75.Ο ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ ΤΟΥ 1895 ΜΙΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΑ ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Τα
πρώτα Κοινωνικά μέτρα στην Ελλάδα και η ιδιαίτερη περίπτωση της Κοινότητας
Ανεμώτιας Λέσβου
Η κοινωνική μέριμνα για πολίτες
που βρίσκονται σε ένδεια στη χώρα μας αλλά και σε άλλες χώρες που δεν είχαν
υποστεί τη βάσανο της σκλαβιάς, πέρασε από πάρα πολλά κύματα για να εφαρμοστεί.
Μια σοβαρή περίπτωση κοινωνικής παροχής
αποτελεί η κοινή Συντροφία και Αδελφότητα
Αμπελακίων Λάρισας, για την παραγωγή από το φυτό Ριζάρι κόκκινου φυσικού
χρώματος, μεταξύ των ετών 1778-1811 εν μέσω Οθωμανικής κυριαρχίας.Η αδελφότητα έδινε δωρεάν σιτάρι στους φτωχούς εργάτες, μισθοδοσία,
νοσοκομειακή περίθαλψη και πρόσβαση σε γηροκομείο σε ανίκανους για εργασία.
Δεύτερη περίπτωση είναι το ΝΑΤ(Ναυτικό
Απομαχικό Ταμείο), για το οποίο ψηφίστηκε νόμος το 1836 και εφαρμόστηκε το 1861
που είναι η πρώτη απόπειρα κοινωνικής ασφάλισης.
Τρίτη περίπτωση είναι Η ΚΑΣΑ των Σπετσών
που εφαρμόστηκε το 1883 με παρακράτηση
του 5% των κερδών των πλοίων για
μεταφορές εξωτερικού.Με το μέτρο αυτό εξασφαλιζόταν η μισθοδοσία ανάπηρων ανέργων
ναυτικών.
Ακολούθησαν το 1901 η ΒΩΜΑ (Νόμος για την
περίθαλψη εργατών μεταλλείων),και με την έλευση του Ελευθερίου Βενιζέλου στην
εξουσία έγιναν άλλες επεκτάσεις παρά την αντίδραση των επιχειρηματιών.
Ένα ιδιαίτερο όμως καθεστώς αυτών των χρόνων επιβλήθηκε
μέσα στην Τουρκοκρατία από τους Δημογέροντες ενός προοδευτικού χωριού που
βρίσκεται στο κέντρο της Λέσβου. Είναι ο κώδικας συμπεριφοράς που συνέταξαν, σε
αντικατάσταση και επικαιροποίηση παλαιότερου για να βοηθήσουν τους φτωχούς
βιοπαλαιστές του χωριού που για να καλοπαντρέψουν τα παιδιά τους εξαντλούνταν οικονομικά
μιμούμενοι στις δαπάνες τους ευκατάστατους συγχωριανούς τους. Έβαλαν λοιπόν
τους παρακάτω ιδιαίτερα σωτήριους κανόνες αρμονικής συμβίωσης μετά από συνεδρίαση
που έγινε στον οικισμό την 1η Φεβρουαρίου 1985.
Οι κανόνες αυτοί ονομάστηκαν και Κώδικας Ανεμώτιας.Τον αντιγράφουμε κρίνοντας
την ιδιαίτερη ιστορική αξία αυτών που περιλαμβάνει αλλά και την ευαισθησία των
απλών ανθρώπων της εποχής, 25 χρόνια πριν από την απελευθέρωση της Λέσβου από
τους Τούρκους, που έγινε το 1912.
