όλας. Είχε μόνο το σακίδιο, το όπλο και σφαίρες. Από εκεί πήγανε προς το Σκρα όπου είχε οχυρωθεί ο εχθρός. Στο Σκρα έδωσαν την πιο μεγάλη μάχη. Αλλά ήταν μαζί τους και οι άλλες δυνάμεις ,οι Εγγλέζοι και οι Γάλλοι. Το Σκρα ήταν ένα βουνό σαν εκείνο εκεί το Φιλιανό που είναι καρσί (δείχνοντας προς το βουνό πάνω από τη Φίλια, το Σκοτεινό). Εκεί ήταν οχυρωμένοι γερά και ήταν και οι Γερμανοί μαζί με τους Βουλγάρους. Ήταν Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Τους καθίσανε μπροστά τους Βουλγάρους και ίσα, ίσα προχωρούσανε συνέχεια. Στο Σκρα θα κάνανε επίθεση για να το καταλάβουν. Τα κανόνια των συμμάχων στήθηκαν και αρχινούν. Τα βλήματα πέφτανε μπαράζ. Τους κλείσανε βαρώντας και στα άκρα τους για να μη μπορούν να φύγουν από πουθενά Ρίξαν, ρίξαν δυo μερόνυχτα.Το βουνό κατέβηκε τρία μέτρα. Άμα έπαψαν πυρ λέει δόθηκε η εντολή <<επίθεση τώρα>>.Δίνουνε, παίρνουνε ανεβαίνουν πάνω στο βουνό  και βλέπουν  ότι ήταν σχεδόν όλοι  σκοτωμένοι. Τους υπόλοιπους τους κυνηγούσαν ατάκτως.. Είχαμε βέβαια και πολλές απώλειες  με 338 νεκρούς ,1777 τραυματίες και 167 αγνοούμενους.

       Το στρατηγό που είχανε, ήταν κάποιος Ζίγρας.Διέταξε <<παύσατε πύρ>>.Όμως  εμείς αυτά δεν τα δεχόμασταν, έλεγε ο Στέλιος. Και έτσι κάποια στιγμή έρχεται ένα αεροπλάνο και ρίχνει προκηρύξεις που έλεγαν και αυτές <<παύσατε πυρ>>.'Ετσι γλιτώσαμε από τους Βουλγάρους και ο πατέρας μου πήρε και ανδραγαθήματα (βραβεία και μετάλλια ανδρείας) που έχουν χαθεί μάλλον από την κατάρρευση της κατοικίας τους στο χωριό κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής όταν ζούσαν στην κούλα της Περασιάς >> . 

Σημείωση δική μου .Αποτέλεσμα ήταν η συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας, στις 18 Σεπτεμβρίου 1918,  που υπογράφηκε τελικά στο Νεϊγύ της Γαλλίας στις 14 Νοεμβρίου  1919.

      Ο εγγονός του Στέλιου, Ηλίας Εμμανουήλ Κουτζαβεκιάρης, κατέγραψε αυτολεξί ,όσα του υπαγόρεψε ο παππούς του  όντας στην ηλικία των 10 χρόνων. Με αυτά συμπλήρωσε όσα ο Τάκης μου διηγήθηκε. Συγκεκριμένα του είπε:<<Τα Ελληνικά στρατεύματα πήγαν στο Μοναστήρι όπου τα είχαν καταλάβει οι Γερμανοί ,οι Βούλγαροι, οι Τούρκοι και οι Αυστριακοί. Πήγαμε στο Μοναστήρι  και το καταλάβαμε βγάζοντας τον εχθρικό συμμαχικό στρατό. Η Ελλάδα μετά παρέδωσε τα εδάφη αυτά στους συμμάχους της. Τότε καταφύγαμε στο <<Σκρα>> ένα βουνό της Ελλάδος όπου εκεί πάνω βρισκόταν ένα πολύ ισχυρό  οχυρό του εχθρικού συμμαχικού  στρατού. Ο Ελληνικός στρατός έκανε γενική επίθεση και μετά από τρία μερόνυχτα καταλάβαμε το οχυρό. Από τις οβίδες το βουνό χαμήλωσε  δυο μέτρα και υπήρχαν πολλά άταφα πτώματα. Οι Γερμανοί στο Σκρα είχαν έναν ασύρματο και άκουγαν κάθε ομιλία μας. Ένας Βούλγαρος στρατιώτης ήλθε σε μας και πρόδωσε για τον ασύρματο .Έτσι οι σύμμαχοι διέταξαν να πάρουμε τον ασύρματο. Ήλθε η διαταγή να πάνε οι Έλληνες κι ο λοχαγός διέταξε να πάνε έξι άτομα. Συγκέντρωσε το λόχο ο λοχαγός και είπε: Ποιοί έχουν καρδιά να πάνε και να πάρουν τον ασύρματο; Πρώτος ήταν ένας λοχίας και μετά εγώ. Σύνολο είμασταν έξη στρατιώτες. Η επιδρομή ορίστηκε τη νύχτα βγάζοντας οδηγά σημεία. Δεν πήγαμε ενωμένοι  για να μη δώσουμε στόχο. Δεν πέσαμε πάνω στο δρόμο για  το μηχάνημα αλλά λίγο πιο αριστερά και ξέροντας πως πήραμε άλλο δρόμο στρίψαμε δεξιά  και προχωρώντας βρήκαμε το μονοπάτι. Μετά παίρνοντας το μονοπάτι νομίζαμε ότι ήταν ο δρόμος για το μηχάνημα. Ξαφνικά πέσαμε στο σκοπό και αντί να πάμε από μπροστά πήγαμε από πίσω. Ο σκοπός πάνω στο φυλάκιο μας νόμισε για Βούλγαρους  και μας χαιρέτησε βουλγαρικά <<στοϊ>>που σημαίνει <<αλτ>>.Ο λοχίας επιτέθηκε στο σκοπό και τον αφοπλίσαμε. Βλέποντας αυτό ο σκοπός φώναξε <<πούσκα>>που σημαίνει στα όπλα. Οι Βούλγαροι στρατιώτες κάνοντας τα όπλα τους πυραμίδα κοιμόντουσαν. Ακούοντας τις φωνές   έφυγαν πίσω στο οχυρό τους. Πήραμε το σκοπό και φύγαμε αλλά οι Βούλγαροι νόμισαν πως κάναμε επίθεση και έτσι η νύχτα έγινε μέρα από τα πολυβόλα τους. Καθίσαμε για να σταματήσουν τα πυρά και μετά φύγαμε πίσω στο στρατόπεδό μας.

        Όταν πέρασαν έξι μέρες οι σύμμαχοι διέταξαν να πάει πάλι η ίδια  ομάδα των έξι ατόμων να πάρουμε το μηχάνημα. Προχωρώντας το πόδι μου μπερδεύτηκε στο σύρμα και μετά κόψαμε το σύρμα για να χαθεί η επικοινωνία. Έχοντας σαν στόχο το σύρμα πήγαμε στον ασύρματο. Το μηχάνημα ήταν θαμμένο μέσα στο χώμα και το ξεθάψαμε. Τότε ήλθε η γνώμη να πάρουμε την άλλη άκρη του σύρματος όπου ήταν μέσα στο οχυρό και τραβώντας το βγάλαμε. Παίρνοτας το μηχάνημα(ασύρματο) πήγαμε  στο στρατόπεδο μας. Σαν αύριο ήλθε ένας άλλος Βούλγαρος; στρατιώτης  που παραδόθηκε και μας είπε ότι:<<Αυτό που κάνατε  είχε σαν αποτέλεσμα  να βγάλουνε τους; καλύτερους Βούλγαρους στρατιώτες να πάρουν το δικό σας φυλάκιο >>.Ο Βούλγαρος στρατιώτης μας είπε πόσοι ήταν πιά μέρα και τι ώρα θα κάνουν την επίθεση. Οι Βούλγαροι βάλανε 200 άτομα και παίρνοντας μαζί τους στρωμάτσα διαλύσαν τα σύρματα μας. Kαθώς έγινε η επιδρομή των Βουλγάρων ένας δικός μας στρατιώτης τραυματίστηκε, όμως ένας στρατιώτης Βούλγαρος είδε τον τραυματία και τον  νόμισε Βούλγαρο. Ο Ελληνικός στρατός ήταν προετοιμασμένος με τα πολυβόλα και τις χειροβομβίδες. Στην αρχή  αφήσαμε τους Βουλγάρους να προχωρήσουνε και μετά τους; σκοτώσαμε χωρίς να αφήσουμε κανένα. Οι Βούλγαροι ζήτησαν ανακωχή  και πήραν όλα τα πτώματα των Βούλγαρων μαχητών. Έτσι τέλειωσε ο πόλεμος του <<Σκρα>>

Σημείωση δική μου .Όταν έληξε η μάχη του Σκρα,ο Στέλιος βρίσκεται ενταγμένος στο Σώμα Στρατού Εθνικής Άμυνας, που μετά τις νικηφόρες προελάσεις στην Δυτική Θράκη γίνεται Στρατιά Θράκης.

Η αφήγηση του Στέλιου στον εγγονό του συνεχίζεται. Μετά την ανακωχή των Βουλγάρων ο συμμαχικός στρατός της Ελλάδος κατέκτησε την Πόλη όπου ήταν διεθνές.

Λίγο πριν την είσοδο στην Κωνσταντινούπολη που έγινε την 20η Ιουλίου 1920

Το πίσω μέρος της παραπάνω φωτογραφίας

                                                    Το πίσω μέρος της παραπάνω φωτογραφίας

Σημείωση δική μου από την ιστορία και το φωτογραφικό υλικό. Τον βρίσκουμε σε υπομονάδα της (τάγμα), στη Μεραρχία Σμύρνης. Η υπομονάδα  αυτή που είχε και τμήμα της ΙΧ Μεραρχίας μπαίνει μαζί με τους συμμάχους της ΑΝΤΑΝΤ νικήτρια στην Κωνσταντινούπολη. Εκεί οι νικήτριες δυνάμεις συστήνουνε αποσπάσματα για να επιβάλλουν την τάξη, αφού και οι Τούρκοι ως σύμμαχοι των Γερμανών ήταν και αυτοί ηττημένοι. Η επιτυχία αυτή ήταν του στρατηγού  της Άμυνας Εμμανουήλ Ζυμβρακάκη, που εκμεταλλευόμενος τις διχόνοιες των Τούρκων  καταλαμβάνει την Ανατολική Θράκη. Αρχικά μέχρι έξω από την Πόλη, και στη συνέχεια συμμετέχει και στην κατάληψη όλων των  στενών του Βοσπόρου. Ήταν η 7/19 Ιουλίου 1920.Η Πόλη και τα στενά ήταν υπό διεθνή έλεγχο των συμμάχων της ΑΝΤΑΝΤ με συμμετοχή και Ελληνικού τάγματος υπό το Λεωνίδα Παρασκευόπουλο  και με την παρουσία του θωρηκτού  Αβέρωφ, που εντάχθηκε στο στόλο του Βοσπόρου. Σ' αυτό το άγημα ήταν και ο ήρωας μας Στέλιος, που ως μέλος του  τάγματος και μετά από συνεννόηση με τους συμμάχους , μπαίνει  ένοπλος μέσα στην Πόλη. Στη συνέχεια  με πλοίο φτάνει στο Tσιμπουκλή, που βρισκόταν στην ανατολική πλευρά του Βοσπόρου. Σχετική είναι η παρακάτω φωτογραφία του Στέλιου που βγήκε στις 18/2/1921 στο χωριό αυτό.

        Η συνθήκη του Μούδρου υπογράφεται στις 30 Οκτωβρίου του 1918, που στην ουσία διαλύει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και με  συμμετοχή μόνο της Αγγλίας. Η ενέργεια αυτή  μας έφερε αντιμέτωπους με τους ριγμένους Γάλλους και Ιταλούς και έτσι κάηκε η Σμύρνη. Το τραγούδι <<έχε γεια πάντα γεια>> που τραγουδούσανε οι Έλληνες της Σμύρνης όταν έφτασαν οι Ελληνικές δυνάμεις από τη Θεσσαλονίκη μέσο της Μυτιλήνης πάγωσε στα χείλη των Μικρασιατών Ελλήνων, που τους ξεσπίτωσε.

  ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΑΓΜΑ ΣΤΗΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ     ΤΟ 1920     

 μώβ χρώμα φαίνεται η εμπλοκή του Στέλιου στις μάχες του 8ουΣυντάγματος της 4ης Μεραρχίας του 1ου Σώματος Στρατού.

                         


Xάρτης Μικράς Ασίας.Πάνω πάνω το   Τσιμπουκλή

              

Τσιμπουκλή 28-2-1921



Η  περιγραφή της άφιξης στην Πόλη είναι στο
http://lithosfotos.blogspot.com/2013/06/1918.html
Ένα άρθρο του Χάρη  Καρολίδη της 19-6-2013 στο περιοδικό
<<λίθος φωτός >> περιγράφει με λεπτομέρεια τα γεγονότα της εισόδου της Ελληνικής μονάδας αλλά και των συμμάχων στην Πόλη  και το αντιγράφω .
 
