3.Η ΝΤΟΠΙΟΛΑΛΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΟΥ, ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ, ΟΠΩΣ ΤΗ ΒΙΩΣΑ ΜΙΚΡΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΣ...

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΑΠΑΔΕΛΛΗΣ
ΑΓΡΟΝΟΜΟΣ-ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Α.Π.ΘΕΣ-ΝΙΚΗΣ
ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ 1944 ΤΟΠΟΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑ ΛΕΣΒΟΥ
Διεύθυνση
email: pan.papadel@gmail.com 
και στο FACEBOOK

ΣΥΝΕΡΓΑΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΠΑΠΑΔΕΛΛΗΣ
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ Ε.Μ.Π.
ΕΤΟΣ ΓΕΝΝΗΣΗΣ 1977 ΤΟΠΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ.






ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΤΜΗΜΑΤΟΣ
       ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ




                                         Αριστερά το Ραχώνι -Δεξιά ο Κουράτορας
 
Προσοχή !!!!!!

Μην παραλείψετε να διαβάσετε την ελεύθερη ποιητική μετάφραση δύο ποιημάτων της Σαπφούς  στο τέλος περίπου.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1.  Το βιογραφικό μου
1Α.Το βιογραφικό του δημιουργού του blog (Γιώργου Παναγιώτη Παπαδέλλη)
2.  Εισαγωγή και η Ντοπιολαλιά της Ανεμώτιας Λέσβου(Μυτιλήνη)
2ι.H Nτοπιολαλιά
3.  Οι αγροτικές και αστικές τοποθεσίες της Ανεμώτιας Λέσβου
4.  Ένας  Επιτάφιος Θρήνος  για το φίλο μας το Θοδωρή Χαραλάμπου Κουμαρά που μας έφυγε
5.  Εκφράσεις-Γνωμικά-Διάλογοι-Συνήθειες στην Ανεμώτια.
6.  Μελοποιήσιμοι Λεσβιακοί Στίχοι (Στιχουργός Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης)
7.  Η Οξειά πέτρα της Ελευθερίας και ο λιθοξόος (ποίημα Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη)
8.  Ωδή στη μνήμη του μεγάλου ευεργέτη της Ανεμώτιας Παρασκευά Χατζηδιάκου(Ποίηση ΠαναγιώτηΓ.Παπαδέλλη)
9.  Λίγα λόγια για το καμπαναριό της εκκλησίας της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος της Ανεμώτιας.(Δωρητής Παρασκευάς Χατζηδιάκος-Αρχιμάστορας Θουκιδίδης Ψαρρός)
10. Ελλάδα (Ποίημα του Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη Έπαινος του διαγωνισμού του περιοδικού <<Κελαινώ>>.).
11. Ο χωρικός και ο Βασιλιάς(Σού Κιούρ).Μιά ιστορία απο την Ανεμώτια.
12. Οι φαντασιόπληκτοι και οι χωρατατζήδες της Ανεμώτιας.
13. Νιότη (Ποίηση Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη).
14.Το πατρικό μου σπίτι στην Ανεμώτια.
15. Σαλονίκη (Ποίηση Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη Βραβείο Φρυνίχου Αμφικτυονίας Πολιτισμού Θεσσαλονίκης.
16. Φλογισμένες Διαμαντόπετρες (Ποίηση Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη 3ο Βραβείο Διεθνούς Διαγωνισμού του Σωματείου Διοτίμα και Μούσες 2013) 
17.21ος Αιώνας (Ποίηση Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη Bραβείο Παγκόσμιου Διαγωνισμού του Σωματείου Πνευματική Συντροφιά Λεμεσού
18.Για Ανεμωτίσιους μόνο(Ιγνατιάδα)
19 Για Ανεμωτίσιους μόνο (Ειρηνιάδα)
20.Κυπαρίσσι (Ποίηση Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη)
21.Μια μαύρη Καθαρή Δευτέρα στην Ανεμώτια των πέτρινων χρόνων
22.Και τώρα κάτι από τη Χώρα(Μυτιλήνη).ΟΤριαντάφυλλος(Τριανταφλέλ).Ο ροκ εναλλακτικός δάσκαλος της μουσικής.
23.Ένα μνημόσυνο σ'αυτούς που λάτρεψαν από μακριά τη μικρή τους πατρίδα(Ανεμώτια).
24. Μια μέρα στην Κεντρική Πλατεία της Ανεμώτιας της δεκαετίας του 50.
25. Του Βλάμου η κατσίκα (Λαϊκή ποίηση από τον Αποστόλη Ψαρρό ,Λιθοξόο).
26. Ατιτλοφόρητο (Λαϊκή ποίηση από τον Αποστόλη Ψαρρό).
27. Το τραγούδι του γαμπρού στην Ανεμώτια.
28. Ο Στέλιος από το Ασικτσί της Περγάμου .Ιστορίες από την Ελλάδα και την Ανατολή
29. Τα ξωκλήσια της Ανεμώτιας
30. Λίγα λόγια για τον Τούρκο Μπεκίρ Αγά που έζησε κοντά στις εκβολές της Ποταμιάς Λέσβου μεταξύ Σκάλας Καλλονής και Παρακοίλων.
31.Ιστορίες  απ'την Ανατολή.Ο χρυσός της Περγάμου σε Ανεμωτίσια Διάλεκτο.Ένα αληθινό γεγονός σαν παραμύθι. . 
32. Ο Μυτιληναϊκός  Αθλητικός Σύλλογος,ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Γιώργος Παπαδέλλης
33.Λαϊκή πολιτική σάτιρα-Ποιητής Χρήστος Βαγής -Τίτλος Ο Βενιζέλος
34.Ένοπλο επεισόδιο στην Ανεμώτια της Μυτιλήνης της Χωροφυλακής και μελών του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού
35.Ποίηση.<<Η Σαλονίκη >>Βραβείο Φρυνίχου του Παγκόσμιου διαγωνισμού  της Αμφικτυονίας Ελληνισμού
36.Ο χαμένος γάϊδαρος
37.Το βιολί του παππού   ΠΑΝΑΝΗ ΒΛΑΜΗ
38.ΠΟΙΗΣΗ Παναγιώτη Γ.Παπαδέλλη 
Ο Δρόμος του ατέλειωτου νόστου.
39.Αιολική Λυρική Ποίηση (Σαπφώ)  (ελεύθερη ποιητική μετάφραση απόσπασμα). 
     α.Αερίων επέων άρχομαι.(Με σκόρπια λόγια αρχινώ)
     β. Ήρος άγγελος (Προμηνύτορας της άνοιξης)
40. Τα Κλιανθέλια
41.Η μίξα του μικρού Ανεμωτίσιου
42.Θεόδωρος Βλουτής (Θουδουρέλ(j) Ο μικρόσωμος λαϊκός αρχιτέκτονας της Ανεμώτιας.
43. Έξεστι κλαζομενίοις ασχημονείν.
44.To καινούριο αυτοκίνητο του Π......η. 
45. Τα σύκα και τα καρύδια του Έμπορα .
46. Η Εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Χριστού. 
47.Παρ΄το παιδί μου Πάρε το.Ποίηση με θέμα <<ΤΗΕ HOLOCAUST ANTHOLOGY OF POETRY>>Από το ΕUROPEAN ART CENTER AND INSTITTUTE FOR EASTERN ROMAN EMPIRE RESEARCH STUDIES IN EUROPE.
48.Ποίηση.Ο τόπος που γεννήθηκα
49.Μικρές ιστορίες απλών ανθρώπων.Ο Θεο.....,η κατοχή,ο ΕΛΛΑΣ.
     Μιά σύντομη ιστορίαενός Ανεμωτίσιου που πάλεψε για λευτεριά και ισότητα .
 50.Ποίηση Tomas Dilan .Fern Hill

1.   Το  Βιογραφικό μου    

Ο Παναγιώτης (ο γράφων) είναι Αγρονόμος Τοπογράφος Μηχανικός της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης . Διετέλεσε  Συνδικαλιστής  και Αντιπρόεδρος του Συλλόγου των φοιτητών της Πολυτεχνικής Σχολής Θεσσαλονίκης την περίοδο 1964-1967. Ως Μηχανικός του Υπουργείου Γεωργίας υπηρέτησε  σε Λάρισα ,Θεσσαλονίκη και Βόλο.Υπήρξε Προϊστάμενος της Τοπογραφικής Υπηρεσίας Μαγνησίας 1984-1995. Πρόεδρος του Ορφανοτροφείου Βόλου 1989-1991 ,Πρόεδρος Επιτροπής Περιβάλλοντος Νομαρχίας Μαγνησίας(Βόλος) 1995-1998 Διευθυντής Χωροταξίας Περιβάλλοντος και Πολεοδομικών Εφαρμογών Νομαρχίας Μαγνησίας 1995-1998. Νομαρχιακός Σύμβουλος 1998-2001.Πρόεδρος του Λιμενικού Ταμείου Μαγνησίας 1997-2001 με παραγωγή σημαντικού έργου στα λιμάνια Βόλου,Σκιάθου,Σκοπέλου και Αλονήσου. Διευθυντής Τοπογραφικής 2003-2004. Πρόεδρος των Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Μαγνησίας 1992-1994, Πρόεδρος της Αντιπροσωπείας του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας τμήμα Μαγνησίας 1996-1997 .Ειδικός Σύμβουλος της Νομαρχίας Μαγνησίας 2007-2010. Το 1993 συνέλαβε και εκτέλεσε ως υπεύθυνος ομάδας Mηχανικών του Τεχνικού Επιμελητηρίου Μαγνησίας την ιδέα της αποκάλυψης,καταγραφής και ανάδειξης των λιθόστρωτων διαδρομών του Πηλίου. Η επίπονη αυτή εργασία, που έγινε χωρίς καμιά απολύτως αμοιβή, μετασχηματίστηκε σε ένα ογκώδη τόμο που παρελήφθη από το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Κρίνοντας την θετική και ενδιαφέρουσα, χρηματοδότησε τη Νομαρχία   με  300 τότε εκατομμύρια  με τα οποία η Τεχνική Υπηρεσία  αποκατατέστησε  17 λιθόστρωτες διαδρομές μεγάλου μήκους στο βουνό των Κενταύρων(Πήλιο). Σήμερα ασχολείται με την ποίηση και έχει  βραβευθεί με τέσσερις επαίνους και ένα βραβεία από διάφορους οργανισμούς Ελλάδας και Κύπρου.
         Έγραψα πολλά για μένα γιατί η απόστασή μου από την Αθήνα και τη Μυτιλήνη δεν έδινε τη δυνατότητα ούτε στους φίλους μου να ξέρουν τι έκανα στη ζωή μου .Σε όλα αυτά προσθέτω τα σπουδαιότερα που είναι η τύχη που έφερε κοντά μου την γυναίκα της ζωής  μου την Αθηνά Λιακοπούλου Παπαδέλλη Καθηγήτρια Φυσικής και προ πάντων δασκάλα.Tον επίγειο προστάτη, άγιο μου.Το σύμβουλο, κριτή και συμπαραστάτη μου που ανέχεται καρτερικά ότι κάνω  και που μου χάρισε  τα δύο υπέροχα παιδιά μας που ήταν ότι πολιτιμότερο μας έτυχε.Τη Διδάκτορα της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μονάχου Γερμανίας Αναστασία (Δικηγόρο ) που φέρει το όνομα της γιαγιάς μου και το μεταπτυχιακό του Πανεπιστημίου του Surrey της Αγγλίας στο γενικό Managment  Πολιτικό Μηχανικό του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου(ΕΜΠ)  Γιώργο που φέρει το όνομα του πατέρα μου. 

                   H OIΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ(Γιώργος -Παναγιώτης- Αθηνά(σύζυγος)-Αναστασία)
 

1Α.Bιογραφικό του δημιουργού  του BLOG Γιώργου Παναγιώτη Παπαδέλλη
       

              Γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου του 1977 στη Θεσσαλονίκη.Τέλειωσε το 40o Δημοτικό Σχολείο Βόλου  και στη συνέχεια το 5ο Γυμνάσιο και το 5ο Λύκειο Βόλου με άριστα .Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο, Πολιτικός Μηχανικός και πήρε μεταπτυχιακό τίτλο (Managment) από το Πανεπιστήμιο του SARREAY της Αγγλίας.Σήμερα είναι ιδιοκτήτης επιχείρησης Συμβούλων.Είναι παντρεμένος και έχει ένα γιό που γεννήθηκε τον Ιούνιο του 2014.


2.    Εισαγωγή στη ντοπιολαλιά της Ανεμώτιας Λέσβου(Μυτιλήνη)


                                                   2α.  ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 Με την παρούσα εργασία μου επιχειρώ εκτός των άλλων να συμβάλω στη διατήρηση της γλωσσικής μας κληρονομιάς. Τις λέξεις και εκφράσεις που θα βρει ο αναγνώστης τις κατέγραφα όταν μου έρχονταν ξαφνικά στο μυαλό. Πολλές από αυτές έρχονταν στη θύμιση μου κατά τη διάρκεια των νυκτερινών μου αϋπνιών ή συζητώντας με συγχωριανούς μου και περνώντας όσα άκουγα στο κινητό μου τηλέφωνο. Οι φίλοι μου με παρεξηγούσαν που ασχολιόμουν με το κινητό μου τηλέφωνο στην παρέα, σαν να έστελνα μηνύματα χωρίς ποτέ να τους δίνω εξηγήσεις. Πιστεύω ότι υπάρχουν και άλλες λέξεις και εκφράσεις που προέρχονται μόνο από την Ανεμώτια ή τη Βορειοδυτική Λέσβο, που θα χαιρόμουν να τις δέχομαι και να συμπληρώνεται το λεξιλόγιο αυτό.

         Η παραπάνω εργασία κράτησε μέχρι στιγμής περίπου τέσσερα χρόνια και χρειάστηκε να αναλωθεί πολλή μνήμη. Πιστεύω πως άλλοι συγχωριανοί μου μπορεί να τις κατέγραφαν γρηγορότερα αλλά εγώ ζω μακριά από τα Λεσβιακά κέντρα περίπου 50 χρόνια και δεν είχα τη ίδια ευχέρεια. Η συμβολή μου μπορεί να θεωρηθεί κυρίως ως πρόκληση. Έτσι περιμένω τους καλοπροαίρετους τουλάχιστον. Θα ήθελα επίσης να επισημάνω την αναγκαιότητα να υπάρξει και κάποιος που να έχει τη δυνατότητα και το χρόνο να το κάνει καλύτερα και πιο οργανωμένα. Ίσως κάποιος φιλόλογος, κάποιος νεαρός φοιτητής με την ευκαιρία κάποιου μεταπτυχιακού προγράμματος ή ακόμα και διδακτορικής διατριβής.

Είναι ενδεχόμενο να υπάρχουν λάθη, τα οποία θα χαιρόμουν να διορθώσω. Προς το παρόν με βοηθάει ο γιός μου ο Γιώργος που μου έφτιαξε και το blog μου.

Ορισμένες λέξεις έχουν Τουρκική προέλευση. Δεν το αναφέρω πάντοτε γιατί αποτελούν πλέον μέρος της έκφρασης των συμπατριωτών μου.

Πιστεύω ότι θα βοηθούσε να παραθέσω αρχικά ορισμένα ρήματα που να αποτελούν και δείγματα της γλωσσικής μας ιδιαιτερότητας.

Σημείωση 
Το (j) στο τέλος ή ενδιάμεσα μερικών λέξεων είναι για την προφορά. Δείχνει ότι πρέπει να προφερθεί παχύ. Αφορά κυρίως στις λέξεις που το προτελευταίο γράμμα είναι νι, κάπα ή λάμδα. 


2β. ΚΑΠΟΙΑ ΡΗΜΑΤΑ

α. Eίμαι

Στην Ανεμώτια:

είμι, είσι, ένι, είμαστι, είσαστι, ένι

β. Ήμουν

Στην Ανεμώτια:
ήμ, ήσ, ήνταν(j), ήμαστι ή ήμασταν, ήσαστι ή ήσασταν, ήνταν(j)

Στην περιοχή της πρωτεύουσας (Μυτιλήνη): 
το ήμουν = ήμνταν

γ. Έχω

Στην Ανεμώτια:

έχου, έχ(j)ς, έχ(j), έχουμι, έχιτι, έχιν(j)

Στον αόριστο:
είχα, είχις, είχι, είχαμι, είχατι, είχαν(j)

δ. Έρχομαι

Στην Ανεμώτια:

έρχουμι, έρχισι, έρχιτι, ιρχόμασι, ιρχόσαστι, ιρχόνταν(j) ή αρχόνταν(j)

ε. Πηγαίνω

Στην Ανεμώτια:

παγαίνου, παγαίν(j)ς, παγαίν(j), παγαίνουμι, παγαίνιτι, παγαίνιν(j)

Στον αόριστο:
πήγα, πήγις, πήγι, πήγαμι, πήγατι, πήγαν(j)

στ. Τρώγω

Στην Ανεμώτια:
τρώγου, τρώς, τρώ, τρώμι, τρώτι, τρών(j)
Στον αόριστο:

έφαγα, έφαγις, έφαγι, φάγαμι, φάγατι, φάγαν(j)

ζ. Κοιμάμαι

Στην Ανεμώτια:

τσμούμι ή τσ(j)μάμι, τσμάσι, τσ(j)μούμαστι, τσ(j)μούσαστι, τσ(j)μούντιν(j)

Στον αόριστο:
τσ(j)μήθκα, τσ(j)μήθκις, τσ(j)μήθκι, τσ(j)μηθήκαμι, τσ(j)μηθήκατι, τσ(j)μήθκαν(j)

η. Μιλώ

Στην Ανεμώτια:
μλώ, μλάς, μλά, μλούμι, μλούτι, μλούν

Στον αόριστο:
μίλ(j)ξα, μίλ(j)ξις, μίλ(j)ξι, μλήξαμι, μλήξατι, μλή(j)ξαν(j)

θ. Περπατώ

Στην Ανεμώτια:

πουρπατώ, πουρπατείς, πουρπατεί, πουρπατούμι, πουρπατούτι, πουρπατούν(j)

Στον αόριστο:
πουρπάτξα, πουρπάτξις, πουρπάτξι, πουρπατήξαμι, πουρπατήξατι, πουρπατήξαν(j)

Προστακτική: 
"πουρπάτγι βρέ ή μπρέ"

ι. Πεινώ

Στην Ανεμώτια:

πνω, πνας, πνα, πνούμι, πνούτι, πνούν(j)

Στον αόριστο:
πείνασα, πείνασις, πείνασι, πνάσαμι, πνάσατι, πνάσαν(j)

ια. Θερίζω (αντιπροσωπευτικό των σε -ίζω-)

Στην Ανεμώτια:

θιρίζου, θιρίγ(j)ς, θιρίγ(j), θιρίζουμι, θιρίζιτι, θιρίζιν

Στον αόριστο:
θέρσα, θέρσις, θέρσι, θέρσι, θιρίσαμι, θιρίσατι, θιρίσαν

ιβ. Σπρώχνω

Στην Ανεμώτια:

γκντώ, γκντάς, γκντά, γκντούμι, γκτούτι, γκτούν(j)

Στον αόριστο:
γκούντσα ή έγκντησα, γκούντσις ή έγκντησις, γκούντσι ή έγκτησι, γκντήσαμι, γκτήσατι, γκτήσαν(j) ή έγκντησαν(j)

ιγ. Θυμάμαι

Στην Ανεμώτια:

θμούμι, θμάσι, θμάτι, θμούμαστι, θμούσαστι, θμούντιν

Στον αόριστο:
θμήθκα, θμήθτσις, θμίθτσι, θμηθήκαμι, θμηθήκατι, θμήθκαν(j)

ιδ. Κοιμάμαι

Στην Ανεμώτια:

τσμούμι, τσμάσι, τσμάτι, τσμούμαστι, τσμούσαστι, τσμούντιν(j)

Στον αόριστο:
τσμήθκα, τσμήθκις, τσμήθκι, τσμιθήκαμι, τσμηθήκατι, τσμήθκαν(j)

ιε. Kλαίω

Στην Ανεμώτια:

κλαίγου, κλαίς, κλαί, κλαίγουμι, κλαίγιτι, κλαίγιν(j)

Στον παραστατικό:
έκλιγα, έκλιγις, έκλιγι, κλαίγαμι, κλαίγατι, κλαίγαν(j)


ιστ.Λιέμι=γυρίζω εδώ και κει, 
Στην Ανεμώτια
λιέμι,λιέσι,λιέτι,λιόμαστι,λιόσαστι,λιόντιν(j). 
Στον Παρατατικό
 Λιόσουν,λιόνταν

ιζ. Στα ρήματα που καταλήγουν σε ω, όπως παλεύω, γυρεύω:

Στην Ανεμώτια έμπαινε ένα "γ" ανάμεσα στο "υ" και το "ω". Το "ω" γινόταν "ου".