Κώδικας Ανεμώτιας
Σήμερον την Α! του μηνός Φεβρουαρίου 1895 η ημετέρα Κοινότης
αντιπροσωπευομένη υπό των προκρίτων
αυτής συνελθούσα και διασκευθείσα,ότι ο προ ετών συνταχθείς κανονισμός
περί γάμων ,βαπτίσεων κ.λπ. ήρξατο παρερχομένου του χρόνου να χαλαρούται ου μην αλλά και νέα όμως αντικανονικά έθιμα
να παρεισάγονται γιγνόμενα πρόξενα και πενίας τοις πτωχοίς κατοίκοις, απεφάσισε να ανακαινίσει τον χαλαρωθέντα Κανονισμόν και
τροποποιήσει αυτόν συμφώνως ταις χαλεπαίς και αντιξόοις σημεριναίς περιστάσεις
και:
Αον.Εις την
βάπτισιν ο μέλλων ανάδοχος οφείλει να πληρώσει εις την Ιεράν ημών εκκλησίαν το
ποσόν μόνον πεντήκοντα αριθ.50 γροσίων τρέχοντα και ουδέν έτερον. Η δε εκκλησία
θέλει δώσει αυτώ τον επι τούτου κατασκευασθέντα χιτώνα του βρέφους και των λοιπών χρειωδών. Προσέτι αύτη θέλοι
πληρώσει εκ του ανωτέρω ποσού τον τε εφημέριον και τους ψάλτας και λοιπούς κεκανονισμένους ,οίον κανδηλανάφτας κ.τ.τ.
Βον.Εις τον
ανάδοχον αυστηρώς απαγορεύεται να ενδύση το αναδεχτέν δι ετέρων ενδυμάτων ή να
προσφέρη έτερον δώρον ή να δώση τας λεγομένας μαρτυρίας.
Ομοίως και οι γονείς του νεοφωτισθέντος ουδέν δώρον θέλουσι προσφέρει τω αναδόχω οίον
γλυκύσματα και τα τοιαύτα.
Γον.Εις τας λεχώ
ουδέν δώρον θέλει προσφέρει, ως ορνίθια ,ζωμός, σάκχαρις και τα τούτοις
παραπλήσια, εκτός σωτηρίου γαλακτώματος αμυγδάλων και ουδέν έτερον.
Δον.Ο αρραβών
δέον γίνεσθαι επισήμως, τουτέστι δι’ ιεροτελεστίας και ενώπιον των Δημογερόντων οίτινες ….θέλουσι συντάττη το
……..(σενηκεστήριον)έγγραφον εν τω παρόντι κώδικι, εν ω θα ορίζηται
προθεσμία της τελέσεως του γάμου, έτι δε
λόγω προστίμου χρηματικόν τι ποσόν
αναλόγως της καταστάσεως επιβαρύνον τον υπαίτιον της διαλύσεως της μνηστείας. Άλλως ο αρραβών
θεωρείται άκυρος ,και ουδεμίαν ευθύνην
αναλαμβάνουσι οι δημογέροντες δια πάν ενδεχόμενον
Εον.Εις τον
αρραβώνα δεν θα προσφέρονται γλυκίσματα
και άλλα δώρα ,ως είθι τα μέχρι τούδε
προσφερόμενα μανδήλια εις τους προξενητήρας
και συγγενείς ,και απλώς και μόνο μίας φιάλης οίνου.
Στον.Εις την
στέψιν οι γονείς της μελλονύμφου θέλουσι προσφέρει ως γαμήλια δώρα εις τους
γονείς του νυμφίου μόνον εν γλύκισμα
(ναστόν,μπακλαβά) μεθ’ενός αρτολαγάνου(=τσορίκι).Οι παραβάται του άρθρου τούτου ,οι προσφέροντες δήλον ότι
γλυκίσματα εις τον γαμβρόν ή τους γονείς του εν άλλαις περιστάσεις.Οίον επί
τη ονομαστική αυτών εορτή, επί τη αφίξει
αυτών εκ ταξειδίου κ.λπ. θα καθυποβάλλονται εις πρόστιμον μιάς λίρας ήτις θα
περιέρχητε εις το ταμείον της Εκλησίας, και εν περιστάσει δυστροπίας θα εμποδίζητε
η τέλεσις της στέψεως.
Ζον.Οι μέλλοντες
γαμβροί υποχρεούνται να μη δίδωσι τη μνηστή αυτών δώρον,ως φλωρίον ,νυφικά
ενδύματα,λαμπάδας και τα τοιαύτα.μετά την στέψιν αυτών εισί κύριοι να πράξωσι
ως θέλουσιν.
Ηον.Η προίξ ήτις
θα δίδωται τη νύμφη παρά των γονέων αυτής συνίσταται εκ των εξής σκευών και
επίπλων.