Οκτώβριος 1918. Η ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ.

Σε περίληψη με κάποια τροποποίηση και συμπλήρωση το άρθρο για όσα επακολούθησαν τις μεγάλες νίκες στο Σκρα εναντίον των Βουλγάρων και την προέλαση των μονάδων του στρατηγού Ζυμβρακάκη στη Δυτική και στη συνέχεια την Ανατολική Θράκη.

Τα ιστορικά γεγονότα
 
    Τον Οκτώβριο του  1918 μια  μοίρα του Ελληνικού στόλου εισπλέει  με τα άλλα πολεμικά των Δυνάμεων στο Βόσπορο και αγκυροβολεί στην Κωνσταντινούπολη.Παράλληλα εγκαθίσταται στην Κωνσταντινούπολη και Ελληνικιή στρατιωτική αποστολή από δυνάμεις της θρυλικής Στρατιάς Θράκης(Μεραρχία Σμύρνης ,IV Mεραρχία).Ανάμεσα στις άλλες σημαίες κυμάτισε και η Ελληνική ,465 χρόνια μετά την υποστολή της Βυζαντινής το 1453 μ.Χ.Κάθε μέρα γίνεται η έπαρση και υποστολή της, με ειδικό απόσπασμα της αποστολής να αποδίδει τιμές.    Για μερικά λεπτά  ο κεντρικός δρόμος στο Πέραν κλείνει και οι διαβάτες και περίοικοι μένουν σε στάση προσοχής για λίγα λεπτά, μη θέλοντας να πιστέψουν αυτά που βλέπουν ότι είναι αληθινά, μια πραγματικότητα και όχι όνειρο.
Στη συνέχεια αναφέρεται ένα περιστατικό ανάμεσα στο στρατηγό Παρασκευόπουλο και τον Πρωθυπουργό  Ελευθέριο Βενιζέλο. 

        Ο αρχιστράτηγος  ρωτά το Βενιζέλο αν πιστεύει ότι θα παίρναμε τελικά την Κωνσταντινούπολη.Ο Βενιζέλος γυρίζει τότε και κοιτά καλά στα μάτια το στρατηγό , χαμογελά και μεταφέρει το βλέμμα στο δεξί χέρι του Αρχιστρατήγου, που κρατούσε ένα αναμμένο πούρο –ιδιαιτέρα αδυναμία του Παρασκευοπούλου.Είχε τέτοια συνήθεια να καπνίζει συνεχώς πούρο ώστε στο στρατό είχε από τα νιάτα του αποκτήσει το παρατσούκλι  «Καπετάν Πούρος>>.Στη συνέχεια σε εύθυμο ύφος του λέει.

- Έναν μόνον έχω να σου πω, στρατηγέ: Κι εάν δεν πάρουμε την Πόλη, τα σύνορά μας θα είναι τόσο κοντά ώστε θα  ανάβεις το πούρο σου στην Ελλάδα, θα μπαίνεις στο αυτοκίνητό σου και θα φθάνεις στην Πόλη προτού το πούρο σου τελειώσει.

Στη συνέχεια γίνεται περιγραφή της άφιξης του Ελληνικού τάγματος  με κάποια τροποποίηση και συμπλήρωση του άρθρου που περιγράφει τους χώρους διέλευσης του Ελληνικού αγήματος  στα πλαίσια της συμμαχίας της επονομαζόμενης ΕNDANTE (ANTANT).και τα συναισθήματα του Ελληνικού πληθυσμού της Πόλης. Ήταν οι  νικητές του 1ου Παγκοσμίου πολέμου. Οι Έλληνες ήταν  ακόμη αυτοί που προέλασαν στην Ανατολική Θράκη και έφτασαν στην Πόλη με τους ευφυείς σχεδιασμούς του στρατηγού Ζυμβρακάκη.

Η άφιξη του Ελληνικού Τάγματος στην Πόλη

  Την νύχτα της 19^ης προς την 20^ην Ιουλίου 1920 μια είδηση συγκλονίζει τους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης. Στην αρχήν ψιθυριστά, σαν αμφίβολη είδηση, ύστερα πιο έντονα και στο τέλος, την απίστευτη είδηση πως ένα Ελληνικό τάγμα έρχεται αύριο στην Πόλη!

Όλοι οι Έλληνες έμειναν άγρυπνοι. Πολλοί  τρέχουν σαν τρελοί στο δρόμο και ρωτούν:

- Που θ’ αποβιβαστεί το τάγμα; 

Τελικά έρχεται η είδηση. Θα ‘ρθει  από το Χαδέμκιοϊ σιδηροδρομικώς.

      Και ξάφνου ακούγεται σφύριγμα ατμομηχανής. Το πλήθος παραληρεί, για μια στιγμή θαμπώνουν τα μάτια του. Κόπηκε η αναπνοή του. Σε λίγο συνήλθε και σπάζοντας την συμμαχική ζώνη, σκαρφάλωσε στα σιδερένια κάγκελα του σταθμού και γέμισε τις μεγάλες αίθουσες και τα γραφεία.

     Το τραίνο ξεκινά και οι φαντάροι αρχινούν το τραγούδι. Κι σμίγει το τραγούδι των φαντάρων με τις ζητωκραυγές των Ελλήνων των Προαστίων, από τον Άγιο Στέφανο ως το Σιρκετζή, που στέκονται δεξιά και αριστερά της σιδηροδρομικής γραμμής. Ξαφνικά τα τραγούδια σταματούν. Το Τάγμα περνά μπροστά από την Αγιά Σοφιά. Άκρα ησυχία. Μονάχα ο θόρυβος της ατμομηχανής ακούγεται. Όλο το τάγμα βρίσκεται όρθιο μέσα στα βαγόνια που προσκυνά και θυμάται όσα έχει ακούσει για τον μαρμαρωμένο βασιλιά.

 1920

Η  επιβίβαση
    Στο ίδιο μέρος, εκεί στο ακρωτήρι του Σεράι-Μπουρνού –τον τόπο του Φάρου του Παληού Σεραϊού– έγινεν η επιβίβαση του Ελληνικού Τάγματος στα βαπόρια, που θα το έφερναν στο Τσιμπουκλή  στο Βόσπορο.

  Στις 11 π.μ. άρχισε η επιβίβαση του τάγματος στα βαπόρια .

Ο διοικητής Βλαχόπουλος και οι αξιωματικοί του τάγματος μπήκαν στο εστιατόριο του σταθμού να φάνε.

Πανδαιμόνιο. Σταματά η κυκλοφορία. Τα πιάτα περνούν από χέρι σε χέρι για να φτάσουν στα τραπέζια των αξιωματικών.

Ένας γέρος, με μαλλιά κάτασπρα, με σεβάσμια φυσιογνωμία, στάθηκε σε μιαν άκρη κι έβλεπε.Δε μιλούσε και δεν ζητωκραύγαζε. Λες και μαρμάρωσε. Ο ταγματάρχης Βλαχόπουλος τον πρόσεξε και τον προσκάλεσε κοντά του, να πιεί  ένα ποτήρι σαμπάνια. Ο γέρος πλησίασε, πήρε το ποτήρι και φέρνοντάς το στα χείλη, ψιθύρισε:

-Νυν  απολύεις τον δούλο σου, Δέσπ… 

Δεν πρόφτασε να τελειώση και σωριάστηκε αναίσθητος κάτω…
Καπετάνιος ενός πλοίου τουρκικού της εταιρίας Σιρκέτι Χαϊριέ απ’ αυτά που έφερναν το Ελληνικό Τάγμα στο Βόσπορο ήταν πρώην αξιωματικός του τουρκικού στόλου  Οι φαντάροι μας ανέβασαν στο πρωραίο κατάρτι μια πελώρια Ελληνική σημαία.

       Ο Τούρκος καπετάνιος δεν μιλούσε. Μια νεκρίλα χύθηκε στο πρόσωπό του. Θα σκεφτότανε τα γυρίσματα του τροχού της Μοίρας, που τον έφεραν καπετάνιο του πλοίου, που έφερνε το τμήμα του πρώτου Ελληνικού Στρατού, που ερχόνταν στην Πόλη ύστερα από 467 χρόνια.

(…) Οι ναύται των Ελληνικών πολεμικών που βρίσκονται αγκυροβολημένα προ των Ανακτόρων του Ντολμά Μπαχτσέ εκσπούν σε ενθουσιώδεις ζητοκραυγές και η Μουσική του θωρηκτού «Αβέρωφ» παίζει εθνικά εμβατήρια. Όλα τα σπίτια των λόφων που αποτελούν το Πέραν, σημαιοστόλιστα. Το ίδιο κι οι ακρογιαλιές του Βοσπόρου δεξιά κι αριστερά. Από ταράτσες και μπαλκόνια και παράθυρα ένας κόσμος έξαλλος κινούσε μανδήλια και λευκά μεγάλα πανιά. Κύματα κόσμου κατέβαιναν από παντού στις παραλίες. Χιλιάδες ατμάκατοι και βάρκες πλημμύρισαν τον Βόσπορο. Φωνές χαρούμενες, κραυγές θριάμβου, ζητοκραυγές που σκέπαζαν κάθε θόρυβο άλλο της πολύβοης Πόλης. Οι σάλπιγγες μέσ’ από τα μεταγωγικά πλοία σαλπίζουν το «Εγερτήριο». Το Ελληνικό τάγμα αποβιβάζεται στην ασιατική όχθη του Βοσπόρου, στο Τσιμπουκλή.(Cubuclu) .

       Στο σημείο αυτό αντιγράφω κείμενο της wikipedia σε αγγλική γλώσσα ,που το μεταφράζω στα Ελληνικά. Περιγράφει μέρος από την ιστορία αυτού του χωριού του ανατολικού τμήματος της Κωνσταντινούπολης.

       Το Çubuklu ήταν μια περιοχή αναψυχής κατά τη βυζαντινή εποχή. Κατά τη διάρκεια της οθωμανικής εποχής, ορισμένοι Οθωμανοί σουλτάνοι, όπως ο Σελίμ Α! (βασιλεύει το 1494-1511), ο Σουλεϊμάν ο μεγαλοπρεπής (152 0-1566), ο Αχμέντ Ι (1603-1617) και ο Αχμέντ Γ' (1703-1730)έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Çubuklu. Ο μεγάλος οραματιστής Nevşehirli Damat Ibrahim Pasha και άλλοι υψηλοί αξιωματούχοι τον 19ο αιώνα συνέβαλαν στην ανάπτυξη του τόπου. Με τα ωραία αρχοντικά του το Çubuklu ήταν μία από τις δημοφιλέστερες περιοχές κατοικίας στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας. Ο Μεγάλος Βεζίρης  Halil Rifat Pasha (1895-1901) δημιούργησε πέντε γιάλινα αρχοντικά, για τους γιους του. Ο Αμπάς ο Αιγύπτιος (1892-1914), επίσης γνωστός ως Abbās Ḥilmī Pasha, ο τελευταίος Khedive (οθωμανός αντιβασιλέας) της Αιγύπτου και του Σουδάν, έκτισε το παλάτι Khedive πάνω σε ένα λόφο με βίλες σε ένα άλσος γύρω από το παλάτι και το Τζαμί Çubuklu. 
Συνεχίζεται το άρθρο:

             Πάνω στ’ ανάκτορα του Σουλτάν Αζίζ, στον Βόσπορο, κυματίζει η Γαλανόλευκη.
Αντίκρυ στο Παλάτι αυτό, στην ευρωπαϊκή πλευρά του Βοσπόρου, υψώνεται το Παλάτι του  Καλενδέρ. Μέσα σ’ αυτό η Τουρκία υπέγραψε την ανεξαρτησία της Ελλάδος . Από τα χαράματα ως την βαθιά νύχτα ο γιαλός ασπρίζει από πανιά. Σα σε προσκύνημα όλη η Πόλη έτρεχε στο Βόσπορο.