Έτσι είχαμε το ρήμα παλεύω= παλεύγου ή το ρήμα γυρεύω=γυρεύγου.

Επίσης, τα ρήματα που πριν το τελικό "ω" έχουν "ου", όπως το ρήμα "ακούω" που εκφέρονταν ως "ακούγου". Έτσι έχουμε ακούγου, ακούγ(j)ς, ακούγ(j), ακούμι, ακούτι, ακούν(j) ή ακούγιν. Το ρήμα "τρέχω" προφέρονταν "τρέχου" κ.ο.κ

ιη. Τα Κτητικά

Π.χ. το "Τα χέρια τους"
Στην Ανεμώτια:
"τα χέρια ντουν"
 

ιθ. Τα ρήματα που λήγουν σε "εύω" (όπως μαζεύω, παλεύω, γυρεύω, κ.λπ.)

Στην Ανεμώτια:
μαζεύγου, παλεύγου, γυρεύγου

ιι. Το "θα"
Στην Ανεμώτια:
Λέγεται "θη" (π.χ θη πάς τσι σύ στου καφινείου; = θα πάς και εσύ στο καφενείο;)

ικ. Τα ρήματα που λήγουν σε "ίζω" (όπως μουρμουρίζω, ποτίζω κ.α - στη γενική ιγ(ι)ς και στην αιτιατική ιγ(ι))

Στην Ανεμώτια:

μουρμουρίζω, μουρμουρίγ(j)ς, μουρμουρίγ(j), μουρμουρίζουμι, μουρμουρίζιτι, μουρμουρίζιν 

2γ. ΟΙ ΗΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ 

Διφτέρα

Tρικ(j)

Tιτάρκ(j) - παλιότερα Τιτράδ

Πέμκ(j) - παλιότερα Πέφκ(j)

Παραστσιβή

Σάββατου

Κυριακή - παλιότερα Τσιριατσί 


2δ. ΤΑ ΑΡΘΡΑ 

Το "ο" λέγεται "ου" ή "η", όπως "η Παναγιώτς" πολλές φορές γίνεται "γη Παναγιώτς" .Πιο συνειθισμένο όμως το γη λέγεται όταν ακολουθείται από λέξη που έχει πρώτο γράμμα φωνήεν

Το "η" λέγεται "η" ή "γι", όπως "η Αθηνά" ή "γι΄Αθηνά"

Το "το" λέγεται "του", όπως "του μουρόμ", "του μουρέλιμ" 

2ε. ΤΟ ΕΠΙΡΡΗΜΑ "ΕΔΩ" 

Έδιου

Έφτου & έφτου πέρα 

Έφνα & έφνα πέρα (αν είναι πιο μακριά) 

2στ. ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ "ΕΓΩ" 

εγώ, εσύ, αυτός, εμείς, εσείς, αυτοί

Στην Ανεμώτια:

ιγώ, ισ(j)ύ, τσ(j)είνους, ιμείς, ισ(j)είς, τσ(j)είνοι

2ζ. ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ "ΕΚΕΙΝΟΣ" 

εκείνος, εκείνη, εκείνο, εκείνοι, εκείνες, εκείνα 

Στην Ανεμώτια:

τσ(j)είνους ή τσε(j)είνουνας, τσ(j)είν(j), τσ(j)σείνου, τσ(j)είν(j), τσ(j)είνις, τσ(j)είνα ή τσ(j)είνανα

2η. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥ "ΘΑ" 

Όταν βάζουμε το "θα" μπροστά σε ρήμα και η κατάληξή του είναι σε "'άω" (όπως θα φάω, θα πάω) 
Στην Ανεμώτια:

Eκφέρεται "θη φάγου" και "θη φάγουμι", "θη πάγου" και "θη πάγουμι" και "θη παγαίνουμι" (θα φύγουμε). 


2θ. Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ "ΕΛ"

Χαρακτηριστική είναι η χρήση της κατάληξης "ελ(j)" σε όλο το νησί της Λέσβου. Έτσι έχουμε λέξεις όπως τυρέλ(j), ψουμέλ(j), μουρέλ(j), κτέλ(j), πουτηρέλ(j), του παπαδέλ(j), κμαρέλ(J) που δείχνουν το μικρό μέγεθος, τη μικρή ποσότητα, τη μικρή ηλικία, το μικρόσωμο κ.λπ.  

2ι. ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ

έδουνα δε = απορία για τις πράξεις κάποιου που θεωρούνται απαράδεκτες.
άμα σ’κόψου μια = άμα σου δώσω ένα μπάτσο - απειλή για ξύλο.
άη σ’μάνας = φεύγα από δω.
διαβόλ γιε διαβόλ = βρισιά - γιέ του διαβόλου.
ακ κακ ακ =απορία και έκπληξη.
άκγι = άκου τι λέει ή τι κάνει.
σα σι πιάσου θα σι σάσου = άμα σε πιάσω θα σε δείρω

για τα’όνουμα τ΄θιού = έκφραση απορίας - τι είναι αυτά που βλέπω ή που κάνεις.
τι ξέρου ιγώ = πού να ξέρω.
τι λέγ(j) γι’άθρουπους = τι είναι αυτά που λέει ο άνθρωπος.
αδικείσαι, κασμά =αν νομίζεις ότι σε αδικούν πάρε ένα κασμά να σου φύγει ο θυμός
Και ντάκ ντούκ = κανένα πρόβλημα.
καλύτερα καν(j)ς τ ’δλιάς μι του μέλ(j) παρά μι του ξύδ =Καλλίτερα λύνεις τα προβλήματά σου με διπλωματία παρά με τον τσακωμό.
μπρόμτα τσ’ανάστσιλα = λόγια όχι με σωστή σειρά, μπερδεμένα.
να τσι να = έτσι κι έτσι
τουν(j) κμασιώσαν(j) = τον έβαλαν στο κουμάσι - αλληγορία που σημαίνει ότι κάποιον τoν κατάφεραν να τον βάλουν γαμπρό στο σπίτι χωρίς τη συγκατάθεση των γονέων του με διάφορες περιποιήσεις.
μούτ λάκ = κάτι συμβαίνει
βρέ μουρόμ =  βρε παιδάκι μου - στην ουσία είναι καλόπιασμα που κάνει κάποιος όχι μόνο στο παιδί του.
άιντι λείψι μι = άντε άφησέ με ήσυχο .
Δεν τ'αλουνίζιν τ'αυγά τα τγανίζιν =Λέγεται για την προσπάθεια και τον αγώνα που πρέπει να δώσεις για να αποκτήσεις περιουσία.
Ούλα πιθαίνιν τα χούγια όχ(J)=Όλα πεθαίνουν οι κακές συνήθεις όχι
Κτσιά τρώς κτσιά μαρτυράς =Ανάλογα με την παιδεία σου,το χαρακτήρα σου, συμπεριφέρεσαι

Nα'χα μοίρα να'χα τύχη να'χα μια ψω..ή σαν πήχυ


2κ.ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ


  866  λήμματα


                                                               ΑΛΦΑ(89)

Αγαθουμλιά (η) =Ο  εύπιστος, ο αγαθός

Αγγαριά (η) =Η βοήθεια που προσφερόταν από φίλους, γείτονες ή συγγενείς για να γίνει μια επείγουσα εργασία, όπως το μάζεμα ελιών και σταφυλιών, η κατασκευή ή επισκευή σπιτιού κ.λπ. που ήταν αμοιβαία.Λέμε Τουν αγκάριψα  να μαζέψουμι λιές=Τον παρακάλεσα να έλθει να βοηθήσει στη συλλογή ελιών.

Αγγουρίδα(η) = Η αγουρίδα (το σταφύλι που δεν ωρίμασε,είναι πράσινες οι ρόγες)

Αγούϊδουρας(η) = Το φυτό της περιοχής της Ανεμώτιας με κίτρινα ωραία λουλούδια - λέγεται και ροδόδενδρο - δηλητήριο αν φαγωθεί από ανθρώπους και ζώα.

Αδιαφόριτους(η) = Ο άχρηστος ,ανίκανος.

Αζντίζου = Ξεσηκώνω κάποιον για να θυμώσει και να κάνει τρελά πράγματα.Λέμε π.χ. Μή τουν αζντίγς βρέ τσ'αρχίσ(j) τα παλαβάτα.
Αηδημητρέλια(τα)= Τα χρυσάνθεμα

Αθλουγή(η)= Απο τη λέξη τα άθλα.Το κουτσομπολιό.

Αθρασκούφ(η) =Η στάχτη

Άθριπους (η,γι)=Ο άνθρωπος.Πχ.Τι να σι καν(j) η γι' άθριπους=Τι να σου κάνει ο άνθρωπος.
Άκσμπαντα ή άξμπαντα = απότομα

Άκα = Έκπληξη (π.χ άκα τι έκανες θα σι σκουτώσου).Μάλλον σχετίζεται με το α,α,α των Τούρκων.
Άκγι= Άκου

Αναβαλλόμενους (η) = Τον μάλωσε και του είπε πολλά Π.χ.Τον περίλαβε και του έψαλε τον αναβαλόμενο

Ακκλησιά(η,γι)= Εκκλησία (π.χ "σήμιρα θα πάγου σκ’ ακκλησιά) = Σήμερα θα πάω στην εκκλησία.

Ακταρντίζου = (Για πράγματα) τα ρίχνω κάτω η τα πετώ χωρίς τάξη.

Αλικουντίζου = Σπρώχνω κάτι να πάει πιο πέρα για χώρο.

Παγαίνου  κ(j)΄κατσίκα να κ(j)’ αλλάξ η τράγους =Oδηγώ την κατσίκα σε κάποιο σημείο να της κάνει έρωτα ο τράγος για να μείνει έγκυος.

Αλιπός(η)= Η αλεπού.Λέγεται και χαρακτηρίζεται ο ύπουλος αλλά έξυπνος άνθρωπος
Άλλα τούτα = Έκφραση αγανάκτησης για περίεργη συμπεριφορά.

Άλμπινι(του) =Λέγεται για κάποιον ή κάποια που έχει καλό παράστημα.Είναι καλοφτιαγμένος και έχει αέρα και αυτοπεποίθηση.
Αλ(j)πούτζα(η) = Το σχοινί που δένανε τα πόδια των ζώων για να μη φεύγουν μακριά.

Αλτσή(η) = Αλυκή

Αμάδις(οι) =Οι αμάδες.Το παιχνίδι με  τις επίπεδες πέτρες που εκφενδενίζονταν και χτυπούσαν τις πέτρες του αντιπάλου για να τις μετακινήσουν όσο το δυνατόν πιο μακριά.

Άμα σ’ κόψου μια = Είναι κάποια απειλή. Θα σου δώσω ένα μπάτσο.

Αμαλαγιά(η) = Πλούτος, καλός τρόπος προσπορισμού, καλούδια, καλή προίκα.Μεταφορικά βρήκες αμαλαγιά σημαίνει βρήκες  χρήματα ή και άλλα πλούτη όπως π.χ. γυναίκα με πλούσια σωματικά προσόντα, παχουλή ή με προίκα.

Αμπουλάδις(οι) = Τα εμβολιασμένα δένδρα ή οι θάμνοι που μόλις πέταξαν κλαδιά  από τα εμβόλια.

Αμπούρντστου(του)= Για το μυαλό κάποιου που δεν αλλάζει γνώμη όποια προσπάθεια και να κάνεις=χοντροκέφαλος.Λέμε αυτός είναι αμπούρντστου τσιφάλ(j) και μπουρντίζω =στρίβω κάτι να σφίξει.
Aμπού(του) = Το νερό των νηπίων
Ανάλουγου (του) =Το μερίδιο ή το δικαιούμενο μερίδιο από τους κληρονόμους.

Αναγκαίου(του) = Η τουαλέττα

Aνάθιμα(του)= Κατά κάποιον τρόπο είναι μια κατάρα όχι όμως συνειδητή.Λέμε πολύ εύκολα με κάποιο θυμό Αη στ'ανάθιμα πολλές δε φορές απευθυνόμενοι ή αόριστα ή στον ίδιο μας το εαυτό.

Ανάμσ(j)(του) = Ενάμισυ

Aναχαράζου = Κάνω όπως η κατσίκα που ξαναμασάει την τροφή της ανεβάζοντας την από τον οισοφάγο(μάλλον).Λέγεται πολλές φορές όταν κάποιος ρέβεται.
Ανάψου (θα σ' ανάψου μια) = Θα σου δώσω μπάτσο, θα σου αστράψω μια.

Ανιγκριώνουμι= Ξεσηκώνομε.Μόλις τν είδι να πιρνά αμέσους ανιγκριώθτσι(την χαλβάδιασε και την πόθησε).
Ανιγουρεύου = Ψάχνω να βρω κάτι ή κάποιον.

Άνιθρους(η) = Ο άνιθος

Ανισπάθα (η) = Η παγίδα για τη σύλληψη πουλιών φτιαγμένη από μικρές πέτρινες πλάκες 15-20 εκατοστών σε σχήμα μικρού σπιτιού,με δόλωμα στο χώρο της κατασκευής που πλάκωνε το πουλί με την παραμικρή κίνηση.
Ανιφάνει=Φάνηκε.Λέμε δεν ανιφάνει πουθενά ο Χρήστος.Δεν τον είδαμε πουθενά το Χρήστο.Είναι χαμένος.

Αντέτ(του)=Το καθιερωμένο,το παραδοσιακό,αυτό που έπρεπε.Έχει και την έννοια μιας ενέργειας όχι με ιδιαίτερο ζήλο.έκανα το χρέος μου.
Αξαδέρφ(η) = Η εξαδέλφη

Αξάδιρφους(η)ή ξάιρφους(η) = Ο εξάδελφος

Άξπαντα = Ξαφνικά

Αξ(j)πόλ(j)τους=Ξυπόλυτος
Απίδ(του) = Το αχλάδι
Απόδαυλοι=Τα ξύλα των καμινιών που δεν είχαν καεί
Απόκαρι = Αυτός που έχασε όλες τις δυνάμεις του.

Απουτάσου = Συγκαρατώ,μαζεύω,σώζω π.χ δε μπουρεί να αποτάξ τίπουτα = να κρατήσει, να διατηρήσει

Απουδιαλόγια(τα) = Αυτά που μένουν στο τέλος μετά το διάλεγμα και είναι κατώτερης ποιότητας.

Απουδέχουμι  = Δέχομαι ξαφνικά επίσκεψη.Έρχονται ξαφνικά. Π.χ. Χουρίς να μ' πούν(j) τίπουτα  τσ'απουδέχουμι  στου σπίκ(j) μια μέρα.= Χωρίς να με ειδοποιήσουν ήλθαν μια μέρα στο σπίτι μας.

Απουμύρσμα(του) = Το αγίασμα (νερό αγιασμένο) από πηγή δίπλα σε εκκλησία ή εκκλησάκι αγίου

Απουξ(j)τάρ(του) =Λέξη που έχει σχέση με την απόξεση. Το μικρότερο από τα παιδιά ,με την έννοια του αγαπημένου)

Άραμ = Σκασίλα μου .Π.χ. άραμ πάς τσ’ άραμ αν δεν πας = δεν με ενδιαφέρει καθόλου αν πάς ή αν δεν πας.

Αραμπαδέλ(j)  = Ξύλινη απομίμηση του σημερινού καροτσιού για μεταφορές (μπάζα,χόρτα,τσιμέντα κ.λ.π)σε μικρό μέγεθος που τα κατασκευάζαμε μόνοι μας και με τη βοήθεια της κορδέλας του Βαγγέλη του Χαλκοδαίμονα που ήταν πάντα πρόθυμος και παίζαμε μαυτά.
Αρβίθια(τα) =Τα ρεβίθια (λέγονται και ρουβίθια)

Αρικλής(ου)=  Ο Ηρακλής
Αρκόβατους(η) = Ο αναρριχόμενος θάμνος με χοντρά αγκύλια.

Αρκουμλιά(η) =Η αγριομηλιά

Αρμάθα(η) =Η αρμαθιά

Άρματώνου= Κάνω βίαιο sex
Αρνιαγκούρς(η) = Αυτός που δεν παραδέχεται την ήττα του και φεύγει από το παιχνίδι όταν βλέπει ότι θα χάσει

Άρτιμ(η)=  Η Άρτεμις.Πολλές φορές λέμε Eίδις μουρ Αλκιόν(j) κι'(την) Άρτιμ.Πήγες να επισκεφθείς βρε συ Αλκιόνη την Άρτεμη.Η πήγις καθιόλ' σκ' Άρτιμ=Πήγες καθόλου στην(σκ(j))
Ασκάθαρους(η) =Το σκαθάρι

Ασκνίδις (οι)= Τσουκνίδεςβρες
Ασκολσούν = Μπράβο (Τούρκικη) λέξη)

Ασκόντριχα(η) = Η  οχιά

Ασκουντουλάδα(η)= Η Σαύρα

Ασπούρδουλας(η) =Ο ασφόδελος, σπερδούκλι.Φυτό με ξυλώδες στέλεχος από το οποίο στο σχολείο φτιάχναμε ομοιώματα καρεκλών και άλλα αντικείμενα.