Μία οικία
αναλόγως των οικονομικών δυνάμεων του προικοδοτούντος.-Δώδεκα υποκάμισα.-Δώδεκα
χειρόμακτρα(πεσκήρια).-Έξ μανδύλια μεταξωτά τα λεγόμενα γωνιαίς.-άνευ
κεντημάτων(σκέτα),Δέκα πέντε μανδύλια λευκά εκ λίνου και αυτά; Άνευ
κεντημάτων.-Τρία στρώματα τα δύο πεπληρωμένα και το έν κενόν.-Δύο
εφαπλώματα.-Δέκα μαξιλάραις.-Τρείς εσθήται(φουστάνια).-Δύο ενενδύτας(σάκκους).
Ένα τάπητα(=κρημ).-Δύο δακτυλίδια το έν χρυσούν και το έτερον αργυρούν.-Δώδεκα
ταψιά.-Έν σινί.-Τρείς τεντζερέδες.-Έν τηγάνι.-Ένα ταβά χάλκινον.-Έν καζανάκι
τριών οκάδων βάρους.-Έν τάσι κοματιαστό.-Δύο σεντούκια.-Πέντε
πίθους(κιούπ).-Δύο αμφιτάπητας(=χράμ).-Τρία ζεύγη περικνημίδας(κάλτσαις) της
νύμφης και τρία ζεύγη του γαμβρού.-και τρία τραπεζομάνδυλα.-
Θον.Οι έχοντες
πλείονα και περιττά έπιπλα των αναφερομένων θα κατάσχονται παρά; της Εκκλησιας
και μίαν λίραν πρόστιμο.
Ιον.Επειδή οι
γονείς δεν προικίζουσι τας θυγατέρας των δι’άλλης α;κινήτου προικός εκτός της
αναφερομένης οικίας,τα τέκνα αυτών άρρενα και θήλεα μετά τον θάνατον των γονέων
των θα διανέμωντε την εγκαταλειφθείσαν περιουσίαν μεταξύ των εξ ίσου.Εν περιπτώσει δε καθ’ήν η ύπανδρος
κόρη αποβιώση πρό των γονέων της ,τα τέκνα αυτής θα λαμβάνωσι το ανάλογον αυτοίς μερίδιον εκ
της περιουσίας του πάππου και μάμης των ως
και τα τέκνα των και έν των (αμαξωμάτων).
IAον.Οι μέλλοντες να εκπατρισθώσιν
εντεύθεν και πωλήσωσι την ακίνητον αυτών περιουσίαν υποχρεούνται να πληρώσουσι
λόγω αποξενώσεως εις την ημετέραν Κοινότητα 25% εκ της ολικής αξίας της
πωληθείσης περιουσίας των.Εξ αυτών τα μεν 15% θα ανήκουσι εις το ταμείον της Ι.
ημών Εκκλησίας τα δε έτερα δέκα θα δίδωνται
εις τους γονείς του εκπατριζομένου εάν υπάρχουσιν ούτοι ίνα
συντηρώνται.
Εφ’οίς συνετάχθη το παρόν όπερ υπεγράφη υπό των
υποφαινομένων και εσφραγίσθη τη σφραγίδι της Ημετέρας Κοινότητος προς δε
επεκυρώθη και υπό της Ιεράς Μητροπόλεως. Πάς δε όστις ήθελε φωραθή παραβαίνων
και αντιπράττων εις τα ανωτέρω κανονισθέντα ου μόνον (κυρίως) υποπίπτη υπό την δυσμένειαν απάντων ημών ,αλλ’εις
επίμετρον και παραδειγματισμόν θέλει επιτιμάσθε υπό του Πανιερωτάτου ημών
Αρχιερέως.