Και δύο φωτογραφίες από το άρθρο:

       

     7-19 Ιουλίου 1920

                   ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΛΕΩΦΟΡΟ ΤΟΥ ΠΕΡΑΝ                                                  ΥΠΟΔΕΧΟΝΤΑΙ ΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ
                    
                                

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΟΥΛΤΑΝΟ ΣΤΟΥΣ ΣΥΜΜΑΧΟΥΣ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΟ ΠΑΛΑΤΙ ΤΟΠ ΚΑΠΙ

Ο  εγγονός Ηλίας Κουτζαβεκιάρης συνεχίζει      Σύμφωνα με τη συνθήκη των Σεβρών, οι σύμμαχοι μας παρέδωσαν τα Μικρασιατικά παράλια. Η κυβέρνηση στην Ελλάδα  ήταν επαναστατική όπου τη διοικούσε ο Βενιζέλος.Το1919 έγιναν εκλογές  για να γίνει νόμιμος κυβέρνηση και ο Βενιζέλος έπεσε παίρνοντας την εξουσία οι Γουναρικοί βασιλιάδες. Στη συνέχεια ο Βενιζέλος κατέφυγε στη Γαλλία. Οι Γουναρικοί έφεραν το βασιλιά  και διοικούσαν απολυταρχικά. Στα τέλη  του 1919 οι Γουναρικοί κηρύττουν  τον πόλεμο ενάντια στην Τουρκία.

   Οι σύμμαχοι μας έλεγαν να μην προχωρήσουμε  βήμα από τα εδάφη που μας έδωσαν και δεν ήθελαν αυτό το καθεστώς. Ο Ελληνικός Στρατός προχώρησε στα βάθη της Τουρκίας;  για να καταλάβουμε την 'Αγκυρα, όπου ήταν η πρωτεύουσα της. Πολλές μάχες  και πολλοί σκοτωμοί  υπήρχαν στα χωριά. Ο ανεφοδιασμός  ήταν δύσκολος διότι δυο       Τούρκικες     μεραρχίες  ήταν στα μετόπισθεν. Ο βασιλιάς έλεγε να τρώτε και να παίρνετε εφόδια από τα χωριά που καταλαμβάνετε.

Σημείωση δική μου:  Για να δώσω το στίγμα της εμπλοκής του Στέλιου στις ηρωικές μάχες του Ελληνικού Στρατού που εξωγενείς και εσωτερικές συνθήκες προκάλεσαν την κατάρρευση του μετώπου και τον ξεριζωμό των Ελλήνων από τις αρχέγονες εστίες τους
  Με τα λίγα στοιχεία που μου διατέθηκαν βρίσκω ότι από την Πόλη όπου βρισκόταν ο Στέλιος με τις δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ , τουλάχιστον μέχρι το Φεβρουάριο του 1921 , τον ξαναβρίσκουμε στην πρώτη γραμμή της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ήταν στο 8^ο Σύνταγμα Πεζικού της ΙV Μεραρχίας που ήταν ενταγμένη στο 1^ο Σώμα Στρατού. Στα πλαίσια της Μεραρχίας αυτής  μετείχε  στις διάφορες επιχειρήσεις .

Στο σημείο αυτό διακόπτω την αφήγηση του Στέλιου στον εγγονό του για να δοθεί ένα ιστορικό στοιχείο που αφορά τον ήρωά μας. Στις 15 Ιουλίου1921 γίνεται στην Κιουτάχεια  μεγάλη σύσκεψη με την παρουσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου του Πρωθυπουργού Γούναρη ,του Υπουργού Στρατιωτικών Θεοτόκη και των Σωματαρχών όπου παρά τις επιφυλάξεις πολλών αποφασίστηκε η πορεία του στρατεύματος προς την Άγκυρα. Πιο ένθερμοι οι πολιτικοί ηγέτες. Ανάμεσα στις αποφάσεις που λαμβάνονται είναι και η μη συμμετοχή της 4^ης μεραρχίας (που υπηρετούσε και ο Στέλιος) στην εκστρατεία. Επιλέχθηκε να μείνει στο Αφιόν Καραχισάρ για να εξασφαλίζει τα νώτα  της Στρατιάς και τις συγκοινωνίες με τη Σμύρνη..

Η αφήγηση στον Ηλία συνεχίζεται: Προχωρώντας φτάσαμε απέξω από την Άγκυρα. Οι Τούρκοι έμαθαν πως παίρναμε τα εφόδια και τα τρόφιμα από τα χωριά και γι' αυτό  όταν πηγαίναμε να καταλάβουμε ένα χωριό οι Τούρκοι έσπαγαν τα κουφούνια(κυψέλες) από τις μέλισσες γύρω από το χωριό  και γι'  αυτό δε μπήκαμε καθόλου μέσα.    

Σημείωση δική μου Τη συμμετοχή του Στέλιου στην κατάρρευση του Ελληνικού μετώπου την εντοπίζουμε   στο Νότιο τμήμα της σχεδιασθείσας επίθεσης .Στο νότιο τμήμα  μετείχαν η 4^η  Μεραρχία του Στέλιου, η 12^η Μεραρχία,το 1^ο Σώμα με 2 μεραρχίες,μια Ταξιαρχία ιππικού , το 2^ο σώμα  με 2 μεραρχίες και το απόσπασμα της 9^ης μεραρχίας με 2 συντάγματα.Το Νότιο αυτό τμήμα θα πορευόταν προς Ακαρ Νταγ –Καλετζίκ και εναντίον της τοποθεσίας Μπάλ Μαχμούτ-Κιουτσούκ Τζορτζά .Σε συνδυασμό  δε με το 1^ο Σώμα θα καταλάμβανε τη γραμμή ΚιζίλΝταγ-Άμπια-Μπας Καρές-Εγιούπ. ενάντια στο μέτωπο Εσκί Σεχίρ ,Κιουτάχεια,Αφιόν Καραχισάρ.

Και ο Ηλίας συνεχίζει τα λόγια του παππού Στέλιου

      Mια πολύ σημαντική μάχη ήταν η μάχη του <<Αφιόν Καραχισάρ>>όπου ήταν μια μεγάλη πολιτεία. Πιαστήκαμε έξω από χωριό κατά τον εσπερινό αλλά γρήγορα νύχτωσε.

    

 

Ο Στέλιος Κουτζαβεκιάρης (δεξιά) με το λοχία του και σύντροφό του σ'όλο τον Μικρασιατικό αγώνα.Μάλλον Βατουσιανός με το επίθετο Καραουλάνης το 1922.

Φωτογραφία του Στέλιου που δείχνει συστρατιώτες του στα πλαίσια του 8ου Συντάγματος της 4ης μεραρχίας στο Αφιόν Καραχισάρ.Ο ίδιος είναι πρότελευταιος κάτω δεξιά.
Ο Ηλίας Κουτζαβεκιάρης  Οι μιναρέδες σ' αυτή την πολιτεία (Αφιόν Καράχισαρ)ήταν πολλοί και οι Τούρκοι είχαν στήσει πολυβόλα πάνω στους μιναρέδες και δε μας άφηνα να μπούμε μέσα.Τα Ελληνικά στρατεύματα έριξαν οβίδες  μέσα στα χωριά και τα πολυβόλα έπαυσαν. Πολεμούσαμε ολόκληρη τη νύχτα μέχρι το πρωί.Όταν ξημέρωσε πήγαμε  και καταλάβαμε το βουνό αλλά οι Τούρκοι το ξαναπήραν και αυτό γινόταν συνέχεια για επτά φορές.Ένα τάγμα πήγε πίσω από τους Τούρκους  και οι υπόλοιποι προχώρησαν  μπροστά. Κάνοντας αυτό τους περικυκλώσαμε και στη συνέχεια παραδόθηκαν. Οι Έλληνες πιάσανε αιχμαλώτους πολλούς Τούρκους και τους φυλάγανε. Ένας πυροβολητής  στρατιώτης  στην ώρα της μάχης λαβώθηκε θανάσιμα και είχε έναν αδελφό, που υπηρετούσε στο ίδιο τάγμα. Ξέροντας ο αδελφός του ότι σκοτώθηκε  πήρε το πολυβόλο  και σκότωσε περίπου εκατό Τούρκους στρατιώτες έχοντας ελπίδα πως  ένας από αυτούς  που σκότωσε ήταν ο φονιάς του αδελφού του.

          Στο σημείο αυτό  για το γεγονός  ο Τάκης μου είπε. .Ήταν ένα κωνικό ύψωμα που από τη μια μεριά ήταν πολύ απότομο.Μια ομάδα που συμμετείχε ο Στέλιος προχώρησε σ' αυτή  με κατεύθυνση την κορυφή.Εκεί είχαν ταμπουρωθεί οι Τούρκοι.Από ότι είχαν διαπιστώσει είχαν τόση αυτοπεποίθηση που δεν θέλανε να σκοτώσουν αλλά να συλλάβουν τους Έλληνες. Έτσι ξαφνικά ακούει Ντορ λου λουλούμ που σήμαινε μη φοβάσαι παιδί μου και ένας Τούρκος πήγε να του πάρει το όπλο. Τον σκότωσε ο Στέλιος και κάτω από καταιγισμό πυροβολισμών σαν να τον τραβούσε κάποια δύναμη χάθηκε στο κενό.Άρχισε τότε ένα κανονίδι και η νέα επιχείρηση ανακατάληψης του λόφου βρήκε όλους τους Τούρκους νεκρούς μαζί και αυτόν που είχε σκοτώσει ο Στέλιος.

Γυρίζοντας στα γεγονότα της οπισθοχώρησης από την περιοχή της Άγκυρας είπε στον Ηλία

       To 1922 η Ελλάδα φτάνοντας απέξω από την Άγκυρα έκανε  την οπισθοχώρηση,σταματώντας  στην πολιτεία του <<Αφιόν Καραχισάρ>>.Οι σύμμαχοι  και ο Βενιζέλος, που ήταν εξόριστος στη Γαλλία, μας είπαν  να τραβηχτούμε 40 χιλιόμετρα πίσω από την  πρώτη γραμμή και οι Τούρκοι άλλα 40 χιλιόμετρα πίσω  και στα ενδιάμεσα  να πάει ο συμμαχικός στρατός με σκοπό να μη γίνει άλλη μάχη  και να σταματήσουμε  σε αυτά τα μέρη που μας έδωσαν.Επίσης η Τουρκία  θα μας αποζημίωνε ως νικητές.Αυτά τα λόγια είπαν  οι σύμμαχοι στους Γουναρικούς βασιλιάδες. Δέχοντας αυτή την πρόταση οι Γουναρικοί βασιλιάδες την απορρίψανε λέγοντας   αυτή την απάντηση η συμμαχική κυβέρνηση τους απάντησαν πως θα τους κάνουν να φύγουν μοναχοί τους.Οι σύμμαχοι μας ούτε μας έδιναν δάνεια,ούτε πυρομαχικά; και ούτε τρόφιμα.Με λίγα λόγια ήταν σύμμαχοι της Τουρκίας.Οι σύμμαχοι έδωσαν κανόνια,ιππικό και στρατιώτες στους; Τούρκους.

             Η επίθεση (των Τούρκων)ορίστηκε να γίνει στις 12 Αυγούστου 1922.Ο Ελληνικός Στρατός μάχονταν για τρία ημερόνυχτα κάτω από άθλιες συνθήκες.

           Μετά αναγκαστήκαμε να κάνουμε οπισθοχώρηση.Μόλις φτάσαμε  σε μια χαράδρα που λέγεται <<Ντουλουμπουνάρ>> (Πρόκειται μάλλον για το ιστορικό των μαχών Ντουμλού Μπουνάρ)έπρεπε να περάσουμε ένα ποτάμι.Το περάσαμε τη νύχτα και στη συνέχεια οι Τούρκοι μας κύκλωσαν  και έπιασαν το επιτελείο και τον ίδιο τον Τρικούπη. Μετά κάναμε γενική έφοδο και σπάσαμε τον Τουρκικό κλοιό αποκλεισμού και φύγαμε. Προχωρώντας από βουνό σε βουνό είδαμε δεξιά μας  μια φάλαγγα ιππικού με 3000 στρατιώτες. Μας κουνούσαν κάτι πανιά και μεις νομίσαμε ότι ήταν Ελληνικό ιππικό αλλά ξεγελαστήκαμε και το ιππικό ήταν Τούρκικο. Έχοντας ψυχραιμία στήσαμε τα πολυβόλα και τους θερίσαμε. Οι απώλειες και από τα δυο μέτωπα ήταν μεγάλες. Βλέποντας οι Τούρκοι πως τα έχουν σκούρα φύγανε και τους καταδιώξαμε με τα πολυβόλα μας. Οι μισοί περίπου Τούρκοι είχαν σκοτωθεί. Ένας Τούρκος αξιωματικός βγάζοντας το σπαθί του έκοψε στα δυο έναν Έλληνα στρατιώτη  και γύρισε κατά πάνω μας.Τότε του έδωσα μια πιστολιά στο κεφάλι  και σωριάστηκε κάτω. Πήρα το άλογο του αξιωματικού και προχωρώντας είδα δυο δικούς; μας τραυματίες και τους πήρα; μαζί μου. Μετά από λίγες ώρες διαδρομής φτάσ αμε σε ένα ποτάμι  για να πιούμε και να ξεκουραστούμε.Οι Τούρκοι πολίτες  από τα χωριά μας έκαναν αιφνιδιαστική επίθεση. Εμείς όμως δε δώσαμε ιδιαίτερη σημασία αλλά προχωρούσαμε καίγοντας τα χωριά που περνούσαμε.