Αστβή (η)= Η αστοιβή.Κυρίαρχος μικρόσωμος θάμνος της Λέσβου. Οι κάτοικοι της Λέσβου, κυρίως οι αγρότες και οι κτηνοτρόφοι, τις στοίβαζαν στην επάνω επιφάνεια των ξερολιθιών ώστε να διαχωρίζουν τις ιδιοκτησίες αλλά και για να μην μπορούν να περνούν ζώα (αφού έχουν πολλά αγκύλια σαν μικρά καρφάκια).Τη βρίσκουμε και στην ακολουθεία του μεγάλου αγιασμού των Θεοφανείων σε Προφητεία του Ησαΐα .Λέει Οι διψώντες πορεύεσθε εφ'ύδωρ...........Και αντί της στοιβής αναβήσεται κυπάρισσος ,αντί δε της κονίζης αναβήσεται μυρσίνη ,και έσται Κυρίω εις όνομα ,και εις σημείον αιώνιον,και ουκ εκλείψει.

Αστσίστις(οι) = Μικροί θάμνοι που φυτρώνουν κυρίως στους ελαιώνες αλλά και αλλού, και βγάζουν λουλούδια πολλών χρωμάτων, κυρίως όμως μωβ και άσπρα.

Ασφάλαγκας(η) = Ο ασπάλακας

Ατζγκάνικα=Τα τσιγγάνικα και κυρίως τα εργαλείο από σίδερο (τσάπα,κασμάδες,φτιάρια κ.λ.π
Ατζίγς = Αγγίζεις 

Ατός = Ο ίδιος, μόνος μου.

Αυκρίζουμι = Αφουγκράζομαι, στήνω αυτί για να ακούσω τι λένε.

Αυτζής(η) = Ο ερωτύλος επιθετικός.Σχετική η λέξη ζαμπαράς

Aφήτι μι=Αφήστε με
Αφλάδα(η) =Η φυλλάδα

Αφράσιαστους(η)= Ο μη συγκροτημένος άνθρωπος, χωρίς μέτρο και τάξη στις πράξεις του.

Αχειλώνα(η) =Η χελώνα

Αχλάδις(οι) =Ο άγριος καρπός της αγριαχλαδιάς που είναι μικρός σε μέγεθος και στυφός.Τα δένδρα της αγριαχλαδιάς  μπολιάζονται σε ήμερες αχλαδιές.

Αχλιά(η) = Η στάχτη

Αχματζαλιώτς (η)= Γενικά αυτός που δεν είναι συνετός στις πράξεις του,τις κινήσεις του και τις αποφάσεις του.

Άχστους(η)= Λέξη προερχόμενη από τη λέξη άχρηστος.Είναι όμως και η γιορτή της καύσης των άχρηστων όπου ανάβονται φωτιές στο ύπαιθρο στο τέλος Ιουλίου.
Αχτσ(j)έδις(οι) = Είδος πολύ πρώιμου αχλαδιού μικρού σχετικά μεγέθους που ευδοκιμεί στη Λέσβο.

Αψ(j)λαρόντα(η)= Το κατούρημα από ψηλά για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βεληνεκές.

Άψι = Άναψε

Αψ(j)λά = Ψηλά

Αψ(j)λός(η) = Ψηλός

                                                           BHTA(19 λήμματα)

Βαλάδια (τα) =Τα κουρέλια για κούκλες Π.χ.λέμε Τα έκανι βαλάδια =έχασε περιουσία από κακή διαχείριση, καταστράφηκε (τα βαλάδια είναι κουρέλια που, εκτός των άλλων, χρησίμευαν και στην κατασκευή πρόχειρης κούκλας).

Βαλανίδα(η) =Η βελανιδιά (και ο καρπός της είναι τα βαλανίδια)

Βγινικώ= Η Ευγενία
Βόλαθρου(του) = Γαϊδαροκυλίστρα
Bιζνές(η)= Παλιά ζυγαριά χειρός με ελατήριο και από κάτω γάντζο.
Βίκα(η) = Η πήλινη ή γυάλινη κανάτα που χρησιμεύει για την τοποθέτηση νερού, κρασιού, κ.λ.π.

Βιλόν(j)(του)=;Το βελόνι.Εργαλείοτων λιθοξόων που μοιάζει με το καλέμι αλλά στο κάτω μέρος είναι μυτερό.
Βίτσα(η) = Η βέργα συνήθως πολύ ελαστική

Βορός(ο) =Το πρόχειρα περιφραγμένο μικρό τμήμα βοσκοτόπου για τη συγκέντρωση του κοπαδιού προβάτων ή κατσικιών, προκειμένου να τα διαχειριστούν για κούρεμα, άρμεγμα κ.λπ.

Βουλάδα(η) =Απο τη λέξη βολή.Πέτρα δηλαδή κατάλληλη για βολή .Η πιο μεγάλη λέγεται καγιάς

Βουρβουτσίλις(οι) = Τα περιττώματα της κατσίκας και του πρόβατου.

Βουλά (η) = Λέμε την άλλη βουλά=την άλλη φορά

Βουρτουκούτ(j)σια(τα) =Τα μουλιασμένα ξερά κουκιά.Τα ξεφλουδισμένα που χρησίμευαν για το μπακλαφουράνι, δηλαδή για την εκδρομή στο ύπαιθρο την Καθαρά Δευτέρα. Συνοδευόταν σχεδόν μόνο με νερό και ψωμί.

Βράσμα(του) = Το πετιμέζι

Βραχόλ(j)(του) = Το βραχιόλι

Βρούλα(τα)=Τα βούρλα

Βρουλίδις(οι) =Οι κοτσίδες αλλά και οι αρμάθες, π.χ των ενωμένων σκόρδων.

Βρυδίκ(j)(η)=Η Ευριδίκη

Βωλόσ(j)υρους ή βουλόσ(j)υρους(η) = Από την φράση σέρνω τους σβόλους. Ένα αγροτικό ξύλινο εργαλείο σχήματος ΤΑΥ που το έσερναν βόδια και χρησίμευε για την ομαλοποίηση του οργωμένου χωραφιού. Το χοντρό ξύλο που ακουμπούσε στο έδαφος είχε από κάτω και ξύλινους πείρους για ψιλοχωμάτισμα και ισοπέδωση. Το άλλο ξύλο συνδέονταν με τα βόδια.

                                                   ΓΑΜΑ(50)

Γαϊτανίζ = Σε έκφραση όταν κάποιος απειλεί ότι θα φύγει η απάντηση πολλές φορές είναι Φύγε ο δρόμος γαΙτανίζει,είναι δηλαδή ανοιχτός
Γαϊδαρουτσ(j)λήστρα= Το μέρος όπου ξαπλώνουν τα γαϊδούρια και γυρίζουν με την πλάτη πά;νω στο έδαφος για να διώξουν τα έντομα,ακάρεα κ.λ.π.
Γαζιάρς =Αυτός που δεν προσέχει καθόλου την καθαριότητα,ο βρωμιάρης
Γαλιά (η) =Ο μικρός σκίουρος που ζει στα δένδρα (όπως αμυγδαλιές και πεύκα) από όπου παίρνει την τροφή του - σε άλλες περιπτώσεις είναι και η νεροκολοκύθα δηλαδή η κολοκύθα με ουρά που χρησίμευε - αποξηραμένη - για άντληση υγρών.

Γαμιάδις(οι)= Οι παραφυάδες .Τα κλαριά που πετάγονται απο τη ρίζα δένδρου που λέγονται κουλουρτζίτες

Γανουτζ(j)ής(η) =Ο γανωτής

Γαρίζου = Γκαρίζω.Π.Χ. Γαρίζει ο γάιδαρος.

Γδί(του) =Το γουδί, π.χ. θα σπάσου του γδίς = θα σπάσω το κεφάλι σου.

Γέμουσι= Γέμισε
Γέρεβη(του) = Καθιστικό

Για = Το διαζευκτικό ή .Π.χ. θα έλθεις εδώ για θα πας εκεί;

Γι = Το άρθρο "ο" (π.χ. παλαβώθτσι γι΄ Αθανάγ(j)ς = Ξετρελλάθηκε ο Θανάσης)

Γιαβουκλού(η) = Η αρραβωνιαστικιά ή και  η φιλενάδα,η ερωμένη.

Γιαγντάν(j)(του) = Μικρό αδύναμο φως.Αλλά και το φως από φιτίλι σε φανάρι .

Γιαλάν μπασμάς(η) =Ο  άχρηστος άντρας, ψεύτης.

Γιαν(j)γκίν(j)(του) = Η πυρκαγιά

Θα γιάνου= Θα γιατρευτώ .Από το υγιαίνω
Γιγούρτ(του) = Το γιαούρτι

Γινιά =Απο τη γενιά εδώ σημαίνει συγγενής. Π.χ. δεν πας ικί που σι στέρνου
Γιουβάς(η) = Αυτός που δεν κάνει τίποτε ή ο οκνός και κακός μαθητής,είμαστι τσι γινιά.

Γιούν(j)(του) = Ο μεταμφιεσμένος,  το καρναβάλι Π.χ.τα γιούνια = τα καρναβάλια.

Γιρουντίζου= Πέφτω επάνω σε κάποιον ή κάτι.
Γιών(j) = Σκουριάζει Π.χ. βάψι τα κάγκιλα γιατί θα γιώσιν(j).

Γκέβω = Σαμαρώνω και προετοιμάζω το γάϊδαρο για καβαλίκεμα (πέρασμα καπιστριού στο κεφάλι, δέσιμο σαμαριού στην κοιλιά, κ.λ.π.), ζέψιμο.

Γκιβιντίζισι = Κοκορεύεσαι ,καμώνεσαι πως μπορείς να κάνεις κάτι πάνω από τις δυνάμεις και γνώσεις σου.

Γκιλότα(η) = Είδος παντελονιού με φαρδύ επάνω μέρος και στενό κάτω που εφαρμόζει στα πόδια

Γκιστριμέ = Παράκαμψη της κύριας κατεύθυνσης.Συντόμευση διαδρομής.
Γκλαβανή(η) = Αποθηκευτικός χώρος κάτω από το πάτωμα του ισογείου .Τούτο γιατί πολλά σπίτια δεν είχαν χώρους αποθήκευσης,λόγω των μικρών κυρίως οικοπέδων.

Γκλαμίνγκουλας(η)= Το νέο κοινοτικό ελαιοτριβείο.Λεγόταν έτσι από το όνομα της φίρμας της Ιταλικής εταιρίας κατασκευής του. Εγκαταστάθηκε περί το 1950 στην έξοδο του χωριού της Ανεμώτιας μετά το σημερινό γήπεδο.Θυμάμαι σε ηλικία 6 χρόνων τον Ιταλό Μηχανολόγο που έμενε στο σπίτι μας όλη τη διάρκεια των εργασιών .Το μικρό του όνομα ήταν Μπρούνο.Το παλιό ελαιοτριβείο ήταν στο σημερινό πάρκο απέναντι από το καφενείο ο ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ των αδελφών Ατζέμη.

Γκντώ = Σπρώχνω Π.χ. στην προσταγή "μη γκντάς = μη σπρώχνεις" έρχεται η απάντηση "έ γκντώ = δεν σπρώχνω".Είναι αμίμητη η στιχομυθία σε ουρά στη Μυτιλήνη.Μπροστινός <<Μή γκντάς>>Πισινός <<έ γκντώ>> Μπροστινός <<Γκντάς>> Πισινός << Ε γκντώ μη γκντούν(j) τσι γκντώ>> .

Γκρέμνους(η) =Ο γκρεμός

Γκυρίζ(του) = Ο υπόνομος

Γληγουρούδα(η)= Η Γρηγορία(υποκ)
Γλιθμώ = Λιποθυμώ (γλιθύμσι = λιποθύμησε)

Γλίνα= Το παχύ μέρος των ζώων αλλά και γλίνας ο τσιγκούνης,αυτός που βγάζει από τη μίγα ξύγκι.

Γλιντιρτίζου = Ασχολούμαι με κάποιον και χάνω το χρόνο μου τσάμπα

Γ(j)νατσής(η) = Αυτός που τον πιάνει το γινάτι

Γιουρδάν(j)ς= Ο Ιορδάνης(όνομα)
Γνάτς (η)= Ο Ιγνάτιος
Γνής = Υποκοριστικό του Ιγνάτιος
Γουνάτιους = Ιγνάτιος

Γουνιά(η) = Φαντάζομαι ότι προέρχεται από το σχήμα του μαντηλιού στο τσεπάκι του σακκακιού που είναι τρίγωνο και κυρίως φαίνεται η γωνία του.Είναι το μεταξωτό μαντήλι που έδιναν στους αρραβώνες στους συμμετέχοντες και στους γάμους σε όσους νέους(βλάμηδες) κυρίως συνόδευαν και στήριζαν τον γαμπρό .

Γουνιάζου = Βγαίνει από τον ορθογωνισμό κτιρίων αλλά έχει και μεταφορική σημασία και σημαίνει να βρω την κατάλληλη λύση

Γουνίδ(του) =Το τζάκι

Γούπα(η) = Το ψάρι "γόπα"

Γουτζίζου = Από το γογγύζω.Λέγεται για το ροχάλισμα.

Γραβάντα(η) =Η γραβάτα

Γρίνα(η) =Η γκρίνια
Γροιτσίζου= Ευχαριστιέμαι,απολαμβάνω.π.χ. Μή μι τζλών(j)ς άσιμι να γροιτσίσου του φαγίμ =Μη με ενοχλείς άσε με να απολαύσω το φαγητό μου.

Γυρεύγου = Αναζητώ, ψάχνω Π.χ. "παγαίνου να γυρέψου απ’ κι’ γειτόνσσα λίγου άλας = πάω να ζητήσω αλάτι από τη γειτόνισσα" ή "τι γυρέβς έδιου πέρα; = γιατί είσαι εδώ;

                        

                                              ΔΕΛΤΑ)(19)

Δαγκάνου= Δαγκώνω

Δαίμονας=Ένα ερπετό πολύ μικρό που τπ βρίσκαμε μέσα σε τρύπες πάνω απο το σχολείο.Είχε άγρια εμφάνιση και μικρά εξογκώματα στο κορμί του.Το μέγεθός του περίπου δέκα εκατοστά ή και λιγότερο και το πλάτος του περίπου δύο εκατοστά.Η ουρά του πολύ μικρή.
Δάχτυλας(η)(ου)=Το μεγάλο δάχτυλο του χεριού και του ποδιού
Δέσ(j)(η)=H δέση .Το υποτυπώδες φράγμα για συγκέντρωση νερού πίσω του κυρίως για; άρδευση κτημάτων.
Διάνους (ου),διάνα(η) =Γάλλος,γαλοπούλα

Διανουτίζου=Συμβουλεύω

Διαρμίζου=Κάνω δουλιές τακτοποίησης και καθαριότητας του σπιτιού.Έχει και την έννοια των αλλαγών στο σπίτι

Διάσμους (ου)=Διόσμος
Διάτανους(η) (ου)=Η Διάβουλους=Ο διάβολος Μια έκφραση είναι <<Αη στου διάτανου τσ(j) ακόμα παραπέρα>>

Διατανάρ(του)=Διαβολάκι ή διαβουλέλ(j) .Το μικρό παιδί και ο νέος γενικότερα που κάνει πολλές ζαβολιές Αλλά και έξυπνο παιδί.

Διμουνάρ(του)=Το έξυπνο παιδί.

Δίτσιου(του)=Δίκιο.Όπως π.χ. Δίτσιου έχ(j)ς=Έχεις δίκιο.

Δόμ=Δώσε μου. Όπως π.χ.Δόμ κουμάκ(j) ψουμί=Δώσε μου λίγο ψωμί.

Διντρικά(τα)=Τα δένδρα

Διουλί(του)=Το βιολί

Δισπινάρ(του)=Μικρή έφηβη.Πολλές φορές επιτιμητικά αν είναι και ζωηρή.Και μικρομέγαλο κορίτσι.

Πα στου δρόμου=Τοπική έκφραση για το δρόμο από τη Μεξικάνα μέχρι τη διασταύρωση στο Χάρακα που αποτελούσε και αποτελεί χώρο περιπάτου.

Δρουσ(j)νός(ου)  = Κάποιος που είναι εύκολο να τον ξεγελάσεις.

Δυσσεύς(η)= Ο Οδυσσέας(όνομα)

Δώτσ(j)ει= Έδωσε

                                                    ΕΨΙΛΟΝ (15)

Έ= Δεν.Π.χ.Η Λιάκους ε κ(j)'μπιχέντσι κ(j)'Μαρία=Στο Λιάκο δεν άρεσε η Μαρία.

Έδγιτς= 'Ετσι,μ'αυτόν τον τρόπο.
Έδιου=Εδώ

Έδουνα=Εδώ μπροστά μου,και έδουνα δε=κοίτα τι κάνει αυτός(κάτι που δεν αρέσει).

Είμπα=Μπήκα
Ένι=Είναι
Εμ=Π.χ Έμ ψεύτς είνι έμ επανουβότυρους. Ενώ είναι ψεύτης θέλει να αποδείξει ότι αδικείται.

Έμπ=Μπεί π.χ.λέμε Βλέπου νά'ρχιτε προς τα δω η Παναγιώτς.Θα ν' έμπ μέσα για θι σταθεί απόξου=λέπω να έρχεται προς τα εδώ ο Παναγιώτης .Θα μπεί άραγε μέσα στο σπίτι ή θα σταθεί απ'έξω.Και η ερώτηση να έμπου(μπω) μέσα για όχ(j) 
Έμπασ(j)= Eίσοδος

Eπανοβότυρος= Λέξη που αναφέρεται σε κάποιον που είναι ακόμα και πιό πάνω απο το βούτυρο που επιπλέει πάντα.Στην περίπτωσή μας λέγεται για κάποιον που ενώ έκανε κάτι ενοχλητικό,κακό κ.λ.π ή είπε και κακές κουβέντες βγαίνει στην επίθεση.Λέμε συνήθως γιαυτόν ότι βγαίνει και από πάνω.Υπάρχει και η ρήση στο χωριό <<έμ ψεύτς έμ επανουβότυρους>> Αν και ψεύτης μας βγαίνει και από  πάνω.
Θα ν'έρκ(j)= Θα έρθει

Έρμα σ(j)μάδια=Ερημιά

Έφνα= Εκεί

Έφνα πέρα=Προς τα εκεί.Εκεί πέρα.

Έχιν(j) =Έχουν

                                                     ΖΗΤΑ(15)

Zαβουρντώ= Πετώ κάτι.Πιθανόν από τη λέξη σαβούρα=άχρηστο  σαβουρντώ και ζαβουρντώ
Ζαβός(η)= Ο ανάποδος

Ζαβώνου=Στραβώνω,ή και τυφλώνω.Π.χ.προσπαθώ να στραβώσω ένα καρφί.