Ανεμώτια Α! Φεβρουαρίου 1985
Η Κοινότης Οι Δημογέροντες
Θεμιστοκλής Ι.Παρασκευά
Τριαντάφυλλος Ι.Παπαδόπουλος
………. Χαΐλ Παναγιώτης ΧηΓεωργίου
Π.Γρηγορίου Λιγάτος Μ….λλάκη
Δημήτριος Μιχαήλ ,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,
Ηλίας
Γεωργάκης
(Χρήστος) Χη Γεωργίου ……………………
Παναγιώτης Μιχαήλ Θεόδωρος Χρ.Βλουτής
Ηλίας ..Καστρινέλλης Χριστόδουλος Δοκάκις
Δουκάκις Θεόδωρος
Χριστόδουλος του Παρασκευά
Γεώργιος Φραγκούλης
Κωνσταντίνος Λάσκαρης Δημήτριος Γεωργίου
Χρισ.Ψαρός Γεώργιος
Παναγιώτου
Χριστόδουλος Ενιζλης ………………………
Α.Κοστής Τριανταφυλλος
Ελευθερίου ………………………….. Κωνσταντίνος Λάσκαρη
Ιγνάτιος ΧηΓιωρ.Βογιατζής Παναγιώτης
Γεωργίου
Γαβριήλ Παναγιώτου ………………………….
Ιγνάτιος Θεοδοσίου
…………………………..
Αντώνιος Θεοδοσίου Κωστής Χριστοδούλου
Στέλιος Παπαδέλλης
Χριστοδουλος Λάσκαρι
Σπύρος Αντωνίου
Παναγιώτης Χατζηγεωργίου
Σπύρος …..
Αλέξανδρος Χατζηγεωργίου
Μανώλης Παναγιώτου
Χριστόδουλος Φραγκούλης
Στράτος Κομιανού
Ιωάννης Τριανταφύλλου
Ευστράτιος Γ. Κεραμιδάς
Αντώνιος παπα Τριανταφύλλου
Ιγνάτιος Χριστοδούλου
Κωσταντής Ευστρατίου
………….. Εμμανουήλ
Χριστόδουλος (Γρηγορίου)
Παναγιώτης Χριστοδούλου
Ηλίας Λάμπρου
Εμμανουήλ
Μιχαήλος Παναγιώτου
Δημητρός Χατζηγεωργίου
Μιχαήλος Πασά Παναγιώτης
Εκτελεστές δε των ανωτέρω ψηφισθέντων και εγκριθέντων
όρων ορίζονται λοιπαί γνώμαι οι κ. Θεμιστοκλής
του Παρασκευά. και Δημήτριος Μιχαήλ συνεργούμενοι μετά της Δημογεροντίας της
Κοινότητος.
Εν Ανεμώτια τη άνω ημερομηνία
Επικυροί το (γνήσιον) των ανωτέρω υπογραφόντων, θέτει
την σφραγίδα της Κοινότητος και το περιεχόμενον
εσφραγίσθη
Ι.Μητρόπολις
Εις τους
ανωτέρω δύο oρισθέντας ως εκτελεστάς
των κατά Φεβρουάριον
του 1895 ληφθέντων και αποφασισθέντων κοινοφελών και σωτηρίων μέτρων προστίθενται
κα τρείς άλλοι οι κ. Παναγιώτης Μιχαήλ, Ηλίας Εμμανουήλ και Δουκάκης Μιχαήλ ……………
και εφαρμογή των εν λόγω μέτρων………… δικαιοτέρα και αμεροληπτοτέρα .
Εν Ανεμώτια τη (25) (Νοεμβρίου)1896
Ο Μηθύμνης
Δεν διακρίνεται το όνομά του. Ήταν όμως ο Μητροπολίτης Στέφανος
Το κείμενο
των κανόνων και υπογραφών αποτελεί αντιγραφή από το δημοσίευμα του περιοδικού
<<ο Παλμός της Ανεμώτιας>>του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων
Αθήνας.Η δημοσίευση είναι προϊόν
επιμέλειας του Παναγιώτη Η.Χατζημήτρου επιτρόπου του Ι.Ν.Μεταμόρφωσης του
Σωτήρος Ανεμώτιας και πρώην Γραμματέα της Κοινότητας.
Υ.Γ. Υπάρχουν λίγα μή αναγνώσιμα τμήματα που προσδιορίζονται με ......... και σε παρένθεση τα διφορούμενα.Όποιος μπορεί να βοηθήσει με ενημερώνει και βοηθά έτσι την ιστορία μας.