Επιστρέφοντας στην αρχική θέση του Αφιόν Καραχισάρ είπε στον Ηλία

           Πριν από την οπισθοχώρηση βρισκόμασταν στο <<Αφιόν Καραχισάρ>> και πιο συγκεκριμένα στο <<Πιρινούδ Βράχο>>Καθε μέρα έπρεπε να πάμε πάνω στο βουνό και να παρατηρούμε τις κινήσεις των Τούρκων. Καθώς ανεβαίναμε ένας Τούρκος αξιωματικός με το πιστόλι στο χέρι είπε.<<κάτσε γιε μου μη φοβάσαι>> Με το πιστόλι στο χέρι εγώ τον σημάδεψα  στην καρδιά και τον σκότωσα. Είχαμε και ένα στρατιώτη  δειλό όπου όποτε εμείς ανεβαίναμε πάνω στο βουνό,εκείνος έμενε πάντα πίσω δήθεν να κατουρήσει.Δεν πρόλαβε να έλθει στα χαρακώματα και τον σκότωσαν.

        Βλέποντας αυτές τις κινήσεις οι Έλληνες ρίχνανε οβίδες στον Τουρκικό στρατό. Για ενίσχυση  ήλθε ο λοχαγός  με 40 άνδρες  για να δει τι έγινε. Μετά από λίγες μέρες έγινε η οπισθοχώρηση. Κατά τη διαδρομή  της οπισθοχώρησης  φτάσαμε σε ένα χωριό που λεγόταν <<Οσενι>>Οι Τούρκοι έρχονταν απέναντι μας  και συγκρουστήκαμε μέσα στο χωριό. Οι Τούρκοι πολίτες είχαν τρόφιμα για τους Τούρκους στρατιώτες και πιαστήκαμε σ' αυτό το σημείο. Διώχνοντας τους Τούρκους από αυτό το σημείο ένας ένας πήγαινε και έτρωγε γιαούρτι και μπισταρμλάδες. 'Ενας ΄Ελληνας  στρατιώτης δεν πρόλαβε να φάει κι ένας Τούρκος τον σκότωσε  πέφτοντας μεσ' το καζάνι. Εγώ είδα τον καπνό απ' το τουφέκισμα και μόλις πήγε να με σκοτώσει τον χτύπησα στο κούτελο του. Τους κυνηγήσαμε και τους διώξαμε έξω από το χωριό συνεχίζοντας  την πορεία μας. Μετά από λίγες μέρες διαδρομή φτάσαμε στη Σμύρνη. Στη Σμύρνη όμως δεν είχε καράβι  γιατί οι σύμμαχοι τα διώξανε. Γι αυτό και αναγκαστήκαμε  και πήγαμε στον Τσεσμέ απέναντι από τη Χίο. Εκεί βρήκαμε καράβι  και μπαρκάραμε. Ο Πλαστήρας πήγε στην Αθήνα  και κρέμασε όλους τους Γουναρικούς. Εδώ τέλειωσε και η διήγηση του Στέλιου στον εγγονό του Ηλία Κουτζαβεκιάρη.

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΕΛΙΟΥ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΤΟ 1921-1922

             Προκειμένου να πλησιάσω την πορεία αλλά και τον τρόμο που έζησε ο Στέλιος από το 1921 και μετά ,θα παραθέσω αρχικά τα λιγοστά στοιχεία που μου δόθηκαν από τον

μεγαλύτερο γιό του, τον Τάκη(Παναγιώτη).Άν κάποιος αναγνώστης έχει κάποιο στοιχείο παρακαλώ να το καταθέσει.

1^ο Στοιχείο Είναι η φωτογραφία του Στέλιου με συμπολεμιστές του, που έχει τη λεζάντα Αφιόν Καραχισάρ 1922.Άλλη φωτογραφία  στο κάτω δεξιό τμήμα της έχει τη λεζάντα 8^ο Σύνταγμα.Η έρευνα έδειξε ότι Διοικητής του 8^ου Συντάγματος ήταν ο Ιωάννης Καρυδάς, που θα τον βρούμε να ηγείται αργότερα διαλυμένων από επιθέσεις Τούρκων Ταγμάτων. Αυτές οι δύο πληροφορίες είναι σημαντικές  γιατί προσδιορίζουν τις θέσεις του ήρωά μας στους αγώνες της Μικρασιατικής εκστρατείας.Το 8^ο Σύνταγμα σημειώνω ανήκε στην 4^η Μεραρχία με Διοικητή τον αντιστράτηγο Δημαρά και η μεραρχία στο 1ο Σώμα Στρατού με διοικητή τον αντιστράτηγο Τρικούπη.Τους δύο δηλαδή άτυχους αξιωματικούς που αιχμαλωτίστηκαν από τον Κεμάλ μετά τη μάχη του Αλή Βεράν στις πλαγιές του Μουράτ Νταγ.

2^ο Στοιχείο .Η πληροφορία του Τάκη , που λέει ότι μετά από διάλυση της μονάδας τους  βρίσκονται μαζί με κάποιον συστρατιώτη του σε κάποιο σημείο πίσω από ένα βράχο αποκομμένοι .Από το σημείο αυτό περνά κάποιος  έφιππος αξιωματικός του Τουρκικού Στρατού.Ο σύντροφός του επιχειρεί να τον σημαδέψει αλλά δεν τα καταφέρνει και πέφτει νεκρός.Ο Στέλιος, που είχε κρυφτεί καλά ως εμπειροπόλεμος, τον σημαδεύει,τον σκοτώνει.Όταν δε άνοιξε το σακίδιό του διαπιστώνει ότι είναι  Γάλλος αξιωματικός.Παίρνει το άλογό του και αρχίζει να τρέχει με καυεύθυνση τη Σμύρνη.

     Στο σημείο αυτό στη διήγησή του στον εγγονό του είπε ότι πήρε μαζί του και δυο βαριά τραυματισμένους στρατιώτες.

Η τοποθεσία του γεγονότος αυτού ταυτίζεται με το Ντουμλού Μπουνάρ .Είναι μια περιοχή η οποία  προτάθηκε  στον στρατηγό Τρκούπη να την επιλέξει ως νέα θέση άμυνας.Εκείνος  αρνήθηκε και έτσι  προκάλεσε κατα πάσα πιθανότητα και τη σύλληψή του  από τον Κεμάλ που ο ίδιος κατεύθυνε την εκεί επιχείρηση των Τουρκικών μονάδων.Τη θέση αυτή και το γεγονός το  ανέφερε στη διήγηση του στον εγγονό ο Στέλιος.

Εδώ μπορούμε να πούμε ότι λόγω των άριστων Τουρκικών του, αφού φοίτησε σε Τούρκικο σχολείο, μπορούσε  να περνά από Τούρκικα χωριά παριστάνοντας τον Τούρκο στρατιώτη, που κυνηγά τους Γκιαούρηδες όπως αποκαλούσαν τους Έλληνες οι Τούρκοι. Υπάρχει εξάλλου  η σχετική μαρτυρία από τον ίδιο, που λέει ότι αυτό  συνέβη σε πολλές περιπτώσεις .Ρωτούσε δηλαδή, στην προσπάθειά του να σωθεί,  Τούρκους χωρικούς αν είδαν Γκιαούρηδες για να ενωθεί μαζί τους. Έτσι ο Στέλιος ανεβαίνει στο άλογο και τρέχει προς τη σωτηρία. Αφού το άλογο διανύει κάποια χιλιόμετρα πέφτει νεκρό. Είχε τραυματιστεί από κάποια σφαίρα. Στη συνέχεια τον βρίσκουμε στην παραλία του Τσεσμέ ,όπου περίμενα τα πολεμικά πλοία να αναχωρεί για Μυτιλήνη.

    Όλα αυτά αλλά και όσα περιγράφω παρακάτω για τις τρείς κυρίως οργανωμένες οπισθοχωρήσεις, δίνουν απαντήσεις σε πολλές απορίες. Αλλά έχουμε και πολλές  άτακτες κινήσεις,  από ανικανότητες αξιωματικών ή από αποπροσανατολισμό των στρατιωτών μετά από τις  ήττες των  μονάδων των και διάλυσής τους. Και βεβαίως το βάρος της διάλυσης του στρατεύματος το σήκωσαν η 4^η μεραρχία του Στέλιου και η 1^η ,που και οι δύο ανήκαν στο 1^ο Σώμα Στρατού  αφού από εκεί ξεκίνησε η διεμβόλιση του Κεμάλ.Οι απώλειες της 4^ης μεραρχίας τεράστιες. Όποιος από τους αναγνώστες αντέχει μπορεί να διαβάσει τη πορεία των μονάδων αυτών μέχρι τη Σμύρνη σε περίληψη, με στοιχεία  που τα άντλησα κυρίως από  την <<Ιστορία του Ελληνικού Έθνους>>.

Οι επιχειρήσεις του 1921 στο μέτωπο της Μικράς Ασίας

30 Ιουνίου Το Νότιο τμήμα προωθείται στη γραμμή Αλτουντάς-Ευρέτ Ινμπουλακ-Καλτερές.

1 Ιουλίου. Η 4^η Μεραρχία (που ανήκε στο νότιο τμήμα του πολεμικού σχεδιασμού) του Στέλιου κατέλαβε το Αφιόν Καραχισάρ πράγμα που θορύβησε πολύ τον Κεμάλ.Εκεί η  Μεραρχία  μένει πέντε ημέρες και αντιμετωπίζει με επιτυχία Τουρκικές επιθέσεις αντιπερισπασμού.

        Με τις σκληρές επίσης μάχες όλου του 1ου Σώματος στην περιοχή Καραμπουγιουκλού Νταγ και Ρουκλού Νταγ όπως και τις επικές μάχες στην περιοχή Ερικλή  και στα υψώματα Νασούχ Τσαλ,φτάνει το Νότιο τμήμα των          Ελληνικών Γραμμών(όπου και ο Στέλιος) να κατέχει  τη γραμμή Ακτσάλ Νταγ-Τσαούς Τσιφλίκ-Καραμπουγιουκλού Νταγ-Ρουκλού Ντάγ-Ακ Βιραν-Αφιόν Καραχισάρ.

Ιούλιος 3. Το 1^ο Σώμα εγκαθίσταται  στη γραμμή Ακ Ιν –Τσουρτάν –Σαντούκ-Ακ Ολούκ.Τότε οι Τουρκικές δυνάμεις  συμπτύσσονται  στην περιοχή Εσκί Σεχίρ. Τούτο έγινε αμέσως αντιληπτό από τους Έλληνες και το 1^ο Σώμα προωθήθηκε στη γραμμή Σεϋγκούν Ινλί-Μπας Ευρέν .   

4 Ιουλίου το 2^ο Σώμα με το απόσπασμα της 9^ης Μεραρχίας  κατέλαβε την Κιουτάχεια και άρχισε  καταδίωξη των Τούρκων.

6 Ιουλίου το 3^ο  Σώμα κατέλαβε το Εσκί Σεχίρ και οι Τούρκοι απωθούντα 8 χιλιόμετρα ανατολικά

6 και 7 Ιουλίου  ο Ισμέτ  πραγματοποιεί επιθέσεις εναντίον του 1^ου και 2^ου Σώματος συγκεντρώνοντας δυνάμεις στη γραμμή Σειντί Γαζί –Εσκί Σεχίρ.

8 Ιουλίου πρωί το πρώτο επιθετικό κύμα εναντίον του 1^ου Σώματος έγινε  Νότια του Εσκί Σεχίρ όπου στις γιγαντιαίες μάχες σε αναπεπταμένη πεδιάδα,. οι Έλληνες  κατατρόπωσαν τους Τούρκους προκαλώντας τους βαριές απώλειες.Ο Ισμετ διέταξε υποχώρηση ,που σταμάτησε ανατολικά του Σαγγάριου .Όμως μερικές μονάδες μόνο του 1^ου Σώματος τους καταδίωξαν πέραν αυτού και μέχρι τη γραμμή Αζιδιέ Κισλά –Λουφτιέ συλλαμβάνοντας πολλούς αιχμαλώτους.

15 Ιουλίου. Γίνεται στην Κιουτάχεια  μεγάλη σύσκεψη με την παρουσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου του Πρωθυπουργού Γούναρη ,του Υπουργού Στρατιωτικών Θεοτόκη και των Σωματαρχών όπου παρά τις επιφυλάξεις πολλών αποφασίστηκε η πορεία του στρατεύματος προς την Άγκυρα. Πιο ένθερμοι οι πολιτικοί ηγέτες. Ανάμεσα στις αποφάσεις που λαμβάνονται είναι και η μη συμμετοχή της 4^ης μεραρχίας στην εκστρατεία. Επιλέχθηκε να μείνει στο Αφιόν Καραχισάρ για να εξασφαλίζει τα νώτα  της Στρατιάς και τις συγκοινωνίες με τη Σμύρνη..