Ζαπ=Ζάφτι .Π.χ Δε μπουρώ να τουν κάνου ζάπ δηλ.δεν μπορώ να τον συγκρατήσω
Ζγιαφέτ= Τραπέζωμα

Ζ(j)γούρ(του)=Το ζυγούρι

Ζηνουβίγια(η)= Η Ζηνοβία

Ζιμπίλ(j)(του)=Το ζεμπίλι.Πλεχτό  σακούλι ή και πάνινο για μεταφορά πραγμάτων κυρίως ψωνιών.

Ζλεύγου=Ζηλεύω

Ζνίχια(τα)=Τα νεύρα του αυχένα κυρίως.

Ζούπα=Πολύ βρ5εγμένος,μούσκεμα.Π.Χ. Έγινες ζούπα από την πολύ βροχή

Ζουρλαντίζου=Πιέζω κάποιον πολύ.

Ζουσταίνουμι=Ζεσταίνομαι
Ζώ = Ζώο
Ζ(j)ώ=Ζω

                                                       ΗΤΑ(5)

Ημ= Ήμουν

Ήμπα =Μπήκα
Ημπόριμ=  Μπορούσα.Συνήθως λέγεται σε περιπτώσεις κάποιας ασθένειας.Π.χ. χθες όλη μέρα δεν ημπόριμ=Χθες όλη την ημέρα δεν ήμουν καλά στην υγεία μου.

Ήνταν=Ήτανε

Ήρτα=Ήρθα.π.χ. Τί θέλειν τσ' ήρταν(j)=Τι θέλουν και ήρθαν.

                                                      ΘΗΤΑ(8)

Θάσ(j)ου(του)=Αναφέρεται σε αμύγδαλο η καρύδι που είναι μαλακό το περίβλημά του ώστε να μπορείς να το σπάσεις με τα δάχτυλά σου.

Θι =Θα π.χ.Θι πάς βρε στου σκουλιό για δε θι πάς
Θιγιδούλα(η)= Θεοδούλα
Θκός=Δικό σου
Θλα=Θέλα ,θα μπορούσε να,δεν είχε άλλη επιλογή π.χ.Είχι πουλλά πιδιά ,δε μπουρούσι να τα θρέψ τί θλα κάν(j) τ'άδουσι αλλού,που σημαίνει ότι είχε πολλά πα;ιδιά,δεν μπορούσε να τα θρέψει και εξ ανάγκης τα έδωσε για υιοθεσία.

Θλήκ(j)(του)=H κουμπότρυπα

Θμούμι=Θυμάμαι

Θουκιδής=Θουκιδίδης

                                                      ΙΩΤΑ(4)

Ίβγι= Βγήκε

Ιρίκ(j)(του) =Το κορόμηλο
Iστέ =Αλλά,αν και,και όμως
Ίχ(j) =Έκφραση ικανοποίησης για το πάθημα άλλου λόγω αντιπαλότητας.Π.χ.Ιχ(j) μουρή καλά να πάθ(ει).

                                                  ΚΑΠΑ (123)

Καγιάς(η)=Πέτρα αρκετά μεγάλη  που μπορείς να την πιάσεις και να την πετάξεις.Και καγιάδα η πολύ μεγάλη πέτρα.

Καγιαρός(η)(ου)=Αυτός που δεν βλέπει καλά.Έχει καγιάρα(στραβωμάρα).Πολλές φορές απο ιατρικό πρόβλημα,άλλες γιατί δεν έχει γρήγορα ανακλαστικά.

Καζίκια(τα)=Παιχνίδι με ξύλα που παιζόταν το χειμώνα μετά απο βροχή σε μέρη που λάσπωναν.Χρησιμοποιούνταν ξύλα και η προσπάθεια ήταν να τα χώσεις μέσα στη λάσπη έτσι ώστε να μην μπορεί ο άλλος με χτύπημα να στο ρίξει κάτω.

Καθιόλ=Καθόλου
Καϊβές(η)=Από την Τούρκικη λέξη kahve=καφές

Καλά, σχαντά= Καλά άσχημα.Έκφραση που τη χρησιμοποιούσαν για να δηλώσουν αδυναμία εναλλακτικής λύσης.Π.χ.Καλά σχαντά τα κουκιά φάτα γιατί δεν έχ(j) άλλου φαγί=Καλά άσχημα τα κουκιά να τα φας γιατί δεν υπάρχει άλλο φαγητό.

Καλιμτζουρίζιν(j) =Aναφέρεται στα μάτια κάποιου που δεν μπορεί να συγκρατήσει τα βλέφαρά του.Ανοιγοκλείνουν συνέχεια από τη νύστα.

Καλτίζου=Δεν μπορώ άλλο να περπατήσω η να δουλέψω και αρνούμαι να συνεχίσω.

Καλούμα(η)=Η καλούμπα δηλαδή το σχοινί που χρησιμοποιούμε για να πετάξουμε χαρταετό.

Καλουτσέρ(του) =Το καλοκαίρι

Κάλπς(η)=Ο τεμπέλης

Καλ(j)τσεύου=Καβαλικεύω

Κάλ(j)ψι=Κάλυψε.Έπεσαν τα βλέφαρά κάποιου και έκλεισαν τα μάτια του.Στην ουσία κοιμάται συνήθως προσωρινά.

Κάμα=Η ζέστη
Καματιρεύου=Ημερεύω ζώα,συνήθως άλογα.

Καμλαύτσ(του)=Το καλιμαύχι

Καμός=Λέξη που εκφράζει αντίρρηση για κάποια άποψη.π.χ. Καμός δε νουμίζου πους θα κ(j)'πάρ.Μπα δε νομίζω πως θα την παντρευτεί.

Καμπάκα(η)=Η κατσίκα χωρίς κέρατα

Κάντιν(j) =Kάθονται

Καπαντίζουμι=Αισθάνομαι κάποια ζάλη απο το πολύ κλειστό περιβάλλον ή τον πολύ κόσμο.Και καπαντίσκα(ζαλίστηκα)

Καπάντζα(η)=Το μεταλλικό συνήθως  (κάλυμμα) μεγάλου μεγέθους  που κλείνει κάποιο χώρο υπέργειο η υπόγειο.Αλλά και κάποιο αντικείμενο  που κλείνει οποιοδήποτε άνοιγμα σε οικοδομή  .

Καπιράδα(η)=Το ψημένο ψωμί, συνήθως σε κάρβουνα η πυρήνα ελιάς.

Καπίστρ(του) =Το δερμάτινο συνήθως αντικείμενο με τμήματα από αλυσίδες και σχοινιά που τοποθετούμε στο κεφάλι των μουλαριών ,γαϊδάρων,αλόγων για να τα δένουμε και τα οδηγούμε.

Kαπλαντίζου= Περνώ σεντόνι γύρω απο το πάπλωμα.Παλιά γινόταν και με παραμάνες που αν άνοιγαν παρ'  ελπίδα ήταν και επικίνδυνο

Καρυά(η)=Η καρυδιά

Καρίκια(τα)= Σειρές από αυλάκια και ανυψωμένα χώματα σε κήπους λαχανικών που φτιάχνονται για να διευκολύνουν το πότισμα και το φύτεμα των φυτών.

Κάρνα(τα)=Τα κάρβουνα

Κάρτσα(η)=Η κάλτσα

Καρώνω=  Τεντώνω προς τα πάνω και προς την κατεύθυνση που αντιλήφθηκε κάτι.Λέγεται κυρίως για γαϊδούρια,μουλάρια,άλογα.Λέμε ο γάϊδαρος κάρωσε τα αυτιά του.
Κασ(j)άν(j)(του) =Ένα εργαλείο χεριού για το καθάρισμα με ξύσιμο της πλάτης των αλόγων,μουλαριών,γαϊδάρων. κ.λ.π.Και κασιανίζου=καθαρίζω τα ζώα με το κασιάν(j)

Καστανιά(η)=Μεταλλική συσκευή για την τοποθέτηση διαφόρων εδεσμάτων σε διαφορετικές θέσεις που αποτελούν ενιαίο σύνολο.Το χρησιμοποιούσαν εργάτες σε γιαπιά, στο μάζεμα της ελιάς και αλλού.

Κάτα(η)=Η γάτα
Κατάπιασμα=Προσάναμα,όπως π.χ. το δαδί ή τα κλαδιά

Καταφρόνια= Άνθρωποι άξιοι περιφρόνησης.Κακοί χαρακτήρες.
Κάτζουλας(η)= Πρόχειρη ξύλινη κατασκευή με οριζόντια κατακόρυφα και χιαστί καπνισμένα συνήθως ξύλα για το άνοιγμα και κλείσιμο περιφραγμένων κομματιών γης όπως μπαχτσιαδες και μπαχτσιαδέλια,κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις κ.λ.π.Οι συνήθεις διαστάσεις 1.5 έως 2 μέτρα μήκος και 0,80 έως 1 μέτρο ύψος.Υπήρχε πολλές φορές και ένας ξύλινος γάτζος για να μην μπορούν να τον ανοίξουν τα ζώα.

Κατζουρίδα(η)=Ένα μακρύ πρόχειρο μπαστούνι από κάποιο κλαρί δέντρου  για το τράβηγμα κλαδιού συνήθως για να πάρουμε τα φρούτα του.Στη μια κορυφή του δηλαδή έχει ανάποδο μικρο τμήμα κλαδιού για τη δυνατότητα έλκυσης.

Κατιλώ=Κυρίως αναφέρεται στα παπούτσια και σημαίνει το φάγωμα τους,την καταστροφή τους.Κυρίως από μακρά η κακή χρήση τους στο περπάτημα.
Κάτια= Στρώσεις.Π.χ.έβαψα τον τοίχο τρία κάτια.

Κατμάς(η)=Αυτός που δεν μπορεί να μάθει τίποτα.Ο πολύ κακός και τεμπέλης μαθητής.

Κατμέρια(τα)=Τα ζουμπούλια.

Κατσιάκς(η)=Ο κοπανατζής,αυτός που έφυγε κρυφά.

Κατσιρμάς(η)=Το παιδί που δεν το είχε προγραμματίσει το ζευγάρι και έγινε από λάθος.Από τη λέξη κατσιρντώ=μου ξεφεύγει.

Κατσιρντώ=Μου φεύγει κάτι από τα χέρια μου χωρίς να το θέλω.

Κατσκάδ(του)=Το κατσικάκι

Κατσούλα(η)=Είδος καπέλου με ελλειψοειδές σχήμα με μυτερή απόληξη μπροστά και πίσω.Λέγεται και για κάποιον που στήνει αυτί να ακούσει τι λένε άλλοι.Το βλέπουμε σε αναμνηστικές εικόνες να το φορά ο αείμνηστος Ελευθέριος Βενιζέλος.

Κατσπουδιάρκου(του)=Ανάποδο παιδί η έφηβος.

Κατσπουδιάρς(η)=Ανάποδος άνθρωπος

Κατσιώνου=Θυμώνω με κάποιον και δεν του μιλώ.

Καυκαλιά(η)=Απο το καύκαλο που είναι το κεφάλι.Χτύπημα πίσω από το κεφάλι

Καυκοπούλα(η)=Το φλιτζάνι για τσάι,γάλα κ.λ.π Λέγεται και φλυτζάνα.

Καφαλτί(του)=Το  δεκατιανό.Τούρκικη προέλευση από το λέξη kahvalti που σημαίνει το πάρσιμο του καφέ(kahve) που τη χρησιμοποιούσαν κυρίως οι οικοδόμοι.

Καχπέ(η)=Η πόρνη.Όμως και βρισιά για γυναίκα.Π.χ Διαβόλ καχπέ διαβόλ=Του διαβόλου παλιογυναίκα.

Καψαλός(η)=Ο ξανθωπός στην όψη άνδρας ή και ο κοκκινοτρίχης.

Καψουρούχνους(η)= Ένα φυτό που έχει καυτερή γεύση αλλά εύγευστο.Φυτρώνει αρκετά στην περιοχή της Ντήλ(j)ς πάνω από τον κάμπο και δυτικά του στα υψώματα.Εκεί που είχε παλιά το παρατηρητήριο του ο αγροφύλακας.

Κβάρα(η)=Πολλά.Π.χ. έχεις μια κβάρα ρούχα. Αλλά και για κακή κατάσταση ατόμου απο αρρώστια.Έτσι π.χ. λέμε αυτός έγινε μια κβάρα .Μάζεψε.

Κέκ =Κέϊκ
Κη=Την Π.χ. πήρα κ΄τσιάνταμ τσι πάηκα. Πήρα την τσάντα μου και έφυγα.

Κήρυκας(η)=Ο τελάλης

Κθάρ(του)=Το κριθάρι
Κι=Την .π.χ. Έχω μια κόρη τη Μαρία

Κιγί=Πρόσταγμα σε ζεύγος βοδιών που οργώνουν χωράφι να πηγαίνουν στις γωνίες και τα ακραία γενικά σημεία του χωραφιού.

Κιλιπτσ(j)έδις(οι)=Οι χειροπέδες λεγόταν και τσιλιιπτσέδις

Κιουλάφ(του)=Το φαρδύ καπέλο που πλέει στο κεφάλι αυτού που το φορά.

Κιραγί(του)=Η πάχνη

Κιριστές(η)(ου)= Η ξυλεία για την κατασκευή κατοικίας
Κιρκινέζα(η)=Το αρπακτικό πουλί,γερακοειδές και περιπαιχτικά η γυναίκα με σουβλερή και μακριά μύτη.

Κιρτίζου=Κόβω τα φύλλα της καπνουλιάς για να πάνε για αρμάθιασμα .

Κισίμ(του)=Η συμφωνία μεταξύ  του ιδιοκτήτη γης και του εργάτη που περιλαμβάνει ποσοστά ως αμοιβή από την παραγωγή.

Κλαίγου=Κλαίω και κλιάμα=κλάμα

Κλαίγιν(j)  =Κλαίνε

Κλαί=Κλαίει

Κλάπ(του),κλάπια(τα)=Τα πατημένα παπούτσια που τα φοράνε σαν παντόφλες για εργασίες στην αυλή.Επίσης τα δένανε στα πόδια από τις κότες για να μην φεύγουν μακριά

Κλαδουρέλια(τα)=Τα κλαδάκια. Ήταν κλαδιά που μάζευαν οι κάτοικοι για το φούρνο,το καζάνι,για άναμα κάρβουνων κ.λ.π.

Κλαστάδα(η)=Είδος βρώσιμης ελιάς(πράσινη τσακιστή)

Κλιάμα(του)=Το κλάμα

Κλιαμούρς(η)=Αυτός που κλαίει με το παραμικρό.

Κλιματσόβιργα(η)=Κλαρί απο αμπέλι. Λεγόταν και κλιματσούρα

Κλουθουγυρίζου=Γυρίζω γύρω γύρω χωρίς να λέω τι θέλω η να κάνω κάτι.

Κλούτσκας(η)=Ο λόξυγκας

Κμάρ(του)=Το μικρό λαϊνι,το κουμάρι και το μικρό κμαρέλ(j).

Κμασ(j)ιώνου=Παίρνω ένα νεαρό της παντριάς και τον περιποιούμαι ώστε να τον καταφέρω να τον  παντρευτώ ή να τον παντρέψω με την κόρη μου συνήθως.

Κνάδ(του)=Το κουνάβι

Κνόδαλου(του)=Ο τιποτένιος.Απαξιωτική έκφραση για κάποιον.

Κότσνας(η)=Είδος θάμνου της οικογένειας του πουρναριού που δεν είναι αγκαθωτά σαν του πουρναριού αλλά  λεία τα φύλλα τους.

Κότσ(j)νου(του)=Το κόκκινο

Koυβάνια(τα) = Είναι τα παλιά σπίτια των μελισσών.Στην Ανεμώτια και νομίζω σε όλη τη Λέσβο ήταν ορθογώνια παραλληλεπίπεδα ξύλινα κουτιά διαστάσεων περίπου 30 εκ.Χ 30 εκ.Χ 70 εκ. που είχαν μόνο μια μικρή σχισμή μπροστά για να μπαινοβγαίνουν οι μέλισσες και δυνατότητα ανοίγματος του πίσω καπακιού των 30Χ30 για την παραλαβή του μελιού.Τι κερήθρες τις κατασκεύαζαν οι ίδιες οι μέλισσες που έδιναν και το κερί.
Κούκλα(η) =Εκτός από τη συνήθη ερμηνεία του παιδικού παιχνιδιού είναι και το τυλιγμένο μαλλί προβάτου σε μπαλίτσα
Κούλα(η)=Το μικρό εξοχικό σπίτι κοντά στην αγροτική παραγωγή του ιδιοκτήτη το καλοκαίρι για λαχανικά οπωρικά αλλά και για το μάζεμα των ελιών το χειμώνα.

Κουλάγια(τα)= Τα ανδρικά γεννητικά όργανα
Κουλίτσ(του)=Ένα ψωμοειδές παρασκεύασμα σαν τσουρέκι που του έβαζαν και ένα κόκκινο αυγό.Τα πήγαιναν δώρο στα βαφτιστήρια το Πάσχα.

Κουλ(j)μπώ=Κολυμπώ

Κουλουκουμένα(τα)=Οι ψεύτικες δικαιολογίες,με περιστροφή.

Κουλουρτζίτις(οι)=Οι παραφυάδες που τους έλεγαν και γαμιάδες.

Κουλουτσθιά(η)=Η κολοκυθιά

Κουμάκ(j) =Λίγο Π.χ.Δόμ ένα κουμάκ(j)=Δώσε μου ένα κομμάτι.

Koυμπάνια(η)=Φροντίδα,μέριμνα για διάφορα τρόφιμα και άλλα υλικά.

Κουπανέλ(j)(του)=Το μόλις γεννημένο αδιαμόρφωτο βατραχάκι.

Κουπιλδέλ(j)(του) =Το δεσποινάριο,η μικρή έφηβη

Κουπρίζου=Βάζω κοπριά στο χώμα.

Κουρατζίνις(οι)=Τα μούρα .Μάλλον από το Κουραδίνες  αφού  μοιάζουν με τα περιττώματα των αιγοπροβάτων.
Koυρατζνιά(η)=Η σκαμνιά,η μουριά

Κουρεύγου= Κουρεύω

Κουρμοί(οι)=Κομμένα δένδρα μεγάλου μεγέθους που τα μεταφέρουν οι Ανεμωτίσιοι έξω από την εκκλησία της Μεταμόρωσης του Σωτήρα για να κάνουν το έθιμο του καψίματος του Ιούδα την παραμονή του Πάσχα..
Κουριάζω = Κόβω ξύλα σε μικρά κομμάτια
Κούρος = Το κούρεμα των ζώων

Κουρούκια(τα)=Αναφέρεται στις ελιές που δεν έχουν λάδι,είναι ξεραμένες.

Κουρσ(j)ίούν(j)(του) =Πολύ γρήγορος

Κούτρουλας(η)= Ο πήλινος κλειστός κουμπαράς με σχισμή  .Αλλά και το κεφάλι ανθρώπου κουρεμένου γουλί.

Κούτσα(η)=Η κούκλα.Αλλά κυρίως περιπαικτικά η γυναίκα που προκαλεί πολύ . Είναι παραστολισμένη.Π.χ. Στουλίσκι σαν κούτσα.

Κουτλώ = Από το κούτελο.Κτυπώ είτε άθελα ή ηθελημένα με το κούτελο πάνω σε κάποιο αντικείμενο ,τοίχο,πόρτα κ.λ.π.ή κάποιον σε καβγά.

Κουτσκούδα(η)=    Το ραβδί με ανωμαλίες στην επιφάνειά του.

Κουτσμπίδ(του)=           Κοντοκαμωμένο άτομο
Κρεατοδάγκωμα(του)= Πόνος από κρύωμα που εντοπίζεται κυρίως στους ώμους και στην πλάτη.
Κρεμανταλάδες(οι)= Εγκατάσταση με πασσάλους και οριζόντια ξύλα για την τοποθέτηση της καπνόβεργας(Καλάμι ή ξύλο με σπάγγο πάνω στον οποίο ήταν περασμένα τα καπνόφυλλα για ξήρανση
Κρίγιου(του)=Το κρύο

Κρουμμύδ(του) =Κρεμμύδι
Κρουμμύδας =Ψεύτης(Λέγεται μεταφορικά).

Κρυών(j) =Kάνει κρύο και κρίγιου=κρύο

Κστός(η)=Ο Χριστός. Συνειθισμένη έκφραση όταν συμβεί κάτι ξαφνικό ή κακό.Π.χ. λέμε Κστός τσι Παναγιά.Από  εδώ βγαίνει και το Κστόδουλους=Χριστόδουλος.

Κτάβ(του)=Το κουτάβι Αλλά και το πολύ έξυπνο ή δύστροπο παιδί.

Κτάλα(η)=Η κουτάλα αλλά για μέρος του σώματος ίσως ο ώμος.Υπάρχει η έκφραση Ωχ η ψύμ η κτάλαμ τσούλαμ τ'άλλα μ=Ωχ η ψυχή μου η κουτάλα μου και όλα μου τα άλλα μου μέρη του σώματος.

Κτσιά(τα)=Τα κουκιά

Κτσός(η)=Ο κουτσός

Κφός(η)=Ο κουφός

                                                 ΛΑΜΔΑ (24)

Λαδίσαν(j)=Eίχαν αρκετό λάδι οι ελιές μέσα στον καρπό τους.
Λαλές(η)= Η παπαρούνα
Λαντουρίζου=Περιχύνω κυρίως λάδι προς όλες τις κατευθύνσεις.Π.χ. λαντούρσις ή λαντούρξις  του πκάμσους=το λέρωσες με λάδι παντού.Μάλλον από το το λάδι και το ρήμα ρίχνω
Λάτ(j)ς(οι)=Οι λάκκοι,οι λακκούβες.
Λαφιάτς(η)=Το φίδι η δεντρογαλιά.
Λαψάνα(η)= Τα βλαστάρια από τη βρούβα που τα μαζεύουμε και τα βράζουμε.Είναι πολύ νόστιμα αφού περιέχουν μέσα τους μελλοντικούς σπόρους.
Λείψι μι=Παράτα με
Λέκτρα(η)=Η Ηλέκτρα

Λέλικας(η)=Το λελέκι ,ο λέλεκας ή γερανός
Λιρός(η)=Ο λερωμένος
Λιγουθμώ=Λιποθυμώ
Λιέμι=Γυρίζω εδώ και εκεί.Π.χ.που λιέσι βρε=που γυρνάς βρε.Αλλά και λιέτι τσι ψάχν(j) για ιργάτ=γυρίζει και ψάχνει να βρεί έναν εργάτη.
Λιές(οι) = Ελιές.Και θα πάμε στι λιές=Θα πάμε να μαζέψουμε ελιές.
Λιμπιγιάνθ(η)=Ολυμπιάνθη
Λιόπανου=Το ελαιόπανο.Τα ειδικά πανιά πάνω στα οποία βάζουν τον σπασμένο πολτό της ελιάς για να οδηγηθεί στις πρέσσες έκθλιψης.
Λιουδώρα(η)= Η Ηλιοδώρα
Λισαβία=Ελισάβετ
Λιώστρα(η)=Αυτή που γυρνά εδώ και κει πολλές ώρες.
Λόμπγις(οι)=Τα φασόλια που δεν μπορούν να μαγειρευτούν ως φρέσκα (πράσινα) και ανοίγονται για να πάρουμε το περιεχόμενο που δεν έχει ακόμα στεγνώσει.
Λόρτους(η)= Ο  όρθιος.Λέμε αφού άργισις κάτσι τώρα λόρτους.
Λουγιάζου=Κοιτάζω,προτίθεμαι,προγραμματίζω.
Λουγιρίδ(του)= Ετυμολογικά αυτό που όλο γυρίζει.Το μεταλλικό τελάρο απο τα ξύλινα  βαρέλια που με τη βοήθεια διαμορφωμένου κατάλληλα σύρματος- οδηγού το περιέστρεφαν τρέχοντας .Ήταν ένα αυτοσχέδιο παιχνίδι.
Λουλούδια(τα)= Εκτός από τη συνήθη ερμηνεία των ανθέων, είναι συνήθης η αναφορά στα κολοκυθολούλουδα που αποτελούν διαχρονικό ιδιαίτερο έδεσμα της Ανεμώτιας αλλά και ολόκληρου του νησιού της Λέσβου.
Λόχ(j)(η) =To γράφω με αγγλικά στοιχεία για την προφορά της λέξης και την αξία του j =loch=η φλόγα.
Λυτρίδια(τα)=Τα βότσαλα .Οι λείες πέτρες της θάλασσας και των ποταμών.Και λύτρες τα μεγάλα βότσαλα.


                                                            ΜΙ(101)  

Μαγλίτς(του)=Το δεμένο σφιχτά κεφαλομάντηλο γυναίκας που καλύπτει και τα μάγουλα.
Μαθέ =Δήθεν,κατά κάποιον τρόπο.Π.χ. Είπαν(j) μαθέ πους πήγα τσέκανα ιγχείρισ στου μάτ=Είπανε  πως δήθεν πήγα και έκανα εγχείρηση στο μάτι.Το μαθέ μπορούμε να το παρομοιάσουμε με την έκφραση να πούμε.Π.χ.Είπαν να πούμε πως πήγα στη Μυτιλήνη.
Μαθρακός(η) = Ο βάτραχος
Μαλαθούνας(η)= Ο μαλθακός
Μαλάς(η)= Το μυστρί 
Μαλάζου= Έχει την έννοια του χαϊδεύω όπως π.χ. μαλάζω τα στήθη της,αλλά και το κρατώ ένα ευπαθές είδος π.χ.φρούτο και το δοκιμάζω αν είναι ώριμο. Μάλλον προλερχεται από το μαλά και το ανακάτεμα.
Μαλουτσίδουνου= Από το μαλλοκύδωνο.Το κυδώνι που έχει επάνω του πολύ μαλλί(το χνούδι).Είναι καχεκτικό κακής ποιότητας
Μαμουρίδα= Άταχτος
Μανάλ(j )(του) =Το μανουάλι της εκκλησίας.
Μανέλα(η)= Ο ξύλινος συνήθως μοχλός αρκετά ανθεκτικός περίπου δύο μέτρων για ανύψωση και μεταφορά βαριών αντικειμένων

Μάνες= Τα 3 πρώτα χέρια ,τα κατώτερα φύλλα του φυτού της καπνουλιάς
Μανίτς(του)= Το μανίκι
Μαντανός(η)= Ο μαϊντανός
Μαντήλα(η)=Το κεφαλομάντηλο των αγροτοκτηνοτρόφων για προστασία απο τον ήλιο κυρίως.Το σύνηθες χρώμα είναι άσπρο αλλά με κυρίαρχο το κίτρινο.
Μαντουρίν(j)(του) =Το μανταρίνι
Μαντράτς(j)(του)  =Ο στενός χώρος.Λέξη προερχόμενη απο το μαντρί όπου σαν χώρος είναι στενός ακόμη και για ζώα.Π.χ.Η Παναγιώτς αγόρασι ένα σπίκ(j) σα μαντράτσ(j).
Mάξους=Επίτηδες.Ηπαν(j) μάξους πους φάγαν(j)  τσι δε πνούσαν(j) γιατί δε θέλαν(j) του φαγί που είχι.
Μασγαλότρυπα(η και γι)= Τρύπες για πολύ καλό κρύψιμο πραγμάτων.Λέγεται για το κρύψιμο χρημάτων απο ηλικιωμένους  που φοβούνται την ανακάλυψή τους απο συγγενείς,παιδιά,εγγόνια,ανίψια κ.λ.π.
Mαστέλου(του) = Ο κουβάς και κυρίως ο κουβάς του πηγαδιού που χρησιμοποιείται για τη λήψη νερού
Mτουφλάδις(οι)=Τα ματόφλαδα
Mατρακάς(η) =  Η βαριοπούλα
Ματσίζου= Ετυμολογικά μάλλον κάνω κάποιο πράγμα σε μάτσα.Λέγεται κυρίως για το κρέας το κόψιμό του με μαχαίρια κ.λ.π. σε λεπτά κομμάτια όπως π.χ κιμάς.
Ματσόβιργα(η) = Η ξύλινη βέργα  διαμέτρου ενός έως δύο εκατοστών και μήκους περίπου εβδομήντα έως ογδόντα που χρησιμεύει ως  πλάστης φύλλου μπακλαβά,πλατσέντας,πίττας κ.λ.π.

Mαγκαφά=Συνήθως λέγεται ότι έκανις του τσιφάλιμ μαγκαφά.Δηλ με τη φλυαρία σου με ζάλισες.
Μαχμούρς(η) =Αυτός που μόλις ξύπνησε και νυστάζει ακόμα.
Μέλαγκας(η) = Είδος καλλιεργούμενου εδάφους που είναι πολύ σκληρό αλλά παραγωγικό.Μάλλον αργιλώδες.
Μένα δε = Έκφραση που δηλώνει προσπάθεια προσέλκυσης προσοχής κάποιου σ'αυτά που λέει.
Mήδι=μήτε,ούτε.π.χ.πήγα στου καφινείου αλλά δεν ήταν(j) μήδι ένας να μλήξου μαζ(j) τ.=Πήγα στο καφενείο αλλά δεν ήταν κανένας να μιλήσω μαζί του.
Μιλίχλουρου(του) =Αναφέρεται σε τυρί που δεν είναι ούτε πολύ μαλακό ούτε σκληρό .Πιο πολύ υποδηλώνει τη μυζήθρα που όταν είναι σκληρή χρησιμοποιείται για τρίψιμο στα μακαρόνια,τη μανέστρα κ.λ.π.
Μιλαχόνια(τα) = Τα εσωτερικά όργανα του ανθρώπινου σώματος όπως στομάχι, οισοφάγος, έντερα.Λέγεται για όποιον κάνει πολλές φορές σε λίγο χρόνο εμετό και δεν έχει πιά να βγάλει άλλες τροφές και υγρά ,όμως συνεχίζει.
Mίλ(j)ξα=Μίλησα. Αλλά και έκανα τον μεσολαβητή προσπαθώντας να συμβιβάσω κάποιους.Χρησιμοποιείται επίσης και σε περίπτωση προστακτικής προς κάποιον για ομολογία. Π.χ.Μίλ(j)ξι βρε =Ομολόγησε δηλαδή ,ξέρασε τα.Και δεν μίλ(j)ξα=Δεν πρόδωσα.
Μιρίδις(οι) = Εκτός από τη συνήθη ερμηνεία των μερίδων τροφής υπάρχει και η λέξη που προέρχεται από το μέρος του σώματος ο μηρός.Από αυτήν έρχεται η λέξη μηρίδες που είναι αυτές που είναι πάνω στο μηρό.Γίνονται με το κάψιμο του εσωτερικού του  μηρού όταν τον θερμάνουμε μπροστά σε τζάκι ή μαγκάλι  με γυμνά πόδια.Και είναι καλλιτεχνικά σχήματα λίγο καμένου  δέρματος.
Μιρμιδίζιν= Το αίσθημα του κνησμού ,της φαγούρας κάποιου μέρους του σώματος χωρίς τσίμπημα εντόμου.
Μισάλ(j)(του) =Η πετσέτα του φαγητού.
Μιτό(του) = Ο εμετός
Μι τσ' γιές=Με τις υγείες.Έκφραση ευχής όταν κερνάμε ποτό σε κάποιον.
Μιτσμένους(η) = Ο μεθυσμένος
Μλάρ(του) = Το μουλάρι
Μλώ  = Μιλώ.Αλλά και δεν τ'μλώ=Είμαι παρεξηγημένος(χουλιασμένους) και δεν μιλώ μαζί του.
Μνούχους(η) = Ο ερμαφρόδιτος.Π.χ. αγόρι που έχει και υποτυπώδες αδοίο μαζί.
Μοιράδιου(του)=Το μερίδιο.Λέγεται και ανάλογο.
Μουλουμαθράτς(j)(οι) =Οι βάτραχοι της στεριάς.
Μουλώνου = Γεμίζω τα κενά με μικρές πέτρες (τα μόλια) κατά το χτίσιμο, ή όταν θέλω να κλείσω μιά τρύπα.Προέρχεται από το βουλώνω.
Μουρό(του) =Αναφέρεται στα μικρά παιδιά κυρίως.Αλλά λέγεται και για πολύ μεγαλύτερους άνδρες και γυναίκες.Π.χ. Η Γνάτς του μουρόμ δεν έχ(j) καθόλ δλιά και ας είναι πενήντα μερικές φορές.
Μουρουθήτς(η)=Λέγεται για να εκφραστεί ο μεγάλος αριθμός παιδιών τόσα ώστε να χρειάζεται να τα βάλεις σε θήκες για να χωρέσουν.
Μουρφιά(η)=Καλό,Ωραίο.Π.χ. Μια μουρφιά το' βαψις του σπίτ.
Moυσαφιρλιά = Οι επισκέπτες ,μουσαφίρηδες.Π.χ. Ήρθαν πια τσι τα μουσαφιρλιά τσ΄Μαριγής
Μούτ λάκ =Κάτι τρέχει.  .
Μπα = Ναί.Π.χ.Πήγις Γιώργου στα πρόβατα.Μπα απαντά ο Γιώργος δηλαδή ναι.
Μπακέτου(του)=Το πακέτο συνήθως με τα τσιγάρα.
Μπακίρα(η) =Το μεταλλικό σκεύος  με το οποίο αρμέγουν οι κτηνοτρόφοι τα ζώα απο μπακίρι.Η καρδάρα σε άλλα μέρη.
Μπακλαβού=Ο μπακλαβάς

Μπακλαφουράν(j)(του) = Η γιορτή στο ύπαιθρο της Καθαρής Δευτέρας με ψωμί και κουκιά(βουρτουκούτσια)μουλιασμένα από βραδύς.Από την Τούρκικη λέξη μπακλά που σημαίνει κουκί.

Μπαλκάμ(του) =Ο αγρός ή το ελαιόκτημα που είναι γεμάτο άγριους θάμνους που είναι ανάγκη να κοπούν για καλή καλλιέργεια.
Mπαλντίρες = Μακριά πόδια .
Μπάριμ =Τουλάχιστον.
Μπασκί(του) = Ο ξύλινος μηχανισμός(κουτί) δεσίματος αρμαθιών καπνού σε ορθογώνια σχήματα με τύλιγμα τους με λινάτσες.Στο πάνω μέρος του είχε κοχλία και λαβή περιστροφικής  συμπίεσης του περιεχομένου για μείωση του όγκου του και κατάλληλη διαχείριση.
Μπατζιά(η) =Η καπνοδόχος
Μπατούνιαρα= Έχασα όλες μου τις δυνάμεις
Μπάτσι =Μήπως και.  Aπό το μπάς και
Μπαχάρ(του) =Η βοσκή για ζώα(χόρτο) που είναι ξερή με πολύ δυναμωτικό περιεχόμενο λόγω ύπαρξης σπόρων  στους καρπούς τους μετά την άνοιξη.
Mπαχτσιάς(η) =Ο μεγάλος μπαξές και το μπαχτσιαδέλ(j)=Ο μικρός μπαξές. Και μπαχτσιαβάν(j)ς =ο μανάβης
Μπελόνιασμα= Το πέρασμα του καπνόφυλλου στο σπάγγο ανάρτησης
Μπιλιαντέρ(του)=Ο αδελφός ,η αδελφή.
Του μπιμπίτσιμ=Το μπιμπίκι που είναι το γύρω από την τρίχα μέρος του σώματος που όταν ανατριχιάζουμε ανασηκώνεται.Έτσι λέμε Ανιτρίχιασα τσι σκώθτσι του μπιμπίτσιμ.
Μπινίκ(j)(του) = Το γυάλινο μπουκάλι μεγάλης σχετικά χωρητικότητας.
Μπιρίτ(του) =Το κρυφτό (παιχνίδι)
Μπιρμπάκ(j) =Χάλια.Γίντσις μπιρμπάκ(j).Λερώθηκες
Μπιτούνιους(η) =Ολόκληρος
Μπιχιντώ =Μου αρέσει.Π.χ. Η Κώστας δε κι'μπιχέντσι κι' Αριτή.Ο Κώστας είδε την Αρετή και δεν του άρεσε.
Μπιχτσής(η) =Ο αγροφύλακας
Μπλότσιασι =Μπλέχτηκε,Μπερδεύτηκε.Από το εμπλέκομαι,εμπλοκή.
Μπόλκα= Το καλό χτένισμα κυρίως με χωρίστρα και μπριγιόλ(
Μπορός= Περιφραγμένος χώρος για συγκέντρωση ζώων 
Μπουγάς(η) =Ο νεαρός ταύρος κατάλληλος για αναπαραγωγή.
Μπούγκλους(η) =Ένα μεταλλικό δοχείο ειδικό για την αποθήκευση και μεταφορά λαδιού.Έχει ελλειψοειδή οριζόντια διατομή ύψος περίπου 80 εκατοστά με λαιμό.