Αρχίζει  πορεία της Στρατιάς που φτάνει 100 χιλιόμετρα  πριν από την Άγκυρα. Οι εκστρατεία αποδείχθηκε δύσκολη παρά τις επιτυχίες και διατάσσεται σύμπτυξη στη γραμμή δυτικά του  Σαγγάριου ποταμού.

Ο Κεμάλ εκμεταλλεύεται τη σύμπτυξη του Ελληνικού Στρατού από την Αλμυρά Έρημο και επιχειρεί επίθεση στην περιοχή του Αφιόν Καραχισάρ για αποκοπή της στρατιάς από την Σμύρνη .Η στρατιά διατάσσει τότε όλες της Μεραρχίες του 1^ου Σώματος  να οδεύσουν εκεί που στάθμευε  η 4^η Μεραρχία του Στέλιου  από τα τέλη Ιουλίου.Η μάχη κρατά μία εβδομάδα  όπου εμπλέκεται  και το 2^ο Σώμα . Η επίθεση αποκρούεται  και οι Τούρκοι επιστρέφουν ανατολικά του Σαγγάριου..

Τότε οι μάχες διακόπτονται για την επόμενη χρονιά

ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ 1922

              Αυτό το παρακάτω κείμενο ίσως δεν ενδιαφέρει πολλούς μιας και αναφέρεται σε ιστορικές λεπτομέρειες. Όμως αποτελούν στοιχεία του μεγάλου αγώνα του Στέλιου μας και των άλλων  Ελλήνων στρατιωτών και αξιωματικών, να σώσουν ότι σώθηκε από τις άφρονες πολιτικές που αιμορράγησαν την πατρίδα μας. Ίσως στο μέλλον όμως να υπάρξει κάποιος απόγονος η μη που θα θελήσει να φτάσει στη ρίζα της καταγωγής του. Αν το κείμενο κουράσει ή δυσκολέψει στην κατανόηση του ο αναγνώστης έχει τη δυνατότητα να καταφύγει σε πολλά βιβλία ιστορικά. Το πιο καλό για μένα είναι γραμμένο από τον Μικρασιάτικης καταγωγής διάσημο δημοσιογράφο Γιάννη Καψή. Αν δεν κάνω λάθος ήταν απο τα Αλάτσατα. 

Σημείωση:Mε μπλέ γράμματα ξεχωρίζουν οι κινήσεις των μονάδων του Στέλιου και κυρί ως της 4ης μεραρχίας και του 8ου συντάγματος.

Ένας ενδεικτικός χάρτης παρακάτω
Με μώβ χρώμα φαίνεται η εμπλοκή του Στέλιου στις μάχες του 8ουΣυντάγματος της 4ης Μεραρχίας του 1ου Σώματος Στρατού.

 
                   Πορεία σύμπτυξης  του 8ου συντάγματος προς 
                  α.Τσάτ Κουγιού-Μπασκιμσέ
                  β.Τακλή Τεπέ-Μπάλ Μαχμούτ -Αϊβαλί-Μπασκιμσέ
                  και στη συνέχεια προς Κουτσούκιοϊ-Σ.Σ.Τουμλού Μπουνάρ-Τουμλού Πινάρ

Οι μάχες αρχίζουν 13^η Αυγούστου 1922.

O Στέλιος βρίσκεται στην 1^η γραμμή του μετώπου έξω από το Αφιόν Καράχισαρ  ως οπλίτης του 8^ου Συντάγματος της 4^ης (ΙV) Μεραρχίας του 1^ου Σώματος Στρατού της Στρατιάς Σμύρνης.Οι θέσεις της μονάδας του ήταν οι πρώτες που δέχθηκαν καταιγιστική επίθεση κυρίως στα δεξιά(δυτικά) της μεραρχίας του που αντιστάθηκε σθεναρά.

 Το χρονικό ημερολόγιο των επιχειρήσεων και των υποχωρήσεων των μονάδων του Ελληνικού στρατού με επικέντρωση στο 1^ο Σώμα ,την 4η μεραρχία του και ιδίως το 8^ο Σύνταγμά της είναι το παρακάτω:

13 Αυγούστου 5 π.μ Σφοδρή επίθεση του βαρέως Τούρκικού πυροβολικού εναντίον  θέσεων μεταξύ 1^ης και 4^ης μεραρχίας στις θέσεις Τιλκί Μπέλ και Καγιάν Τιπί.Οι πρώτες θέσεις άμυνας ανασκάπτονται και οι υπερασπιστές τους αποδεκατίζονται.Στη συνέχεια ο βομβαρδισμός επεκτείνεται σε όλο το μέτωπο της 4^ης μεραρχίας χωρίς το Ελληνικό Πυροβολικό να μπορεί να αντιδράσει αποτελεσματικά.

15 Αυγούστου 6.30 π.μ.Τουρκικές δυνάμεις καταλαμβάνουν το δυτικό τμήμα του Καγιάν Ντιμπί ,το λόφο Ασβεστά στα δυτικά θέσεων της 4^ης Μεραρχίας, ολόκληρη την Τοποθεσία Τιλκί Κιρί Μπέλ ευθύνης της 1^ης  μεραρχίας,και το Μαύρο βράχο της 4^ης μεραρχίας.Μεραρχία εξάλλου Τουρκικού Ιππικού περνά μέσα από τα στενωπό Τσαϊ  Χισάρ πίσω από την 1^η μεραρχία.

13 Αυγούστου 8 π.μ. Ο διοικητής της 4^ης (ΙV)μεραρχίας Δημαράς διαπιστώνοντας ότι η κύρια προσπάθεια του Κεμάλ στρέφεται με σκοπό να  καταλάβει το κέντρο αντιστάσεως Καμερλάρ και το κενό μεταξύ των δύο μεραρχιών 1^ης και 4^ης ,ώστε να απειλήσει από τα πλευρά και τις δύο,είχε ζητήσει να διατεθεί  προς ενίσχυση του δεξιού της το απόσπασμα Πλαστήρα, που βρισκόταν σε εφεδρεία, τονίζοντας ότι έπρεπε να είναι άμεση. Ο Τρικούπης (Διοικητής 1^ου Σώματος που ανήκε και η 4^η μεραρχία) ενέκρινε το αίτημα και υπήγαγε το απόσπασμα Πλαστήρα στην 4^η  μεραρχία.

13 Αυγούστου 10.30 π.μ.  Δύο τάγματα του αποσπάσματος Πλαστήρα έφθασαν και κινήθηκαν άμεσα στο δεξιό(δυτικό)  της 4^ης Μεραρχίας Προπορεύτηκε ο ίδιος ο Πλαστήρας..Η 4^η μεραρχία ανέθεσε στον  Πλαστήρα επίσης τη διοίκηση όλων των δυνάμεών της που βρίσκονταν στο Καλετζίκ δυτικά του Μαύρου Βράχου για  να ενεργοποιήσει αντεπίθεση και ανακατάληψη των προχωρημένων θέσεων ,που είχε καταλάβει ο εχθρός.Ο Πλαστήρας διέθεσε τμήμα στο άκρο δεξιό της 4^ης μεραρχίας για  να καλύψει την απειλή διείσδυσης και να συνδράμει στις δυνάμεις  τμυ δεξιού της 4^ης μεραρχίας που αμύνονταν στη δεύτερη γραμμή αντιστάσεως και  την κρατούσαν με δυσκολία λόγω συντριπτικής υπεροχής του εχθρού.Στο κενό μεταξύ των δύο μεραρχιών 1^ης και 4^ης εγκαθιστά και 2 λόχους στο ύψωμα 1310 όπου ο εχθρός  συνεχίζει επιθέσεις και προπαρασκευάζει αντεπίθεση. Όλες οι προσπάθειές των Τούρκων συντρίβονται από τη σθεναρή αντίσταση των Ελλήνων.

Στην πόλη του Αφιόν Καραχισάρ ο Σιδηροδρομικός Σταθμός βάλλεται από πυροβόλο μεγάλου διαμετρήματος..

Τότε παίρνεται η απόφαση για τη μεταφορά στην περιοχή της 9^ης μεραρχίας με 5 τάγματα και μοίρα βαρέως πυροβολικού που βρισκόταν  στο Κιλίτς Αρσλάν. Έτσι επιτυγχάνεται η ανακατάληψη του Τιλκί Κιρί Μπέλ με όλα τα πυροβόλα που είχαν εγκαταλείψει πριν.

13 Αυγούστου 3 μ.μ. Ισχυρές Τουρκικές μονάδες επιτίθενται εναντίον του κέντρου της 4^ης μεραρχίας που αποκρούονται με επέμβαση εφεδρικών δυνάμεων.Οι Τούρκοι συνέχισαν τις επιθέσεις εναντίον του δεξιού(δυτικού) όπου το απόσπασμα Πλαστήρα,ο οποίος τους απώθησε προκαλώντας τους βαριές απώλειες.

13 Αυγούστου 6 μ.μ. Σε νέα επίθεση Τούρκων η διλοχία 1^ου τάγματος του 35^ου Συντάγματος υποχωρεί άτακτα και οι παραπάνω κατέλαβαν το λόφο στήριξης Κατσίμπαλη που με αντεπίθεση του 3/42 λόχου Ευζώνων και πυρά  του 1/42 τάγματος Ευζώνων ανακαταλαμβάνεται προκαλώντας  μεγάλες απώλειες στους Τούρκους.

 13 Αυγούστου τέλος της μέρας.Η 4^η μεραρχία εξαντλεί όλες τις εφεδρείες της .Τη νύχτα ο εχθρός επιτίθεται εναντίον της για κατάληψη του Πριονοειδoύς Βράχου   αλλά αποκρούεται.

14 Αυγούστου πρώτες πρωινές ώρες.Η κατάσταση στις 1^η και 4^η Μεραρχία χειροτερεύει.Το ηθικό των ανδρών από την διείσδυση  του Τουρκικού Ιπππικού αλλά και τις απώλειες της προηγούμενης μέρας μειώνεται..

14 Αυγούστου 2 π.μ.Το Τουρκικό Πυροβολικό αρχίζει πυρά με σφοδρότητα κατά του δεξιού του κέντρου αντίστασης Σεϋλέν.Ακολουθεί επίθεση Τουρκικού Πεζικού που αποκρούεται .

14 Αυγούστου,Αυγή.Τουρκικό.πυροβολικό και πεζικό  επιτίθενται εναντίον του Πριονοειδούς. Βράχου στο κέντρο του μετώπου  4^ης μεραρχίας.Eίναι ο βράχος που ο Στέλιος στην διήγησή του στον Ηλία τον ανομάζει Πυρινούδ Βράχο.

14 Αυγ 6 π.μ. Μετά  από σφοδρό βομβαρδισμό των Τούρκων και επίθεση ισχυρών  πεζικών τμημάτων του καταλαμβάνεται ο Πριονοειδής Βράχος. Επιτίθενται με ισχυρές δυνάμεις και κατά του αποσπάσματος  Πλαστήρα ,που αμυνόταν με πείσμα.

14 Αυγούστου 7 π.μ. Οι Τούρκοι καταλαμβάνουν τη θέση Καράσι και απωθούν το 35^ο  Σύνταγμα  που αμύνεται δίπλα στο 8^ο   που ανήκουν στην ίδια μεραρχία και προωθούνται προς το Μουταλίπ Ντάγ. Εδώ βρίσκουμε πάλι το σύνταγμα του Στέλιου Έτσι γίνεται ρήγμα στο δεξιό του κέντρου της 4ης μεραρχίας αλλά και στα τμήματα του αποσπάσματος Πλαστήρα,που  αμύνονται στο 1310 ύψωμα, οπότε .και άρχισε πλευροκόπηση.Την ίδια ώρα γίνεται επίθεση Τούρκων στο άκρο δεξιό αποσπάσματος Πλαστήρα που τελικά ανατρέπεται από τους Ευζώνους του. Μετά όμως την άτακτη  υποχώρηση του 5^ου συντάγματος,που ήταν αριστερά  του, άρχισαν να προσβάλλονται τα αριστερά και τα νότια πλευρά του αποσπάσματος.

14 Αυγούστου 8 π.μ. Ο  Πλαστήρας μετά από άνισο αγώνα αναγκάζεται να  συμπτυχθεί. Είχε κάνει αντεπίθεση αλλά  από τους 700 άνδρες του σκοτώθηκαν οι 500 από αυτούς.Στο κενό μεταξύ της 1^ης και της 4^ης μεραρχίας όπως τονίσαμε οι Τούρκοι από την πρώτη στιγμή ρίχνουν το βάρος για τη διάλυση της 4^ης μεραρχίας. Παράλληλα ο εχθρός καταλαμβάνει το 1310 ύψωμα .Οι υπερασπιστές του με βαριές απώλειες υποχωρούν άτακτα.

14 Αυγούστου  9 π.μ.Ο Διοικητής του 1ου Σώματος ανακοινώνει ανατροπή του δεξιού της 4^ης  μεραρχίας  και ζητά προς υποστήριξη την 9^η μεραρχία  που  διατίθεται άμεσα. Την ίδια ώρα επίθεση  του εχθρού  εναντίον του 11^ου Συντάγματος. στο Κισλατζίκ και του 8^ου στο Σεϋλέν,απέτυχαν .

14 Αυγούστου 10.30 π.μ. Λόγω καταστροφής του σιδηροδρομικού σταθμού του Αφιόν Καραχισάρ  και διείσδυσης του   Τουρκικού Στρατού στην πεδιάδα της πόλης, ο Τρικούπης διατάσσει  σύμπτυξη του 1^ου Σώματος στα υψώματα Ντούζ Αγατς –Αιβαλί-Μπαλ Μαχμούτ-Κιοπρουλού—Μπουγιούκ Τζορτζά .Η 4^η μεραρχία διατάσσεται να αναπτυχθεί στα υψώματα Κιοπρουλού –Ινάς. Λόγω άγνοιας όμως της διαταγής Τρικούπη  ο Φράγκος,Διοικητής της 1^ης μεραρχίας διατάσσει στις 14.30 σύμπτυξη στην τοποθεσία Μπαλ Μαχμούτ-Αιβαλί της μoνάδας του.

14 Αυγούστου 12.30 Σε εφαρμογή της διαταγής Τρικούπη της 10.30 π.μ. ο Δημαράς (4^η μεραρχία) διατάσσει σύμπτυξη των δυνάμεων της 4^ης μεραρχίας.Η κίνηση των μονάδων γίνεται δύσκολα, με συνωστισμό των οπλιτών και με ανάμειξη μονάδων.Η  άφιξη όλων στο στόχο ολοκληρώνεται περί την 2 π.μ.της 15^ης Αυγούστου . Και εδώ είναι η 

14 Αυγούστου 13.00 π.μ. Άιφνίδια επίθεση  στο δεξιό του Τιλκί Κιρί Μπέλ ανατρέπει τους αμυνόμενους, που αρχικά συμπτύσσονται στη 2^η γραμμή άμυνας.Αλλά και αυτή δε μπορούν να την κρατήσουν.Με αταξία υποχωρούν αφήνοντας το κέντρο αντίστασης στους Τούρκους.Η πτώση του Τιλκί Κιρί Μπέλ επηρεάζει τα κέντρα Καγιάν Ντιπί και  Κιλίτς  Αρσλάν Μπέλ, που τα  εγκαταλείπουν και φεύγουν.

14 Αυγούστου 13.30 μ.μ.Το ανατολικό της 1^ης   μεραρχίας τρέπεται προς την πεδιάδα και το Μπάλ Μαχμούτ παρά την προσπάθεια Φράγκου. Μόνο οι δυνάμεις του Χασάν Μπέλ κατούν τις θέσεις τους.

14 Αυγούστου 14.00 μ.μ.Το 8^ο Σύνταγμα σύμφωνα με τη διαταγή της 12.30 μ.μ.  του Δημαρά και της 10.30 του σωματάρχη Τρικούπη ξεκινά για Ακσίν-Επλπιρέκ, που απαγκιστρώνεται  με πολύ μικρές απώλειες και συμπτύσσεται.

14 Αυγούστου 14.00 μ.μ. Το 11^ο Σύνταγμα ξεκινά  για Ισμαήλκιοϊ, συμπτύσσεται υποδειματικά και παραλαμβάνει στην πορεία του και τα υπολείματα του 35^ου  συντάγματος της μεραρχίας.

14 Αυγούστου 14.30 μ.μ.Το 26^ο Σύνταγμα ξεκινά προς Ινάς

14 Αυγούστου 14.30 Ο Φράγκος, που λόγω διακοπής επικοινωνίας αγνοούσε τη διαταγή Τρικούπη ,διατάσσει σύμπτυξη προς  Μπάλ Μαχμούτ.-Αιβαλί για αποφυγή κύκλωσης  και για ανασύνταξη στις τοποθεσίες  των υψωμάτων βορειοδυτικά Καραντζά Ευρέν,βόρεια  Ντούς Αγάτς-νότια Αζέ Χισάρ –βόρεια Κούμαρι Τσιφλίκ-βόρεια Αιβαλί-βόρεια Μπάλ Μαχμούτ-νότια Σιδηρ.Σταθμού Μπάλ Μαχμούτ-νότια Κιουπρουλού.

14 Αυγούστου 16.00 Το απόσπασμα Πλαστήρα σε εφαρμογή της διαταγής Δημαρά της 12.30 μ.μ. ξεκινά προς τα υψώματα νότια του Κιοπρουλού.

14 Αυγ 16.00 Ο Πλαστήρας, επειδή ο εχθρός προελαύνει και από τα δύο πλευρά του και δεν είχε πάρει τη διαταγή Δημαρά της 12.30 μ.μ. αποφασίζει    μόνος του να εγκαταστήσει το απόσπασμά του στο Μπέλ Τεπέ.

14 Αυγ 18.30 . Ο Πλαστήρας,που παραλαμβάνει την εντολή στις 18.00 αρχίζει  τη σύμπτυξη   από ορεινό δρόμο  επειδή βαλλόταν από τα υψώματα Μπάλ Τεπέ .

14  Αυγ 22.00 Ο Πλαστήρας  φτάνει με δυσκολία και βαλόμενος  στα νότια του  Κιουπρουλού υψώματα, βρίσκει  άλλα Ελληνικά τμήματα και φεύγει  δυτικά του Σ.Σ.Μπαλ Μαχμούτ.

14 Αυγ.23.30 Ο Τρικούπης  διατάσσει σύμπτυξη  στη γραμμή Ρεσίλ Τεπέ -Ακαρ Νταγ.Η  4^η μεραρχία θα ξεκινούσε λίγο αργότερα με το βαρύ και πεδινό πυροβολικό της 12^ης μεραρχίας και από την κοιλάδα της Σιδηροδρομικής Γραμμής θα έφθανε στο Κιουτσούκιοϊ

14 Αυγούστου νύχτα Οι δυνάμεις της Στρατιάς είναι

Το 1^ο Σώμα Στρατού , ΒΔ στο  Αφιόν Καραχισάρ.Η 1^η και 7^η μεραρχίες στο Ντουζ Αγάτς –Αιβαλί--Μπάλ Μαχμούτ η 4^η Κιουπρουλού  και η 2^η από Καραγκιοσελί  ως το Μαίανδρο.

Το 2^ο Σώμα Στρατού,Βόρεια του Αφιόν Καραχισάρ.

Το 3^ο Σ.Σ.στη γραμμή Σειντί Γαζή-Εσκί Σεχίρ

Η Ανεξάρτητη μεραρχία είχε συγκεντρωθεί στην περιοχή Ακ Ιν περιμένοντας διαταγές.

Η 4η μεραρχία διανυκτερεύει στην περιοχή Κιοπρουλού.

15 Αυγούστου  2 π.μ Η ανεξάρτητη μεραρχία και το 2^ο Σώμα τίθενται υπό τις διαταγές Τρικούπη.Ήταν αργά.Η απόφαση αυτή έπρεπε να ληφθεί πριν ή όταν άρχισε η Τουρκική επίθεση..Αμέσως ζητά  να μετακινηθεί η ανεξάρτητη μεραρχία από το Ακ Ιν στο Τουμλού Μπουνάρ για να συναντηθεί με το 1^ο Σώμα Στρατού.

15 Αυγούστου 3 π.μ. Η διοίκηση της 4^ης μεραρχίας πληροφορείται ότι το απόσπασμα Πλαστήρα θεάθηκε στην περιοχή Μπάλ Μαχμούτ.Έτσι δεν υπάρχει σύνδεση του με τη μεραρχία.

15 Αυγούστου αυγή. Αρχίζει η μετακίνηση των μονάδων 1^ου και 2^ου Σωμάτων με πολλές παρενοχλήσεις, μεγάλες συμπλοκές με Τουρκικές μονάδες πεζικού αλλά και ισχυρές φάλαγγες ιππικού.

15 Αυγούστου 5^η π.μ.Ξεκινά από Μπαιράμ Γκιόλ με κατεύθυνση  το Ευρέτ η φάλαγγα του 1^ου Σώματος, που σε λίγο προσβάλλεται  από φάλαγγα εχθρικού Ιππικού και είχε πολλές  απώλειες .Από τους΄Ελληνες υγειονομικούς άλλοι σκοτώνονται και άλλοι αιχμαλωτίζονται.Το εχθρικό Ιππικό όμως αποκρούεται στη συνέχεια από τα σχολεία Εφέδρων Αξιωματικών.

15 Αυγούστου 5 π.μ Η 4^η μεραρχία διατάσσει να ξεκινήσουν οι μονάδες της σε μία φάλαγγα, με δρομολόγιο Κιοπρουλού-Τσατ Κογιού-Μπασκιμσέ-Κιουτσούκιοϊ με την εξής σειρά, 8^ο,11^ο,35^ο,26^ο και τελευταίο το απόσπασμα Πλαστήρα.

Η 12^η Μεραρχία ξεκινά την ίδια ώρα και αμέσως δέχεται από ανατολικά του  Κιουπρουλού πυρά πεζικού και πυροβολικού, οπότε αναγκάζεται να επιλέξει βορειότερη ημιονική οδό προς Ρεσίλ Μπαμπού.Δύο τάγματα του 41ου συντάγματος, που προπορεύονται,αποκόπτονται  από τα  συνδυασμένα πυρά του εχθρού και δε σταματούν στο προβλεπόμενο τέρμα της πορείας.Όμως  με τα 8^ο  και 11^ο συντάγματα και όλοι μαζί  κατευθύνονται στο Κιουτσούκιοϊ με την κύρια φάλαγγα να φτάνει στις 16.00 μ.μ.

15 Αυγούστου πρωί . Ο Φράγκου (1^η μεραρχία) το πρωί αποκαθιστά την τάξη και πειθαρχία της  μεραρχίας στο Μπασκιμσέ.Ανασυντάσσει τις μονάδες και λόγω της μικρής απόστασης του εχθρού από τη θέση τους,διατάσσει μετακίνηση περιττών σχηματισμών,όπως μεταγωγικά,αραμπάδες,αυτοκίνητα, τους 800 τραυματίες και του βαρέως πυροβολικού προς Σ.Σ.Κιουτσούκιοϊ .

15 Αυγούστου 7 π.μ. Η φάλαγγα της 4^ης μεραρχίας δέχεται πυρά πεζικού από τη θέση Τακλή Τεπέ.Ο Δημαράς απαγκιστρώνει τη φάλαγγα και ακολουθεί το δρομολόγιο από Αραπλί Τσιφλίκ προς Ολουτζάκ .Παράλληλα διατάσσει την ανάπτυξη τμημάτων πεζικού για απόκρουση επιθέσεων.Από τον πανικό όμως τα περισσότερα τμήματα τρέπονται βόρεια, με πρωτοβουλία τους, προς το Κιουτσούκιοϊ ,  εγκαταλείποντας πυροβόλα, οχήματα,πολυβόλα κ.α.Τα υπόλοιπα τμήματα  ακολουθούν το Διοικητή τους.  Μόνο 2 τάγματα  του 11^ου συντάγματος καταλαμβάνουν υψώματα και αναχαιτίζουν την  προέλαση των Τούρκων βόρεια του ποταμού Ακάρ.

Την ίδια ώρα το 26^ο  σύνταγμα σπεύδει εναντίον του Τουρκικού πεζικού και αντιμετωπίζει ΝΑ των υψωμάτων Κιοπρουλού ισχυρά εχθρικά τμήματα.Κατορθώνει να συμπτυχθεί γύρω στις 16.00 μ.μ.στον αυχένα Τσατ Κογιού όπου βρισκόταν και ο Δημαράς.

15 Αυγ 10 π.μ.Ο Δημαράς(4^η μεραρχία) φτάνει  βόρεια του Τσάτ  Κογιού  αυχένα. Εδώ συγκεντρώνεται  μια ημιλαρχία και τέσσερα τάγματα πεζικού της 4ης μεραρχίας το 26^ο σύνταγμα πεζικού  της 9^ης μεραρχίας .που είναι στις διαταγές της.Όλα τα άλλα τμήματα της μεραρχίας αγνοούνται.

     Τα τμήματα που  αγνοούνται είναι 5 τάγματα πεζικού με τον συνταγματάρχη Καρύδη το Διοικητή του 8^ου συντάγματος.Είχαν στραφεί δυτικά ακολουθώντας το δρόμο Κιοπρουλού.Αιβαλι και είχαν φτάσει στις 4 μ.μ.ανατολικά του Κιουτσούκιοϊ χώρο.Σε  λίγο φτάνουν 2 μοίρες ορειβατικού πυροβολικού και διλοχία μηχανικού της μεραρχίας.