                                                         O μπούγκλος
Μπουγουτζής(η) =Αυτός που τα θέλει όλα δικά του.Ο αχόρταγος.
Μπουθκλώνουμι=Δεν προσέχω και μπερδεύομαι σε μικροεμπόδια με κίνδυνο να πέσω κάτω.Και μπουθκλουμένους αυτός που είναι απρόσεκτος γενικά.
Μπουλαντίζουμι =Ζαλίζουμε,Ανακατεύομαι μέσα μου.
Μπουμπούτσια(τα) =Σκοτάδια
Μπουνάτσους(η) =Ο αγαθός,ο βλάκας.Άτομο που μπορείς να τον ξεγελάσεις.Χαζός
Μπουντίσκα =Ζαλίστηκα,θόλωσε το μυαλό μου.
Μπουρμάς(η) =Η βάνα.Αλλά και αυτός που δεν είναι σταθερός στα λόγια του.Αυτός που τα στρίβει ανάλογα με το συμφέρον του.
Μπουρτίζου = Στρίβω κάτι με βία όπως με το σφουγγαρόπανο.Αλλά και μ' τα μπουρτίγ(j)ς δηλ αλλάζεις γνώμη.
Μπουρού(η) =Ηχητικό σύστημα με τον ατμό για κάποιο μήνυμα όπως έναρξη εργασίας.Στο παλιό ελαιοτριβείο της Ανεμώτιας πριν το 1950 υπήρχε μπουρού που σφύριζε το πρωί για δουλειά.
Μπούτσκους(η) =Η μικρή στρογγυλή πέτρα που την χτυπούσαν με πλακερές πέτρες στο παιχνίδι οι αμάδες.Μεταφορικά αυτός που κάθεται κά;που και εμποδίζει την κίνηση.
Μπούφου =Επιφώνημα ανίχνευσης βρόμας.
Μπουχάν(j)(του) = Ο χώρος που έχει πολύ καπνό.
Μπουχτσάς(η) = Μπόγος απο ένα σεντόνι δεμένο χιαστί απο τις κορυφές του που περιέχει διάφορα αντικείμενα.
Μπρόμτα τσ'ανάστσιλα = Μπρούμυτα και ανάσκελα. Έκφραση για κουβέντες ασυνάρτητες.
Μπρουμτσ(j)έλα(η) =Η κωλοτούμπα
Μπρουμτώ = Πέφτω προς τα εμπρός.
Μπρουσ(j)νέλα(η) =Το πρόβατο που οδηγεί το κοπάδι.Πηγαίνει μπροστά.
Μσίρ(του) =Η Αίγυπτος βασικά.Αλλά και έκφραση στην Ανεμώτια που απαντά στο που θα πάς με κάποια ειρωνία αφού ο χώρος του χωριού είναι μικρός.
Μσουκουλέλ(j)(του) =Ο Κοντορεβυθούλης.
Μστάρ(του)=Μαστάρι,μαστός
Μστάτς(j)(του) =Το μουστάκι
Μτζήθρα(η)(γι)= Μυζήθρα
Μτσούνις(οι) =Οι μουτσούνες
Μύγια(η) =Η μύγα
Μυλωθρός= Μυλωνάς

          
                                                             NI(31)


Ναμκιόρς(η) =Ο άτιμος,ο ανάποδος
Νε=.Ούτε.Δε διάλιξα νε του έναν(j) νε του άλλουν(j).
Νιρατζάς(η) =Το ροδόσταμα,το ανθόνερο
Νιμπέτ(του) =Το αντικείμενο που συμβόλιζε την προτεραιότητα στις κοινόχρηστες βρύσες του χωριού.Οι βρύσες ήταν λίγες και για τούτο έπρεπε να μπει κάποια σειρά.Όποιος βιαζόταν ή δεν πρόφταινε πήγαινε στις βρύσες από πηγές, όπως η Βρυσάρα,ο Καλοκώστας κ.λ.π.
Μι νοιάγ(j) = Aπό τη λέξη έννοια και έγνοια.Σημαίνει δεν έχω την έγνοια δεν με ενδιαφέρει,δεν καίγομαι.Λέμε π.χ.Τι μι νοιάγ ιμένα άμα ισ(j)ί δέν έχ(j)ς του νους=Τι με ενδιαφέρει εμένα άμα εσύ δεν προσέχεις.
Άμα νοιώγ(j)ς =Άμα νοιώσεις =Αν μπορείς να μαντέψεις.
Νουμίγ(j)ς = Νομίζεις

Νουμούτ = Αυτοπεποίθηση, πρόσωπο,κουράγιο,νομιμοποίηση.

Π.χ.Έχ(j)ς νουμούτ να ζητήσεις βοήθεια απο κάποιον.

Ντα =Τι.Π.χ.Ντα έκανις τόσ(j)ιν(j) ώρα.
Νταβλαγκού(η) =Το φυτό κουφοξυλιά.Χρήσιμο για χρήση μετά την εξαγωγή της ψύχας των κλαδιών του φυτού της εντεριόνης. Κατασκευαζόνταν φλογέρες αλλά και τα <<πατλάτσια>>.Τα πατλάκτσια ήταν αυτοσχέδιο παιχνίδι με το οποίο εκτοξευόταν ένα πολύ μικρό κομμάτι  ξύλου  που έμπαινε μπροστά στην τρύπα του ξύλινου  σωλήνα που ήταν σαν μικρός αυλός(φλογέρα) και που δεν είχε οπές στο σώμα του .Με συμπίεση του αέρα που ήταν στο κενό του αυλού πεταγόταν το μικρό κομμάτι στο στόχο,συνήθως κάποιο κεφάλι για αστείο.
Νταβούλ(j) =To νταούλι
Νταγιανάμαντι =Προτροπή για την επίδειξη κουράγιου(Τούρκικη λέξη μάλλον) σχετική με τη λέξη νταγιάντα.
Ντάλ καβάτς =Ανάσκελα
Νταλντίζου =Χώνω ή χώνομαι βαθιά μέσα στη γη ή στο νερό κάτι.
Νταλντίτσια(τα) =Μαύρα πουλιά που ζουν σε υγρότοπους και βουτούν συνεχώς στους λασπώδεις βυθούς για τροφή.
Νταλώθκα =Ζαλίστηκα.Κυρίως αναφέρεται στα αποτελέσματα της υπερέκθεσης στον ήλιο. Αλλά χρησιμοποιείται και σε περίπτωση που κάποιος ζάλισε άλλον με  τη φλυαρία του.
Ντάμ(του) =Σταύλος κυρίως για γαϊδάρους,μουλάρια ή άλογα.
Νταρί(του)=Αραβόσιτος
Νταρουκούτσα(η) = Κούκλα(κούτσα) από νταρί.Ο καρπός του αραβόσιτου.
Ντάρμα νταγάν(j)=Άνω κάτω όλα.
Νταχτιρτίζου = Υπηρετώ κάποιον. Από το νταχτιρντί που κάνουμε στα μικρά παιδάκια.Μεταφορικά έχει την έννοια της δυσανεξίας για την υπηρεσία που προσφέρουμε σε κάποιον όταν  δεν το κάνουμε με χαρά.Π.χ. Δε μι φτάν(j) η κούρασ(j) όλη μέρα έχου να νταχτιρτίζου τσι του Χρίστου .
Ντέφι μπελά = Δώσε τόπο στην οργή.
Ντικ(j)μές(η) = Το υποκείμενο (εκκριζωμένος θάμνος αγριελιάς)που το εμβολιάζουμε  με ήμερο εμβόλιο στον τόπο που θέλουμε να μεγαλώσει.
Ντινικές(η)(ου)=Τενεκές
Ντουγέν(j)(του) =Ξύλινη κατασκευή που την έσερναν ζευγμένα άλογα ή βόδια για να βγάζουν το σιτάρι απ;o τις θυμωνιές.Οι διαστάσεις του περίπου 80 εκ.Χ200 εκ μπροστά ελαφρά κεκλιμένο προς τα πάνω.Ενωμένα ξύλα το ένα δίπλα στο άλλο και στον πυθμένα τοποθετημένες αιχμηρές πέτρες χαλαζία για να σπάζουν τα στάχυα.Τα ζώα γύριζαν γύρω -γύρω μέσα σε διαμορφωμένο αλώνι με τη βοήθεια σχοινιών που κρατούσε ο αναβάτης που στεκόταν πάνω στο ντουγένι αλλά και της λεγόμενης βουκέντρας .Η βουκέντρα ήταν ραβδί με ένα καρφί στο ένα άκρο του με το οποίο κεντούσαν τον πισινό του ζώου για να προχωρά.Μετά γινόταν το λίχνισμα δηλ.το σήκωμα ψηλά το σπασμένου σταριού που με τη βοήθεια του αέρα έπεφτε κατακόρυφα και οι ξένες ύλες ως ελαφρότερες μακρύτερα.
Ντουζτίζου = Ενοχλώ κάποιον.Βάζω δύναμη.Αλλά και πιέζω το αρσενικό ζώο να συνουσιαστεί με το θηλυκό για αναπαραγωγή.
Ντούμ(του)=Δρασκελιά
Ντουμπρούτς(j)(του) =Πολύ πρησμένο μέρος του σώματος.Π.χ.μι τσίμπσι μια σφήκα στου πουδάρ τσι γίντσι ντουμπρούτς.
Nτουρούκ(j) = Ο αγράμματος,ο ανεπίδεκτος μάθησης.
Ντουσιμές(η) = Λιθόστρωτο
Νυχτέρ(του) = Παραμονή κάποιου ξυπνητού  όλη νύχτα για λόγους επείγουσας εργασίας η για θρησκευτική αγρυπνία.

                                                          ΞΙ(27)

Ξάφτ  =   Καίει .Λέμε π.χ. όταν βάζουμε οινόπνευμα ή άλλο επίθεμα  σε πληγή όπως ιώδιο κ.λ.π.Σιγά γιατί ξάφτ.Από τη λέξη άναμα, ξάναμα, ανάβω.Με ξανάβει δηλαδή.
Ξήβγα =Ξεπατώθηκα στην κούραση, κουράστηκα στην προσπάθεια.
Θα σι ξιβγάλου =Θα σε αφανίσω.Π.χ.η μαμά φωνάζει στον Γιωργάκη.Άμα σι πιάσου θα σι ξιβγάλου.
Ξιγανιάζου = Από τη λέξη γάνα.Κάνω κάτι και φεύγει από πάνω μου κάποια ενέργεια ή επιθυμία.Λέγεται και σε περίπτωση κάποιας πρόσκαιρης σεξουαλικής ικανοποίησης χωρίς το στοιχείο του έρωτα.
Ξικατουριέμι= Μου έρχεται έντονη ανάγκη να κατουρήσω,κατουριέμαι
Ξικουρασ(j)ιά(η)=Η διακοπή όποιας δραστηριότητας,ανάπαυλα.
Ξιλατσ(j)άζου =Τρομάζω συνήθως τα πουλιά και τα κάνω να πετάξουν. Συνηθισμένο στους κυνηγούς  .Βγαίνουν δηλαδή από το λάκκο που έχουν πάει για να πιουν νερό.Μεταφορικά για την περίπτωση κάποιου είδους φλέρτ αγοριών με κορίτσια που φεύγουν μετά από κάποιο κυρίως μη έξυπνο πείραγμα. Αλλά και στην περίπτωση ανακάλυψης κάποιου ξεμοναχιάσματος δύο ερωτευμένων που κάποιος τους  το χαλά.Π.χ. Τσ'είδαμι να
φλιούντιν(j),  πήγαμε κοντά τσι τσ'  ξιλατσ(j)άσαμι.
Ξιματιάζου = Διώχνω το κακό μάτι.  Απαλάσσω κάποιον από το κακό μάτι με τη διαδικασία της σταγόνας λαδιού σε λίγο νερό.
Ξιματίζου = Από το βγάζω το μάτι.Η διαδικασία αφαίρεσης τμήματος από την περιοχή όπου το μάτι του κουκιού (μαύρη γραμμούλα) για να βράζουν καλλίτερα.
Ξιμιρδίζου = Χωρίζω σε κομμάτια (μερίδες).Λέγεται ως απειλή.Π.χ.Άμα σι πιάσου θα σι ξιμιρδίσου.
Ξιμπούρδαρι = Πετάχτηκε απότομα .Λέγεται για τα υγρά που φρακάρουν και μετά από κάποια ενέργεια ή από φυσική πίεση βρίσκουν διέξοδο.
Ξιμπουσ(j)κάρσι = Ξελάσκαρε.Έγινε μπόσικο και δεν είναι πια σφιχτό.
Ξιπαρέλ(j)σι=Διαλύθηκε.Αυτό του καπίστρ ξιπαρέλ(j)σι.

Ξισάζου = Μάλλον κάνω αλλαγές αλλά και τακτοποιώ.Βολεύω   κάποιο χώρο.Αλλά μεταφορικά σημαίνει και απειλή .Θα σι ξισάσου άμα σι πιάσου.Θα σε δείρω δηλαδή.
Ξισκαρτίζου =Απαλάσσομαι από τα άχρηστα
Ξιταφιάζου =Βγάζω κάποια βρώμα πολύ ενοχλητική στους άλλους.Π.χ.Πω,πω μας ξιτάφιασις.
Ξιτμπανιάζου =Διαλύω,καταστρέφω.Θα σι ξιτμπανιάσου=θα σε διαλύσω.
Ξιφτέρια= Τα παιδάκια που ντύνονται στην εκκλησία με άσπρα ρούχα και κρατούν τα σύμβολα προηγούμενα του ιερέα.(ξεφτέρια).Τα εξαπτέρυγα..
Ξιφύτρουσι =Φύτρωσε(ο σπόρος που φύτεψα).
Ξιχρόν(j)σις= Άργησες πολύ
Ξ(j)λουγαϊδάδαρα(η) =Ξύλινη κατασκευή από δύο καδρόνια μήκους περίπου 1.50 μέτρου πάνω στο οποίο καρφώνονται σανίδες  πλάτους περίπου 70 εκατοστών.Οι άκρες των καδρονιών είναι λειασμένες για να μπορούν να πιαστούν εύκολα με τα χέρια δύο χρηστών,ενός μπροστά και άλλου πίσω.Η συσκευή χρησίμευε και χρησιμεύει για εύκολη μεταφορά αντικειμένων αλλά και μεθυσμένων.
Ξ(j)λουμένους(η) = Αυτός που το μυαλό του έχει ξηλωθεί ή έγινε ξύλο.Αυτός δηλαδή που έχασε τα λογικά του και κάνει και λέει τρελά πράγματα.Σπανίως η αναφορά γίνεται και για ιατρικά ψυχοπαθείς.
Ξουδιάζου = Ξοδεύω
Ξ(j)πάζουμι = Κομπορημονώ ,περιαυτολογώ.
Ξ(j)πάζ(j) =Λέξη που αναφέρεται κυρίως σε νεαρό αλλά και μεγάλο άλογο που κάνει σούζες ,κλωτσά κ.λ.π.Π.χ. Πρόσιχι μην πας κουντά στ' άλουγου γιατί μπουρεί να ξ(j)πάσ(j) τσι να ση κλουτσήσ(j).
Θα σι ξύσου = Λέγεται για τα παιχνίδια της τράπουλας ή και του ταβλιού όπου ο ένας λέει στον άλλον ότι θα του τα πάρει όλα ενδεχομένως και το δέρμα του(ξύσιμο).
Ξυστρί = Μικρό εργαλείο για 
ξύσιμο του σώματος των αλόγων,μουλαριών ,γαϊδάρων.


                                                    ΟΜΙΚΡΟΝ(6)


Ουβριός =Εβραίος
Όρθα(η) = Η όρνιθα,η κότα.
Όρτα=Η καλή μεριά ενός αντικειμένου.Όπως π.χ το εξωτερικό  μιας κάλτσας ,γαντιού κ.λ.π.Πιστεύω ότι η λέξη προέρχεται απο το ορθό το σωστο δηλαδή.Λέμε π.χ. Όχ(j) δεν είνι αυτήν(j) η όρτα(σωστή μεριά) 
Ουγραντίζου =Κάνω κάτι με πολύ επιμονή ή και κόπο.Αλλά και ενοχλώ κάποιον πολύ,με επιμονή.Π.χ.Μη τουν(j) ουγραντίγ(j)ς  βρε πλιά= Μή τον πειράζεις άλλο πια.
Ουρμάζου= Ωριμάζω και ουρμάσαν(j)=ωρίμασαν.
Oύτς (η)=Νυχτόβιο πουλί που ακουγόταν στα μιζέρια τη νύχτα.Το όνομά του προέρχεται απο τη φωνή που βγάζει ού..ου τ.


                                                          ΠΙ(90)

Πα =Πηγαίνει.Π.χ..Η Παναγιώτς θα πα σκ'Μυτιλήν(j)=Ο Παναγιώτης θα πάει στη Μυτιλήνη.
Παγαίνου =Σκέτη η λέξη ή με χρονικό προσδιορισμό μετά τη λέξη σημαίνει φεύγω.Π.χ.παγαίνου πλιά ή τώρα Αλλά και παγαίνω π.χ στου μπακάλ(j)=Πηγαίνω στο μπακάλη.Ο μέλλοντας θα πάγου =θα πάω μόνο και όχι θα φύγω.Στον πληθυντικό παγαίνουμι ή πιό λαϊκά πααίνουμι=πηγαίνουμε
Παγανάς(η)=Έφηβος
Παγιαβλέλ(j)(του)=Ένα μικρό πήλινο αντικείμενο που το βάζουμε στα χείλη μας φυσάμε και μέσα του στριφογυρίζει μια μπαλίτσα σαν στραγάλι  και έτσι ακούγεται ένας ήχος σαν πουλιού.Αυτό το πουλούσαν στο πανηγύρι οι Αγιασώτες και ήταν το πιό συνηθισμένο δώρο στα παιδάκια του χωριού που το περίμεναν όλο το χρόνο.

Πάητσι = Έφυγε
Παίζιν(j) = Παίζουν
Παλαβουκάματους(η)= Αυτός που κάνει παλαβά καμώματα
Παλούτσ(j)(του) =Το παλούκι
Παναθύρ(του)  =Το παράθυρο
Παντιλόν(j)(του) =Το παντελόνι
Παπάρι(του) = Η πρασινάδα που φυτρώνει πάνω στις πέτρες και στο χώμα με πολύ υγρασία.
Παπούδα(η) =Το περιεχόμενο των χλωρών(πράσινων) κουκιών.
Η πάπς ή πάππους(η) =Ο παππούς
Παραβαρώ =Επιβαρύνω,Ενοχλώ με την παρουσία μου.
Παραντώ  =Βρίσκω κάπου να απλώσω το κορμί μου.Π.χ.Θέλου να έβρου ένα μέρους  να παραντήσου.
Παράντ ή παράγκ(του) =Σύστημα ασφάλισης της εξωτερικής πόρτας  ή του παραθύρου του σπιτιού.Παλιά ήταν μεταλλική  βέργα  κρεμασμένη στους λαμπάδες του ανοίγματος με χαλκά  που η μυτερή της απόληξη έμπαινε σε ισχυρό κρίκο.
Παρασί =Το θέμα.Π.χ. Γιατί μαλλώσαν(j) τούκ(j) οι διο= Γιατί μάλλωσαν τούτοι οι δύο?Και η απάντηση Παρά παρασί =Για λεφτά.
Παραχούτ(η) =Το Τζάκι.λέγεται και γη παραχούτ
Παρλώ = Μάλλον απο το παρελαύνω .Κυκλοφορώ με κάποιον για να τον δείχνω ,να δείχνω το έπαθλο των προσόντων μου και της ικανότητας να καταφέρνω .Π.χ.Τουν έχ(j) τουν βγάζ τσι τουν(j)παρλά για να μας σκάσ(j).Αλλά πολλές φορές και δυσανεξία π.χ.σε περίπτωση όμορφου αλλά ανίκανου και άφραγκου άντρα λέγεται . Τί να τουν(j) κάνου να τουν(j) παντριφτώ να τουν(j) έχου μουνάχα να τουν(j) παρλώ.Να τον έχω μονάχα να τον βγάζω βόλτα να δείχνω την ομορφιά του?
Παρμένους(η)=Ο  Φευγάτος
Παρουγδίζου,παρουγδώ =Μεταφέρω κουβέντες , συνήθως αρνητικές, για κάποιον τις οποίες  μου τις έχουν εμπιστευθεί ή τις άκουσα.
Παρτσιάδ(του) =Κομμάτι
Πασβέντ(του)= Κάποια ενοχλητική ενέργεια ατόμου που με θίγει.Λέμε <<αυτός μου έκανε πολλά πασβέντια>>.Τις περισσότερες φορές αφορά το γιο που είναι ατίθασος.
Πατένταλης(η) = Ο άφραγκος
Πατλάτς(του) =Αυτοσχέδιο παιχνίδι που περιγράφηκε στη λέξη νταβλαγκού
Πατσώνια(τα)  =  Από το ρήμα πατώ .Πλεχτά πρόχειρα παπούτσια εσωτερικού χώρου από χοντρό μαλλί που φοριούνται ως παντόφλες.Λέγονται και τερλίκια αλλού.
Θα το πει=Τοπική έκφραση που συνήθως λέγεται για πρόβλεψη μεγάλης ανόδου της θερμοκρασίας.
Πειτνός παλιότερα πεικ(j)νός(η)= Πετεινός και το μικρό πειτναρέλ(j).Πενταγιόν(του) = Το μενταγιόν
Πέρκα=Πέρδικα και στον πληθυντικό οι Πέρτσις
Πετα =Αλλά Π.χ.ήθιλι να παγαίν(j) στν Αθήνα πετα τσιν(j) του (πισ(j)μάνιψι=ήθελε να πάει στην Αθήν αλλά εκείνη το μετάνοιωσε.
Πέτ=Πέσ'του .Αλλά και( πέ στου Γιώργου)=πές στο Γιώργο
Θα σ'πιράσ(j) = Θα γίνεις καλά,αλλά και θα ξεθυμώσεις.
Πέταυρου(του) = Τα εσωτερικά κομμάτια του δένδρου που αφαιρούνται για να μείνει το καθαρό ορθογωνισμένο ξύλο.Χρησιμοποιούνται για πολύ πρόχειρες κατασκευές ή άλλες χρήσεις ,χαρτί, μοριοσανίδες κ.λ.π.
Πθεύουμι =Στενοχωριέμαι,εκνευρίζομαι,νευριάζω.Π.χ. Μη μι πθεύς =Μη με στενοχωρείς.Και πθήτου=στενοχώρια.
Πιάσα=Έπιασα
Πιγκί(του) =Γενικά το κοντό άτομο κυρίως ζώο. 
Πίζιρβα =Σε μέρος που να μή σε βλέπουν.Π.Χ. πάγινι να κατουρήγ(j)ς ικί πίζιρβα.
Πλιά = Πια  Π.χ. Άντι πλιά =Άϊντε πια.
Πιπίνα(η) =Το μόριο μικρού αγοριού.
Πισέτα(η)=Η πετσέτα
Πισίν(j) = Μπροστά.Αναφέρεται στην άμεση πληρωμή χωρίς χρέος.cash.Π.χ.Θα πάρου ένα κασμά τσι θα τουν(j) πληρώσου
πισίν(j).Πόσα θα μ'κατιβάγ(j)ς.Πόση έκπτωση θα μου κάνεις?
Πισκίρ(του) = Πετσέτα της τουαλέτας ,του μπάνιου γενικά.
Πισ(j)μάνιψα =Μετάνιωσα,άλλαξα γνώμη.
Πιτμέζ(του)(του) =Το πετιμέζι
Πιτραμήθρα(η) =Η πετραμήθρα=Φυτό που φυτρώνει στις πέτρες.Θάμνος αγριοφυστικιάς.
Πίτσια(τα)=Αυτά που βγαίνουν κάτω από τα δένδρα και πρέπει να αφαιρεθούν για να του δώσουμε τη δυνατότητα να δυναμώσει.
Πιτσούλα=Λέγεται για τους άντρες κυρίως που δεν φοβούνται τίποτα,που μπορείς να στηριχτείς επάνω τους.π.χ. Είναι πιτσούλα άντρας ο Αντώνης.
Πιτσούρ(του) =Η κόρα του ψωμιού
Πιχνίδια(τα) =Εκτός από τη συνήθη λέξη των παιχνιδιών λέγεται και για το μουσικό συγκρότημα .Π.χ.Στου πανηγύρ θα έρτιν(j) πουλλά πιχνίδια(συγκροτήματα).
Πιφκατζίγκανα(τα) =Οι πευκοβελόνες
Πιφτσιανή(η)          =Το πευκοδάσος
Πκάμσου(του) =  Το πουκάμισο  
Πλάρ(του) = Το πουλάρι.Λέμε<< μικρό γαϊδουράκ(j) πάντα πλάρ.
Πλαράς(η) = Το έφηβο πουλάρι.Περίπου ενός χρόνου αλλά και μεγαλύτερο.
Πλατσέντα(η) =Απο τη λέξη πλακούντας.Το γλύκισμα των  Χριστουγέννων και της 
Πρωτοχρονιάς παραλλαγή του μπακλαβά με πιο χοντροκομμένο φύλλο κ.λ.π.
Πλεμόνια(τα)= Τα πνευμόνια των σφαχτών κύρια

Πλέσσα(η) =Βρωμιάρα γυναίκα  ανοικοκύρευτη.
Πλιά  =Πιά Π.χ. λέμε <<'Αντι πλιά>>='Αντε πια δηλαδή αρκετά φτάνει.
Πλίθους(η)= Τα πλιθιά.Τα ορθογώνια κομμάτια από άργιλλο και άχυρα που χρησιμοποιούνταν για την κατασκευή κτισμάτων αντι των σημερινών οπτόπλινθων(τούβλα) ή τσιμεντόπλινθων .
Πλύστρα(η)=Η γυναίκα που ξενοδουλεύει
Πλώ = Πουλώ
Πνάτς(j)(του) = Από τη λέξη πινάκιο(πιάτο).Κάθε θέση ψωμιού στην πινακωτή.
Πνιγούρ(του) =Το μπλιγούρι
Πνουφάς(η)= Ο υπναράς
Πνω =Πεινώ
Πξίδις(οι) =Από το πυξίδες τα γνωστά ραδίκια.
Ποδόμες(οι)=Αλλιώς σέτια.Οι ξερολιθιές συγκράτησης του χώματος των δένδρων στα κεκλιμένα εδάφη.
Πουσάς(η)= Το κατακάθι στο λάδι ίσως και στο κρασί
Πούβητα = Πουθενά
Πουλουγυρίζου=Γυρίζω από εδώ και από εκεί  συνεχώς και συνήθως άσκοπα.Και πουλουγυρίγ(j)ς,πουλουγυρίγ(j),πουλουγυρίζουμι πουλουγυρίζιτι πουλουγυρίζιν(j)
Πούντρα(η) = Πούδρα
Πουρδουπλάδις(οι)=Έχει την έννοια του τίποτα
Πουρνό(του) =Πρωϊ .Και πουρνό ,πουρνό =πολύ πρωϊ
Πουρπατώ= Περπατώ Και σήμερα πουρπάτξα πουλύ=Σήμερα περπάτησα πολύ
Πουτκός(η) =Ποντικός
Πρασσιά(η)= Φυτώριο λαχανικών,καπνού κ.α.
Πρατσ(j)όλ(j)ς(η)= =Ατημέλητος,χάλιας.
Πρώμα(τα)=Τα πρώιμα
Προυξεινιό(του) =Το προξενιό και ο προξενητής =προυξιν(j)τής
Προυσ(j)νώ = Προσκυνώ και στον αόριστο προυστσ(j)ίν(j)σα
Προυσπεύτου =Ζητώ συγχώρεση,παραδέχομαι το σφάλμα μου,Φιλώ το χέρι από σεβασμό.
Προυσφουλώ=Βάζω δάχτυλο πίσω στην κότα για να δω αν έχει αυγό και πρόκειται να το γεννήσει.Μεταφορικά τη λέξη τη χρησιμοποιούσαν τα αγόρια για την περίπτωση του αγγίσματος κοριτσιού στην περιοχή του αιδοίου.Τις περισσότερες φορές αυτό ήταν στην φαντασία τους(φαντασίωση) για να παραστήσουν τον ξύπνιο) .Π.χ.έλεγαν την προυσφόλ(j)ξις ρε=της έβαλες χέρι ρε.
Προυχού ή Πριχού =Πριν

Πστάδ(του) = Το σύκο που ωρίμασε.Η λέξη προέρχεται μάλλον από τη λέξη ψητό και απο κεί το ψητάδι=ψημένο από τον ήλιο.
Πτάρ(του) = Από τη λέξη πιττάριο. Είναι χαλβάς  σε μικρά στρογγυλά κομματάκια διαμέτρου 2 περίπου εκατοστών αλλά και μεγαλύτερα που πασπαλίζονται με σουσάμι.Τα πουλούσε στην Ανεμώτια ο Παϊτής και η οικογένειά του τις Κυριακές και τις γιορτές έξω απο την εκκλησία αλλά και στο δρόμο προς τον Χάρακα όπου γινόταν η βόλτα.
Πτιά(η) =Η πυτιά
Πυρώνουμι=Πυρώνομαι=Προσπαθώ να ζεσταθώ κοντά στη φωτιά,μαγκάλι,τζάκι,θερμάστρα μασίνα κ.λ.π.Π.χ.πύρουσι του τσιφάλιμ=Ζεστάθηκε το κεφάλι μου.Άλλο παράδειγμα ,αμα πάρου κι'σύναξ(j) θα κάθουμι τσι θα πυρώνουμι.Δεν θα έχω αγωνία που να βρω δουλιά να ζήσω.Μεταφορικά <<αυτός είνι πυρουμένους>>=είναι θυμωμένος έτοιμος να εκραγεί.
Πυρουλάντσα= Ζεστάθηκα πάρα πολύ
Πχαρί(του) =Προεξοχή συνήθως πάνω απο την εστία του τζακιού ή και αλλού κατάλληλη για την τοποθέτηση διάφορων αντικειμένων όπως ραδιόφωνο,μπιμπελό κ.λ.π.
Πχαρουπάν(j)(του) =Υφασμάτινο διακοσμητικό συνήθως κεντημένο που τοποθετείται πάνω στο πχαρί.
 


                                                           ΡΟ(9)


Ράβδισμα(του)=Η προσπάθεια γκρεμίσματος των ελιών από το δένδρο με τη χρήση παλιότερα της τέμπλας,δηλαδή ενός ξύλινου κονταριού 3,4 κ;αι 5 μέτρ
Ρατήρ(του)= Ραντιστήρι .Ένα καλαίσθητο πήλινο δοχείο με την μορφή μικρού μπουκαλιού στο οποίο τοποθετείται  κάποιο άρωμα συνήθως  ανθόνερο .Με αυτό ραίνουν τους εκκλησιαζόμενους την ώρα των μυστηρίων και τους καλούν να ρίξουν σε δίσκο τον οβολό τους.
Ρατσ(j)ί (του) = Ούζο ή Ρακή.
Ριμνώ= Απο το ερευνώ =ψάχνω γύρω γύρω.
Ριπιτίν(j)(του) =Είναι πολύ πιθανό να προέρχεται από το αγγλικό repete=επαναλαμβάνω.Αφορά τη συνεχόμενη και επαναλαμβανόμενη ευκοιλιότητα.
Ριφυλλιώ(η)=Η Εριφύλλη

Ρουγίδ(του) =Μεγάλη αράχνη
Ρουμάν(j) (του)= Ο βάτος
Ρουπάδα (η) =Είδος βρώσιμης ελιάς.

                                                         ΣΙΓΜΑ(78)

Σα =Όταν.Πχ.Σα σι πιάσου θα σι σπάσου σαν καρπούζ=Άμα σε πιάσω θα σε σπάσω όπως σπάζουμε στο χωράφι το καρπούζι πολλές φορές.Σα που πήγαν(j) γυρίσαν(j) Πήγαν και δεν έκαναν τίποτα.
Σαβουρντώ =Από τη λέξη σαβούρα.Πετώ κάποιο πράγμα η και κακό λόγο   χωρίς περίσκεψη ή και άσχετο.
Σάγια(η) =Στεγασμένος αλλά ανοιχτός χώρος για προφύλαξη από τη ζέστη ή τη βροχή.Κατάλληλος για αγροτικές εργασίες,προσωρινή αποθήκευση  αλλά και για παραμονή ζώων.
Σακιντίζου=Κάνω πιο πέρα, στην άκρη, π.χ. για να περάσει κάποιος με φορτίο αλλά και δεν τολμώ,έχω ενδοιασμό.
Σαλαηδός(η) =Λίγο σαλεμένος.Αυτός που λέει χαζομάρες
Σαλαμέτ=  άγνωστη προς το παρόν ερμηνεία
Σαλαμούρα= Η λάσπη ανακατεμένη με βρώμα.Γενικά εκεί που θα χρειαστεί να τσαλαβουτήσεις
Σαλεύγου = Κινούμαι νωχελικά,με αργό ρυθμό.
Σάλια μπάλια =Τίποτε αξιόλογο,μηδαμινά.
Σάλιακας(η) = Το σαλιγκάρι.Μεταφορικά ο ύπουλος ο γλύφτης.
Σαλκίμ =Το αναρριχώμενο  φυτό γλυτσίνια

Σαλμά =Μπόλικα,απεριόριστα.Αναφερόμαστε κυρίως στην απότομη  και χωρίς φειδώ  παροχή νερού.Αλλά και γενικά σε άλλες κινήσεις μας όπως το ρίξιμο αλατιού ή πιπεριού στο φαγητό.
Σαλντίζου =Σαλτάρω .Κινούμαι με δύναμη και ταχύτητα.
Σάλπα(η) =Εσάρπα
Σαματάς =Κορδέλλες χρυσές που τις έρριχνε πάνω στα προικιά η πεθερά.Λέγονται έτσι γιατί άμα τα βάλεις στο αυτί σου ακούς όμορφους θορύβους.
Σαπ(του) =Το ξύλινο μέρος των γεωργικών και οικοδομικών εργαλείων.(Τσάπας,κασμά,φτιαριού κ.λ.π.).
Σ(j)απέρα = Μακριά ως πολύ μακριά.
Σαπλίκ(j)(του) =Το ξύλινο μέρος εργαλείου όπως το σάπ
Σαράγκ(j)ς=Σαράντης
Τα σάσαν(j) = Tα έφτιαξαν.Συμφιλιώθηκαν.
Σασ(j)ιρντώ=Τα χάνω,χάνω τον ειρμό μου.Και στον αόριστο σασ(j)ίρτσα.
Σαχίν(j)(του) = Aπο τη λέξη σαϊνι .Αρπακτικό πουλί  γερακοειδές που πετά  ψηλά και όταν δεί την τροφή του εφορμά.
Σβιρνιές(οι) = Είδος άγριου χορταρικού σε μορφή περικοκλάδας.Λέγονται αλλού Οβριές,Οβρές,Βρές,Αβουρνιές κ.λ.π.Κόβουμε τα βλαστάρια της σβερνιάς απο το τρυφερό της σημείο περί τον Μάρτιο και Απρίλιο.Είναι νοστιμότατο έδεσμα που τρώγεται βραστό ,τσιγαριστό με αυγά κ.α.
Σβιντιρίκους(η) = Ο μικρός που είναι αεικίνητος και ζωηρός.
Σβω =Σβήνω
Σγάρα =Το μέρος του λαιμού της κότας όπου μαζεύονται οι μικροί κόκκοι πέτρας που βοηθούν την πέψη της.Λέγεται και για όσους κάτω από το λαιμό έχουν κρεμασμένο το δέρμα τους.
Σετ(του) =Η πεζούλα για τη στήριξη των χωμάτων και κυρίως των δένδρων  επικλινούς χωραφιού.
Σικί(του) = Το ζόρι ή και η καταβολή  έντονης προσπάθειας.Αλλά και το ψυχικό άγος.. Π.χ.λέμε αυτός τραβάει μεγάλο σικί από την αρρώστια της γυναίκας του .
Σιλέμς = Ο κλέφτης
Σιντιρέλ(j) παπέλ(j) =Έκφραση του χωριού που χρησιμοποιείται από τους Ανεμωτίσιους όταν θέλουν να δηλώσουν ότι δεν είναι πιόνια κανενός..
Σιργιανίζου= Πηγαίνω στο σεργιάνι.Τουν σιριανίζου = Τον βγάζω έξω και τον δείχνω στον κόσμο.Π.χ. Μάνα σκ(j) κόρ Πάρτουν(j)  μουρή είνι τσ'όμουρφους πουλύ.'Ox(j) δε τουν(j) θέλου.Τί να τουν(j) κάνου να τουν(j) βγάζου όξου να τουν συργιανζου.Η απάντηση έχει να κάνει με το γεγονός ότι η κόρη τον έχει για τεμπέλη.