Αύγουστος 11.30 π.μ.Επιτελείς της 1^ης Μεραρχίας διαπιστώνουν ΒΑ του Μπασκιμσέ άνδρες της 4^ης μεραρχίας να υποχωρούν σε διάλυση, χωρίς αποσκευές και όπλα.Οι αξιωματικοί τους δεν γνώριζαν τις θέσεις των υπολείπων του 1^ου Σώματος του 2^ου Σωμάτος και του στρατηγού Τρικούπη.Σε λίγο   τα διαλυμένα αυτά τμήματα θα ακολουθήσουν τα αποσπάσματα Πλαστήρα. και Λούφα.Τα τμήματα συνδέθηκαν με την 1^η Μεραρχία. Εδώ είναι μια πιθανή αποκοπή του Στέλιου από τη μονάδα του.

15 Αυγ 13.00 Ο Πλαστήρας πηγαίνει στο Φράγκου και του αναφέρει τη δραματική κατάσταση της μονάδας του και τις βαρύτατες απώλειες  στον διήμερο σκληρό αγώνα της στο Καλετζίκ , την κατάπτωση του ηθικού της 4^ης μεραρχίας και ότι αποσύρεται από το Ντουμλού Μπουνάρ, όπου πίστευε ότι πρέπει να διεξαχθεί η άμυνα.

15 Αυγούστου 14.00 Ο Τρικούπης φτάνει στο Ολουτζάκ και πληροφορείται για τη διάλυση της 4^ης μεραρχίας που αριθμούσε πια 500 άνδρες και βρίσκονται στα υψώματα  ΝΑ του Ολουτζάκ.Λόγω δε πρωινού αιφνιδιασμού δεν είναι γνωστό που βρίσκονται τα υπόλοιπα τμήματα της

Εδώ επίσης  είναι μια πιθανή αποκοπή του Στέλιου από τη μονάδα του.

15 Αυγ 15.00 Ο Φράγκου (διοικητής της 1^ης μεραρχίας)αποφασίζει οι 1^η και 4^η μεραρχίες να συμπτυχθούν στο Τουμλού Μπουνάρ.

15 Αυγ 16.00 Δημιουργείται μακρά φάλαγγα ασύντακτων Ελληνικών τμημάτων της 4^ης μεραρχίας αλλά και συγκροτημένων όπως του αποσπάσματος Πλαστήρα και Χατζηγιάννη(4^ο σύνταγμα). Εχθρικές δυνάμεις κινούνται προς Τουμλού Μπουνάρ.Αρχίζει η σύμπτυξη της 1^ης μεραρχίας προς Τουμλού Μπουνάρ που τελειώνει τα  μεσάνυχτα. Ο Τρικούπης επιμένει την παραμονή του στο Ολουτζακ Ευρέτ.Έτσι διασπώνται οι δυνάμεις στην ομάδα Φράγκου και την ομάδα Τρικούπη.

Την ομάδα Φράγκου(διοικητής 1^ης μεραρχίας) αποτελούν η 1^η Μεραρχία,η 4^η (με 5 τάγματα 2 μοίρες ορειβατικού πυροβολικού και ,μία διλοχία μηχανικού),η 7^η  μοίρα ορεινού πυροβολικού,1 μοίρα πεδινού πυροβολικού και 1 βαρέως πυροβολικού.Από τις 18 Αυγούστου προστέθηκαν  η 2^η μεραρχία και η μεραρχία Ιππικού.

Την ομάδα Τρικούπη αποτελούν  η 4^η μεραρχία(4 τάγματα,μια ημιλαρχία),η 5^η μεραρχία ,η 12^η μεραρχία(εκτός απο 2 τάγματα),η 13^η μεραρχία (εκτός από το απόσπασμα Πλαστήρα),5 μοίρες πεδινού πυροβολικού,2 μοίρες Σκόντα,μια μοίρα βαρέως πυροβολικού και μία μοίρα οβιδοβόλων.Κινείται βόρεια της σιδηροδρομικής γραμμής και βραδυπορεί ανοίγοντας  δρόμο προς τον ίδιο στόχο, το Τομλού Μπουνάρ .Προχωρεί προς Ιλπμουλάκ Νταγ,Ασλανάρ, Δυτική Όχθη Πουρσάκ, Ολουτζάκ, και Χαμούρκιοϊ.

15 Αυγ 21.00 Ο Καρύδης ,που ηγείτο των αγνοουμένων και αποκομμένων τμημάτων της 4^ης Μεραρχίας, για λόγους ασφάλειας τα διατάσσει να κατευθυνθούν στο Τουμλού Μπουνάρ λόγω επικυνδυνότητας  των θέσεων.

15 Αυγούστου 24.00 Ο Τρικούπης εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων 16^ης Αυγούστου, που περιλαμβάνει συνέχιση προς Τομλού Μπουνάρ από τις 2,3,4  το πρωί.Αν συναντηθούν με τον  εχθρό να επιτεθούν αποφασιστικώς επ’αυτού.

15 προς 16 Αυγούστου νύχτα. Η ομάδα Τρικούπη είναι απομονωμένη στην περιοχή δυτικά, με έλλειψη νερού και σχεδόν περικυκλωμένη Την ίδια νύχτα η ομάδα Φράγκου εγκαθίσταται  στις τοποθεσίες ως εξής.Στο άκρο αριστερό  στο Χασάν Ντεντέ Τεπέ το απόσπασμα Πλαστήρα,.στο κέντρο από το χωριό Τουμλού Μπουνάρ ως Οτουράκ Τσιφλίκ η 7^η μεραρχία, στο δεξιό από Οτουράκ Τσιφλίκ ως το Τουκλού Τεπέ η 1^η μεραρχία. Εφεδρεία έμειναν τα τμήματα της 4^ης και 7^ης Μεραρχίας που είχαν ανασυνταχθεί.

16 Αυγούστου 12 μεσημβρία Ο Πλαστήρας προτείνει στην 1^η μεραρχία αντεπίθεση σε Καραγκιοσελί και ανατολικά Κιουτσούκιοϊ για επανασύνδεση με ομάδα Τρικούπη. Ο Φράγκου καθυστερεί περιμένοντας την έκβαση των  μαχών.                                                                

16 Αυγούστου απόγευμα.Λόγω κρισιμότητας της κατάστασης ο Φράγκου διατάζει την απαγκίστρωση προς τα  δυτικά μόλις σκοτεινιάσει  στη γραμμή Χασάν Ντεντέ Τεπέ-Τσουρούμ Νταγ Η σύμπτυξη ολοκληρώνεται με τη δύση του ηλίου.

16 Αυγούστου 17.00 μ.μ.Στον τομέα Τρικούπη  ανατρέπεται η Ελληνική γραμμή και αποκόπτεται ο δρόμος υποχώρησης προς Τουμλού Μπουνάρ. Όμως 4 πυροβολαρχίες  πεδινού ,που φτάνουν καλπάζοντας,  αναχαιτίζουν τους Τούρκους.

16 Αυγούστου Αρχές νύχτας.Η ομάδα Τρικούπη μετά τις ολοήμερες σκληρές μάχες είναι σχεδόν περικυκλωμένη και με σχεδόν αποκομμένη την προς δυτικά υποχώρηση προς Τουμλού Μπουνάρ .Είχε δε και ελάχιστα τρόφιμα και πυρομαχικά. Είναι το Ντουλούμπουνάρ που ανέφερε στον Ηλία ο Στέλιος

16 Αυγούστου 23.00 μ.μ.Τελικά μόλις στις 23.00 μ.μ.έγινε εφικτό το ξεκίνημα της ομάδας Τρικούπη. Όμως ασύντακτα, με άνδρες νηστικούς και άϋπνους και με τα τμήματα να διαρρέουν προς το Σάλκιοϊ .

17 Αυγούστου Ο Τρικούπης φτάνει στο Σάλκιοϊ όπου φτάνουν και οι διοικητές 4^ης ,9^ης και 12^ης Μεραρχίας.

17 Αυγούστου  7.30 π.μ.Ο Τρικούπης παρά τις αντίθετες απόψεις για πορεία προς Μπανάζ εκδίδει διαταγή για Τουμλού Μπουνάρ.

17 Αυγούστου 9.30 π.μ. Η Στρατιά θέτει τις 1^η ,2^η,4^η,7^η, 12^η και 13^η μεραρχίες στις διαταγες Φράγκου.

17 Αυγούστου 11 π.μ. Γίνεται αναφορά στον Τρικούπη από μέραρχους για ύπαρξη 7000 πεζών 180 ιππέων  116 πυροβόλων. Ακόμα γύρω από  το Σαλκιοϊ μαζεύονται 10-15 χιλιάδες  άνδρες διαφόρων μονάδων  χωρίς οργανικό δέσιμο,με πεσμένο ηθικό και  πολλοί χωρίς οπλισμό και εξαρτήσεις. Ασύρματοι εκτός λειτουργίας.Χωρίς τρόφιμα και με ελάχιστα πυρομαχικά..Λόγω όμως πολλών Τουρκικών  δυνάμεων που προχωρούσαν  βόρεια προς το Αλή Βεράν, ο Τρικούπης διατάσσει υποχώρηση πρός Μπανάζ  από το δρόμο Σάλκιοϊ-Αλή Βεράν, που του είχε προταθεί χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Στη συνέχεια ο Πλαστήρας με απεσταλμένους του ιππικού του υποδεικνύει δρομολόγιο σύμπτυξης προς  Τουμλού Μπουνάρ. Όμως ο Τρικούπης διατάσσει συνέχιση πορείας.Στο Αλή Βεράν συναντά έφιππους Τούρκους και αρχίζει η μάχη με πολλές Τουρκικές μονάδες

17 Αυγούστου 16.00 μ.μ. Βαρύτατες απώλειες. Εκτός μάχης όλα σχεδόν τα πυροβόλα.

17 Αυγούστου 17.00 μ.μ.Ο Πλαστήρας ενημερώνει τον Τρικούπη ότι η θέση Φράγκου είναι στη γραμμή Γενιτζέ-Χατζηλάρ και ο ίδιος στον ορεινό όγκο Χασάν Ντεντέ Τεπέ.Ο επιδόσας το μήνυμα είπε ότι υπήρχε ημιονική οδός  προς τη θέση του αποσπάσματος Πλαστήρα, που ο ίδιος μπορούσε τη νύχτα να τους οδηγήσει. Ο Τρικούπης απέρριψε την πρόταση. Ακολούθησαν επικές μάχες και απώλειες εκατέρωθεν.

17 Αυγούστου πρώτη νύχτα.Η μάχη του Αλή Βεράν τελειώνει .Η ομάδα Τρικούπη συντρίβεται αλλά ο ηρωισμός των Ελληνικών τμημάτων  απέναντι σε πολλαπλάσιες δυνάμεις του εχθρού  τους οδήγησε να μείνουν κύριοι του πεδίου της μάχης. Η απαγκίστρωση άρχισε στις 20.30 μ.μ. με κατεύθυνση το χωριό Κερκτσιλέρ,που καιγόταν.

17Αυγούστου 8.30 π.μ. Αρχίζει η διαφυγή των Ελληνικών τμημάτων  προς δυσμάς  που χωρίζονται σε 3 φάλαγγες.

Η 1η με 1500 πεζούς και 600 ιππείς υπό τους Διοικητές 4^ης και 12^ης  μεραρχίας, Δημαρά και Καλλιδόπουλο.

Η 2η που περιλαμβάνει βασικά τη 13η μεραρχία υπό τους διοικητές 1ου και 2ου σώματος Τρικούπη και Διγενή

Και η Τρίτη με το Διοικητή της 9^ης μεραχίας Γαρδίκα.

17 Αυγούστου μεσάνυχτα..Ο στρατηγός Φράγκου  διατάσσει σύμπτυξη στη γραμμή από ΒΑ των υψωμάτων Χαλτιμπάγ ως την κορυφογραμή Τσουρούμ Ντάγ που κάλυπτε την κοιλάδα Μπανάζ.

18 Αυγούστου πρωί.Το απόσπασμα Πλαστήρα φτάνει στα υψώματα βορείως Χατζηλαζάρ.Ο Φράγκου, βρισκόμενος σε υποχώρηση διατάσσει σύμπτυξη στην παλιά οργανωμένη τοποθεσία νότια του Καπλακάρ.Η εγκατάσταση έγινε  στις 18.00

18 Αυγούστου. 11.30 Το απόσπασμα Πλαστήρα φτάνει στο Ντερμιλέρ.

18 Αυγούστου 16.00 μ.μ. Η φάλαγγα Δημαρά έχασε τον πρoσανατολισμό της αναζητώντας  δρόμο προς το Ουσάκ  κυκλώθηκε στο χωριό Ογιουτσούκ και αναγκάστηκε να παραδοθεί . Αιχμαλωτίστηκαν οι υποστράτηγος Δημαράς και ο συνταγματάρχης Καλλιδόπουλος 82 αξιωματικοί και 1500 οπλίτες.

18 Αυγούστου απόγευμα .Ο Επιτελάρχης της 4^ης Μεραρχίας ταγματάρχης Τσολάκογλου με αξιωματικούς και οπλίτες της Μεραρχίας αποκόπτεται το απόγευμα διαφωνώντας για το δρομολόγιο και επιλέγοντας άλλο, φτάνει το πρωί της 19ης Αυγούστου στο Ουσάκ όπου και ενώνεται  με την ομάδα Φράγκου.

18 Αυγούστου 23.30.Το απόσπασμα Πλαστήρα φτάνει στο Ντερμιλέρ με κατάκωπο τμήμα.

19 Αυγούστου πρωί. Η φάλαγγα Γαρδίκα  φτάνει στο Χαν. Στον αμαξωτό Τσεντίζ Ουσάκ με 5000 άνδρες.

19 Αυγούστου μεσημέρι.Το 4^ο Σύνταγμα εγκαταλείπει τον τομέα του σε πλήρη αταξία. Ο Πλαστήρας αναλαμβάνει το 4^ο σύνταγμα από τον Φράγκου και ανακαταλαμβάνει τη θέση που λίγο πριν  είχε εγκαταλείψει.

19 Αυγούστου απογευματινές ώρες. Ο Φράγκου διατάσσει γενική σύμπτυξη  στα υψώματα  βορείως  του Ουσάκ 

19 Αυγούστου απόγευμα. Ο Φράγκου διατάσσει γενική σύμπτυξη στη γραμμή Σαραντίκ-Τακμάκ-Ελιζέρ, όπου έφτασαν  το απόγευμα της 20ής Αυγούστου για να καλύψει τη σιδηροδρομική γραμμή.

20 Αυγούστου.Πρωί Η φάλαγγα Τρικούπη που την  ακολουθούν και πολλοί πρόσφυγες μετά από πολλές περιπέτειες φτάνει στο Καρατζά Χισάρ ΒΑ του Ουσάκ και ζητά ανακωχή.          

20 Αυγούστου 5 μ.μ. Η φάλαγγα Τρικούπη παραδίδεται. Μαζί της αιχμαλωτίζονται και οι διοικητές 1^ου και 2^ου Σωμάτων, ο διοικητής της 13^ης Μεραρχίας, 190 αξιωματικοί και 4400 οπλίτες

20 Αυγούστου απόγευμα.Οι δυνάμεις του τομέα Φράγκου(νότιο συγκρότημα) ,που φτάνουν στο στόχο Σαραντίκ-Τακμάκ-Ελιζέρ ,ανασυγκροτούνται  και ορίζονται οι διοικητές του 1^ου,και 12^ου Σώματος και των Μεραρχιών τους.Οι Μεραρχίες αυτές συμπτύσσονταν δυτικά αποφεύγοντας επαφή με τον εχθρό.  

23 Αυγούστου  .Οι Έλληνες δίνουν  πολλές μάχες ,όπως η μάχη του Σαλιχλί, που με νίκη των Ελλήνων γίνεται  εφικτή η υποχώρηση των σωμάτων.Το ίδιο συνέβη και με τις μάχες στο Ντερέκιοϊ και Μπίν Τεπέ της ίδιας .μέρας. Τις ίδιες ώρες ακόμα το απόσπασμα Λούφα αποτρέπει με ελιγμούς την υπερκέραση από Τουρκικές μονάδες.

26 Αυγούστου και πρωί 27^ης.Έχουμε διέλευση Φράγκου από το Νυμφαίο και τη Σμύρνη με οπισθοφυλακή το απόσπασμα Πλαστήρα και το 3^ο σύνταγμα Ιππικού  για επιβράδυνση του εχθρού. Η πορεία προς την Ερυθραία συνεχίζεται με στόχο το λιμάνι του Τσεσμέ δηλαδή της αρχαίας Κρήνης (Τσεσμέ τουρκιστί σημαίνει κρήνη).Η οπισθοφυλακή έμεινε πίσω από την 1^η Σεπτεμβρίου μέχρι το πρωί της 2ας. 

27 Αυγούστου. Ενώ κορυφώνεται το δράμα του Ελληνικού πληθυσμού στη Σμύρνη, που ήταν και δράμα των πολυκατατρεγμένων Αρμενίων, συνεχίζεται η σύμπτυξη των 1^ου  και 2^ου Σωμάτων Στρατού προς τη Χερσόνησο της Ερυθραίας. Κατά την υποχώρηση έχουν  την υποστήριξη των Ελληνικών πολεμικών πλοίων «Νίκη», «Έλλη», «Κιλκίς» «Νάξος» και «Σφενδόνη», που με τα εύστοχα πυρά τους κρατούν τις τουρκικές μονάδες σε απόσταση από τις ελληνικές. Έτσι μπορούν τα τμήματα του Β’ Σώματος Στρατού να διανυκτερεύσουν υπό ομαλές συνθήκες στην ξακουστή πόλη Αλάτσατα.

30 Αυγούστου πρωί .Τα τμήματα του 2^ου Σώματος αναχωρούν προς την κατεύθυνση του Τσεσμέ.Ήταν το πρώτο τμήμα στρατού που επέστρεφε..

31 Αυγούστου Επιβιβάζεται στον Τσεσμέ το 2^ο Σώμα Στρατού.

1η Σεπτεμβρίου Το Απόσπασμα Πλαστήρα φθάνει συντεταγμένο στον Τσεσμέ.

2 Σεπτεμβρίου .Επιβιβάζεται στον Τσεσμέ το 1^ο Σώμα ως τα μεσάνυχτα μαζί με το απόσπασμα Πλαστήρα. Εδώ μάλλον επιβιβάστηκε ο ηρωικός Στέλιος ως ανθυπολοχαγός του Ελληνικού Στρατού επ'  ανδραγαθεία κι έφτασε στη Μυτιλήνη..Οι γονείς του από το Δικελί πήγαν στη Φίλια που ήταν ο τόπος καταγωγής της μητέρας του .Ο ίδιος πήγε στο ίδιο χωριό αφού αποστρατεύτηκε. Είχε κάνει το χρέος του προς τη μητέρα πατρίδα πολεμώντας  έξη χρόνια.  Εκεί πήγαν και οι γονείς του .    

    Στα όρια Ανεμώτιας Φίλιας ο Σαράντης Γεωργίου Παπαδέλλης είχε το υποστατικό του(Κούλα) στην τοποθεσία <<Κουρνέλι>>.Κάπου εκεί γνώρισε το Στέλιο. Στη συνέχεια, ο Στέλιος σε ένα μικρό κτήμα έχτισε ένα μικρό κτίσμα, όπως φαίνεται στη σχετική φωτογραφία στην αρχή της ιστορίας και μαζί κατασκεύασε και ένα αλώνι αρχίζοντας τη ήρεμη πιά ζωή του με τις δυσκολίες της αλλά και τις χαρές της.Απόκτησε  πέντε αγόρια ,τον Παναγιώτη,το Δημήτρη,το Χρήστο,το Μανώλη και τον Ηλία που κατάφερε και τα μεγάλωσε με αξιοπρέπεια .Είδε χαρές μα και απέραντες θλίψεις όπως οι πρόωροι θάνατοι των δύο αγοριών του Δημήτρη και Μανώλη .Απεβίωσε το 1991 σε ηλικία 93 ετών στην Ανεμώτια αφήνομντας πίσω του  γιούς και εγγόνια.  Ένας μόνο γιός του,ο Δημήτρης, τον βύθισε σε βαθύ πένθος αφού πέθανε σε ηλικία 17 ετών το 1948.

 

              Στη φωτογραφία ο γιός του Χρήστος, η εγγονή του Λίλυ και ο ίδιος

                                             το Πάσχα του 1968

     Χάρτης περιοχής  Μουράτ Ντάγ και των θέσεων Ντουμλού Πινάρ όπου η παράδοση των Τρικούπη,Δημαρά κ.λ.π του 1ου και 2ου Σωμάτων της Μικρασιατικής Εκστρατείας



Η πορεία προς τη σωτηρία της Ανεξάρτητης Μεραρχίας
του 3ου Σώματος της Μικρασιατικής Εκστρατείας


 


 

Η ΠΟΡΕΙΑ ΣΩΤΗΡΙΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΖΗΡΑ ΤΟΥ 3ου Σώματος Στρατού



 

 Διαδρομή Εσκί Σεχίρ-Μουδανιά -Πάνορμος-Ραιδεστός


 18 Αυγούστου 1922,νύχτα. Το Γ' Σώμα Στρατού εγκαταλείπει το Δορύλαιον [Εσκή Σεχίρ] καταστρέφοντας τις αποθήκες και τη σιδηροδρομική γραμμή. Οι Έλληνες κάτοικοι και οι ομογενείς το ακολουθούν στην πορεία του προς τα βόρεια παράλια.Στην περιοχή των Μουδανιών και της Κίου, η 11η Μεραρχία και το απόσπασμα του Γεωργίου Ζήρα καλύπτουν την υποχώρηση του Γ' Σώματος και μάχονται σκληρά με τους Τούρκους τσέτες, που επιχειρούν να εμποδίσουν την διαφυγή του Ελληνικού στρατού και των προσφύγων από τη θάλασσα. Το απόσπασμα του Ζήρα που φτάνει στην περιοχή γύρω από τα Μουδανιά, και  από τις 25 μέχρι της 28 Αυγούστου δίνει σκληρές μάχες. Οι Ελληνικής καταγωγής και οι Έλληνες κάτοικοι της περιοχής  υπερέβαιναν τις 25.000.

     Ένα Γαλλικό στρατιωτικό τμήμα επεχειρεί να εμποδίσει τις κινήσεις του αποσπάσματος Ζήρα και απαιτεί να παραδώσει τα όπλα .Όμως ο σκληροτράχηλος συνταγματάρχης Ζήρας, που έπασχε από κώφωση την οποία απέκτησε στα πολεμικά πεδία,  Ο Ζήρας είπε στον επικεφαλής των Γάλλων, ότι «...Ο Ζήρας δεν παραδίδει τα όπλα του...», ενώ απευθύνθηκε και στους άνδρες του, λέγοντας ότι «...εγώ δεν συμφωνώ να παραδώσουμε τα όπλα και όποιος θέλει να με ακολουθήσει να τραβήξουμε τα βουνά μέχρι να φθάσουμε εις την Πάνορμο να φύγουμε από εκεί..» ^[7] Με αποφασιστικότητα εισήλθε στα Μουδανιά, επέβαλε την τάξη και διευκόλυνε την διοχέτευση του Στρατού και των προσφύγων προς την Πάνορμο και τα Μικρασιατικά παράλια.

  

   ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟ 2018  ΜΕ ΤΟ ΟΔΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ  ΚΑΙ ΤΗΝ 
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΜΟΥΡΑΤ ΝΤΑΓ.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΝ ΗΡΩΙΚΗ ΜΑΧΗ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΣΑΝ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΒΕΡΑΝ
ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΜΑΧΗ ΤΟΥ DUMLUPINAR (ΝΤOYΜΛΟΥΠΙΝΑΡ)

Επίλογος

 Ο διχασμός ήταν πάντοτε ο μεγαλύτερος εχθρός της πατρίδας μας  .Και είναι άδικο οι Έλληνες να πολεμούν με τέτοια προσήλωση στις αρχές της φιλοπατρίας και κάποιοι πολιτικοί να παίζουν στην πλάτη τους παιχνίδια παραταξιακών συμφερόντων. Οι Έλληνες και οι ομογενείς Μικρασιάτες στρατιώτες όπως  ο Στέλιος, έδωσαν  τα νιάτα τους για ένα όραμα. Την απελευθέρωση των αρχέγονων εστιών, που κατέχονταν από τον 14ο και 15ο αιώνα. Για το σκοπό αυτό ξεπέρασαν την ανθρώπινη φύση στο Σαγγάριο, στο Αλή Βεράν στο Σαλιχλή και αλλού, αλλά προδόθηκαντ από τους πολιτικούς και τους μόλις πριν από λίγους μήνες  συμμάχους. Με αυτούς  με τους οποίους συμπολέμησαν στη Μακεδονία και τη Θράκη(ανατολική και δυτική)και μπήκαν μαζί νικητές στην Κωνσταντινούπολη Τα γεωπολιτικά συμφέροντα των δυνατών επικράτησαν των αυτονόητων.Θα μας γίνει το πάθημα μάθημα;.Αμφιβάλλω.Τιμή και δόξα όμως στους μαχητές όπως ο δικός μας Στέλιος Κουτζαβεκιάρης.