Σιτζίμ(του) =Ο σπάγγος
Σκ(j) =Στην  Π.χ. ψες πάηκαν( j) σκ(j) Aθήνα τα πιδιά.
Σκάρπου= Λίγο λοξό
Σκλαρίτσ(j)α(τα) = Σκουλαρίκια
Σκληκάτουρας ή σκληκατουρίτσς(η) =Ασθένεια που εμφανίζεται στο πέλμα του ποδιού μάλλον απο ιό.Δυσκολεύει πολυ το βάδισμα.
Σκλήτσ(j)?(οι) = Τα σκουλήκια
Σκούν(j)(η) =Η σκόνη
Σ(j)λάρ(του)    =Το μικρό σκυλάκι αλλά λέμε  και διαβόλ σ(j)λάρ=σκυλάκι του διαβόλου =κακό παιδί.
Σμάρ((του) ή ζ(j)μάρ = Το μελίσσι που έφυγε από το σπιτάκι του και μαζεύτηκε σαν μια ζύμη πάνω σε δένδρο.
Σμαρίδα(η) = Το γνωστό ψάρι η μαρίδα.Μεταφορικά πολλά άτακτα,ή ζωηρά παιδιά.
Σμουρώνου =Μαζεύομαι σαν μωρό.
Σνιόρς(j) =Απο το συνερίζομαι.Π.χ.Αφήστε τον δεν έχ(j) σνιόρς. Μη τον συνερίζεστε γιατί πιθανόν να έχει κάποιο πρόβλημα.
Σόνα μόνα  = Μάλλον για σένα για μένα και στο τίποτε σχεδόν και για τον καθένα μας.Έκφραση που δηλώνει ασημαντότητα.
Σόνια= Τα τελευταία πιό μυρωδάτα φύλλα της καπνουλιάς.Από την προτροπή σών(j)=αρκετά,φτάνει.Από εκεί και η λέξη σώσμα= το τελευταίο
Σουβαρμάς(η) = Το γνωστό ποτιστήρι.Το ελλειψοειδές σε διατομή ή κυλινδρικό δοχείο ποτίσματος ή καθαρισμού που από τη βάση του ξεκινά λοξός σωλήνας που καταλήγει σε διάτρητο πρόσθετο συνήθως εξάρτημα.
Σουβλικάρ(του) = Άτομο που δεν έχει καλές σωματικές αναλογίες συνήθως αδύνατο και ψηλό.
Σουγιούτ(του) =Η ιτιά .Τούρκικο όνομα από το σού που είναι το νερό αφού ζει και αναπτύσσεται σε μέρη με πολύ νερό και μέσα στο νερό.Το δένδρο λέγεται και σουγιουτιά.
Σουλαντίζου.Πάλι τούρκικης προέλευσης λέξη από το  αρχικό σου που είναι το νερό.Ρίχνω νερό γύρω γύρω.
Σουλτάν μιριμέτ = Μια καλή τιμωρία με ξυλιές όπως ξέρει καλά ο Σουλτάνος.
Σουπάς(η)=Νεαρό άλογο ή μουλάρι.
Σουσουμιάζου = Προσπαθώ να ταυτίσω κάποιον με άλλο πρόσωπο συνήθως της οικογένειάς του . Π.χ Δε μπουρώ αυτό του μουρό να του σουσουμιάσου μι κανέναν(j) απ'τσι διό=Δεν μπορώ να το ταυτίσω αυτο το μωρό με κανέναν απο τους διό(γονείς).
Σουφιλιάζου = Εφαρμόζω ένα εξάρτημα μέσα σε κάποιο άλλο ώστε να ταιριάξουν.
Σπίκ(j)(του) =Το σπίτι
Σπιτσιέρς(η)= Ο Φαρμακοποιός

Σταγόν(j)(του) =Το σαγόνι
Στανάθιμα= Βρισιά,κατάρα που εννοεί να πας εκεί που γίνεται το ανάθεμα.Ενδεχομένως εκεί που ρίχνουν πέτρες για να ξορκίσουν το κακό.
Στάρ(του) =Το σιτάρι
Σταρκό(του) =Το κόσκινο για τον καθαρισμό σιταριού
Στήμ(η)=Η ταχύτητα .Π.χ Αυτός έβαλι πουλύ στημ τσι τρέχ(j)=Αυτός έβαλε πολύ ταχύτητα στο περπάτημά του και τρέχει.
Στράκ(j)ς=Όνομα από το υποκοριστικό Στράτης ή του Στρατής.
Στρώσ(j)(η) = Το τοποθετημένο συνήθως στο πάτωμα στρώμα.
Στσιά(η) =Η συκιά
Στσιπός =Η σκεπή
Στσύβαλου(του) Απο τη λέξη σκύβαλα που είναι οι ξένες ύλες στο σιτάρι .Αλληγορικά και απαξιωτικά ο άχρηστος.
Στσύβου=Σκύβω
Στσύλους(η) =Ο σκύλος
Στύλος= Ο υφασμένος διάδρομος για το χώλ, τα στενόμακρα δωμάτια και τοους διαδρόμους

Σύγκριου=Ξαφνικό έντονο τουρτούρισμα
Συράνα(η) =Από το σύρω .Το φαράσι.
Συρμαγιά(η)=Αναφέρεται στη συλλογή ομοειδών πραγμάτων.Κυρίως όμως σε αρκετά  χρήματα που εξασφαλίζουν ή δημιουργούν προυποθέσεις για αγορές καλούς γάμους κ,λ,π.Σαν να τα περνάς σε σύρμα και είναι σταθερά.
Σύρραχτου(του) =Ο συνεχόμενος μακρύς βράχος.
Σύρτσει = Απο το σύρε(πήγαινε) παραπέρα.Κάνε χώρο.
Σφαλ(j)ξα=Έκλεισα.
Σφήγκα(η) =Η Σφήκα το έντομο.
Σφουντήλ(j)(του) = H σβούρα.Πχ.Άμα σ'δώσου μια θα δεις τουν ουρανό σφουντήλ(j) τσι τ'άστρα μακαρόνια=Aμα σου δώσω ένα μπάτσο θα δεις τον ουρανό να γυρίζει.

Σών(j)= Φτάνει

Σώπηνι = Σιώπα, μη μιλάς. 

                                       
                               

                                                         ΤΑΥ(86)

                               

Ταγίζου=Ταϊζω.Πάγου να ταγίσου τσ'κατσίκις=Πηγαίνω να ταϊσω τις κατσίκες.
Ταϊφάς(η) =Συγκροτημένη ομάδα εργατών στα χωράφια κυρίως.
Τακάτ(του) =Δυνάμεις.Κουράγιο.Π.χ.δεν έχου πια τακάτ=είμαι αδύναμος,κουρασμένος,δεν έχω δυνάμεις.
Τάκλα(η) =Περιστροφή,τούμπα.Π.χ.λέμε σε περίπτωση που χάσαμε τον έλεγχο του αυτοκινήτου και αρχίζει να κάνει τούμπες <κάναμι τρεις τάκλις αλλά ευτυχώς δεν τραυματιστήκαμι>>=Κάναμε τρεις περιστροφές αλλά ευτυχώς δεν τραυματιστήκαμε. Είναι δε σε αρκετούς γνωστό αυτό που είπε ο Μανωλάκης ο Χατζηγώργης στον αδελφό του Παναγιώτη το μπακάλη <<Παναγιώτ θα πάρουμε τσ'άλλ τάκλα>>.
Ταμτιρλί(του) =Αφασία.Π.χ.Αυτός το έριξε στο ταμτιρλί=Το έριξε στο ότι θέλει ας γίνει ,χωρίς τύψεις.
Ταχιά =Αργότερα,στο μέλλον
Ταχιά ταχτέρ =Αύριο πρωί πρωί.
Ταχταλής(η)=Το σπουργιτοειδές πουλί από τα πιο μεγάλα του είδους.Λέγεται και κεφαλάς.
Τ(γάν(j)(του) =Tηγάνι
Τέμπλα(η) =Μακρύ αυτοσχέδιο ψημένο ραβδί  για  τίναγμα των ελιών.
Τα τέντουσι =Πέθανε
Τιρσέκ(j)(του) = Στενό δρομάκι
Τέστου(του) = Τέστο=Μεγάλο σχετικά πήλινο δοχείο για παρασκευή φαγητού σε φούρνο.
Τέτιανα =Σαν και αυτά που σου δείχνω.Τέτοια
Τζιράν(j)= To καλλωπιστικό φυτό γεράνι.H αρμπαρόριζα.
Τζιρτζιλιάζουμι =Κατακαίγω το σώμα μου από την πολύ ζέστη.
Τζλώνου =Από τη λέξη αγκυλώνω.Βάζω αιχμηρό αντικείμενο ή βέργα μέσα σε κάποια τρύπα π.χ.για να αναγκάσω να βγει ένα φίδι ή κάποιο σμήνος από σφήκες ,μπαμπούρους κ.λ.π.Αλλά και ενοχλώ κάποιον προκλητικά για να τον κάνω να θυμώσει για πλάκα.Η λέω κάτι σε  κάποιον που ξέρω ότι τον ενοχλεί . Π.χ.Μη μι τζλών(j)ς γιατί θα θμώσου τσι θα βγω έξου απ'τα ρούχαμ=Μη με κεντρίζεις γιατί θα θυμώσω και θα βγω έξω από τα ρούχα μου.
Τζόνουμι =Ενοχλώ κάποιον .Π.χ. αυτος μι τζόνιτι =Με ενοχλεί με επιμονή,δεν με αφήνει ήσυχο.
Τζ(j)ουμπανοί(οι) = Οι τσοπάνοι
Τζ(j)ουχάπ(του) =Η λογοδοσία, η απολογία.Π.χ.δε θα σ'δώσου τζουχάπ πού θα πάγου=Δεν είμαι υποχρεωμένος να σε ενημερώσω για το πού θα πάω.
Τίλιγια =Πώς,ποιάς μορφής,τι είδους.Λέγεται και με αρνητική διάθεση όταν κάποιος ζητά κάτι και ο άλλος δεν διανοείται να το δώσει απαντά με την έκφραση <<Τίλιγια του θελ(j)ς μαύρου γιά κότσ(j)νου=Πώς το θέλεις μαύρο ή κόκκινο.Η άλλη απάντηση αρνητική (Πάγινι να δείς άμα έρχουμι)=Πήγαινε να δεις αν έρχομαι.
Τιλιμές(η)=Τουλουμοτύρι 
Τιμσιάρκα(τα) = Η συμφωνία μεταξύ ιδιοκτήτη και καλλιεργητή ή και απλού συλλέκτη για μισά -μισά όσα προϊόντα παραχθούν σε κάποιο χωράφι
Τίνουνους= Πιανού.Π.χ.Τίνουνους είνι αυτό του μουρέλ? 
Τισγιάκ(του) =Μια γωνία κυρίως κτιρίου που είναι απάνεμη λιγότερο κρύα,αλλά και κατάλληλη για κάθε μορφής στρίμωγμα π.χ. ερωτικό,ή για ξυλοδαρμό κ.α.
Τιστί πινίρ=Είδος τυριού
Τ'κούκ τα κλειδιά= Του κούκου τα κλειδιά. Ένα άσπρο χαμηλό ανθάκι πολύ διαδεδομένο στην Ανεμώτια
Τμπάνιαξι = Καταστράφηκε.Αλλά και σε προστακτική σημαίνει κάτσε σε ένα μέρος και μη κουνιέσαι.
Τόσινια =Τόση σε μέγεθος.Π.χ. Η λαμπάδα ήνταν(j) τόσινια μιγάλ(j).
και δείχνει με τα χέρια το μέγεθος.

Τουκάτ= Τούρκικη λέξη για τη φυλακή ζώων που κάνουν αγροζημία
Τουμάρ(του) =Τομάρι (ζώου) αλλά και χαρακτηρισμός κακού ανθρώπου.
Τούμπου(του) =Τούμπο =Σωλήνας.
Τουρκάτσ(j)(του)=Κανονικά σημαίνει Τουρκόπουλο.Εδώ χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει ένα δύσκολο παιδί ,νευρικό,ατίθασο.
Τρανός(η) =Αυτός που κατέχει υψηλή θέση αλλά και ο επιτυχημένος.
Τραχανός(ο) =Ο τραχανάς
Τριδίζιτι =Τρώγεται με τα ρούχα του,δεν ησυχάζει αν δεν κάνει αυτό που έχει στο μυαλό του.
Τρουφαντό(του)=Το αγγούρι

Τσ= Όχι
Τσάγρα(η) =Μηχανισμός ανοίγματος και κλεισίματος πόρτας.Γίνεται με το πάτημα μιας προεξοχής προς τα κάτω οπότε ανασηκώνεται από την άλλη μεριά  και βγαίνει από τη θέση ασφάλισης(απελευθερώνεται).
Τσαγρίζου =Πιτσιλώ με νερό κυρίως τους γύρω μου ή τη γύρω περιοχή.
Τσακή(η) = Ο σουγιάς
Τσακνατσούκουλου(του) =Από τη λέξη τσάκνο που είναι τα κλαράκια για προσάναμα και όχι τα δυνατά ξύλα. Απαξιωτική έκφραση για κάποιον.Κάτι σαν ο  άχρηστος.

Τσαμασίρια(τα) =Ανάκατα αντικείμενα γενικώς αλλά και εργαλεία που θα χρησιμοποιήσουμε για κάποια δουλειά. 

Τσαμλίκ(j)(του)=Πευκοδάσος.Δάσος από τσάμια που είναι τα πεύκα.  
Τσαντήρα ή και τσαρντάκα(η)=Πρόχειρη κατασκευή από ξύλα και κλαδιά για προστασία στο ύπαιθρο απο τον ήλιο κυρίως. 
Τσαπίζου =Σκαλίζω το χωράφι ,τον κήπο.  
Τσάπρα(η) =Κακή διαμόρφωση των χειλιών.Και τσαπραχείλ(j)ς αυτός με τα χοντρά δύσμορφα χείλη.
Τσιακτίζου= Προσπαθώ να κάνω σπίθα ώστε να ανάψω φωτιά.Ξύνω π.χ την τσακμακόπετρα για να κάνω σπίθα.Ποιό παλιά ήταν η δημιουργία σπίθας με ένα σιδερέριο αντικείμενο ελλειψοειδούς σχήματος μήκους 5-7 εκατοστών και πλάτους 2 εκατοστών που το χτυπούσαν με δύναμη σε πέτρα χαλαζία και η σπίθα άναβε αρχικά κομάτι ίσκας και αργότερα ένα πολύχρωμο φυτίλι .Το τελευταίο μάλιστα κάποια εποχή ήταν της μόδας ως αντισυμβατικό μέσο παραγωγής φωτιάς για κάποιους που ήθελαν να εντυπωσιάσουν.Πιέζω το μοχλό του αναπτήρα για να πετάξει σπίθα η τσακμακόπετρα.
Τσ(j)ιαλιστεύου =Αγωνίζομαι να κάνω κάτι,προσπαθώ.
Τσαμλικότραγους(η) =Χαρακτηρισμός κτηνοτρόφου που η εμφάνισή του έγινε σαν του τράγου απο τη μακρά απουσία του από το χωριό.Ατημέλητος με γένια ,ακούρευτος κ.λ.π.

Τσ(j)ατάλ(j)(του) =Μια βέργα που στην κορυφή της είναι διχαλωτή σε σχήμα V.Χρησιμοποιείται για να ανασηκώνει τα σχοινιά ώστε να μπορούν να τοποθετηθούν με ευκολία  ξύλα ή άλλα αντικείμενα σε μουλάρι,άλογο ,γάϊδαρο.
Τσατμάς(η) =Κάποιο γρήγορο πείραγμα από αγόρι προς κάποιο κορίτσι και  αντίθετα μερικές φορές, προκειμένου να μεταφερθεί κάποια  ερωτική διάθεση.Ερωτική σπόντα θα μπορούσαμε να το πούμε.
Τσ(j)βούρ=Κιβούρι.Φέρετρο ή λαξευτός τάφος.Λαξευτοί τάφοι πρέπει να βρέθηκαν στην περιοχή της Μητρόπολης κοντά στην Αγία Αναστασία.
Τσδώνια(τα) = Κυδώνια
Τσείν(j) =Εκείνη ,αυτή.Π.χ. Αυτός την ερωτεύτηκε αλλά τσείν(j) χαμπάρ δεν έχ(j)
Τσείνινια =Εκείνη εκεί.
Τσείνουνας =Εκείνος εκεί.
Τσείτουμι =Είμαι ξαπλωμένος κείτομαι.
Του τσ(j)ένουσι του πουτήρ =Το άδειασε  το ποτήρι από απροσεξία.Από το κενώνω=αδειάζω.
Τσέντρους(η) =Κέδρος.Δένδρο πουρνάρι.Είδος κέδρου.
Τσερτσ(j)έπς(η) = Κακό παιδί
Τσιλμπούρ(του) =Πρόχειρος τρόπος για τη συγκράτηση ζώου απο το κεφάλι.Κατασκευαζόταν με σχοινιά πάνω στην πατέντα των χαλιναριών (καπίστρια)πολύ όμως πιό απλά.
Τσιντρίδ(του) =Το  κεντρί της μέλισσας ,σφήκας κ.λ.π.
Τσιντρίζου =Από το κεντρίζω,κεντρί.Προκαλώ ή κεντώ κάποιον για να προκαλέσω την προσοχή του.Π.χ.Μη μι τσιντρίγ(j)ς =Μη με προκαλείς.
Θα σι τσιντρώσ(j) =Θα σε κεντρίσει.Πχ.Πρόσιξι θα σι τσιντρώσ(j) η μέλ(j)σσα.
Τσιντώ =Εκτός από το κεντώ πάνω σε κάποιο ύφασμα σημαίνει και πιέζω κάποιον με καρφίτσα ή άλλο αιχμηρό όργανο .Αλλά και υπενθυμίζω σε κάποιον το θέμα μου.
Τσιουρβάς(η) =Έδεσμα που παρασκευαζόταν συνήθως από γίδινο γάλα και κουρκούτη .Αν υπήρχε προστίθετο και ζάχαρη.
Τσ(j)όλα=Τόσο γρήγορα.Π.χ.Ήρτις τσ(j)όλα=Ήρθες τόσο γρήγορα.
Τσιρκόνια(τα) =Τα μαυροπούλια του χειμώνα που έρχονται κατά σμήνη.Λέγονται και γκαραβέλια στη Θεσσαλία.
Τσιρλιό(του) = Μεγάλη ευκοιλιότητα
Tσιρνώ =Κερνώ και τσέρασα=κέρασα ,θα τσιράγ(j)s=θα κεράσεις
Τσιρτσιβές(η) =Ο μεντεσές
Τσισμέδια(τα) =Οι μπότες των Μυτιληνιών από δέρμα .Τα στιβάλια των Κρητικών.Τα καλλίτερα ήταν απο τον Τσεσμέ από όπου πήραν και το όνομα.
Τσίσσα(η)  = Η κίσσα
Τσίτα(η) =Το πρόχειρο πιρούνι των αγρών.Ένα μικρό κλαδί που στην απόληξή του διαμορφωνόταν μυτερά για να είναι εφικτό το κάρφωμα τροφής στους αγρούς κυρίως.
Τσκούρ=Τσεκούρι
Τσλιά(η) =Η Κοιλιά
Τσ(j)λώ=Κυλώ
Τσμούρ(του) = Το τσιμπούρι
Τσμπώ =Τσιμπώ
Τσ(j)νηγώ=κυνηγώTσουμπανιοί=Οι Τσομπάνοι,κτηνοτρόφοι

Τσουμπλέκια(τα) =Διάφορα αντικείμενα, κυρίως πήλινα, χρήσιμα για τον εξοπλισμό σπιτιού.Προέρχεται από την Τούρκικη λέξη COBLEK που σημαίνει τσουκάλι.
Τσουπιλίκ(j)(του)=Αγρός ή ελαιώνας γεμάτος ανεπιθύμητους θάμνους.Π.χ.Αυτό του χο
υράφ έχ(j) πουλύ τσουπιλίκ(j).
Τυρρανίδα(η) = Η ταλαιπωρία
Τυριβόλ(j)(του) = Το μικρό κυλινδρικό πλεχτό καλαθάκι διαμέτρου περίπου 10 εκατοστών και ύψους 15-20 εκατοστών όπου έμπαινε η φρέσκια μυζήθρα .
Τφέτσ(j)(του)=Το ντουφέκι

                                                      ΥΨΙΛΟΝ(1)

Ύπατα(τα)= Οι δυνάμεις,με έπιασε φόβος,κατέρρευσα.Λέμε π.χ.Μ' κόπκαν(j) τα ύπατα σαν είδα ένα μιγάλου φίδ στου δρόμου.

                                                          ΦΙ(23)

Φαγιάντσα= Η επίσημη μεγάλη κούπα για μεγάλες σαλάτες ή και πολύ σούπα
Φαγί (του)= Το φαγητό

Φανάρ(του) = Το μεταλλικό ερμάριο ,το ντουλάπι με σίτες στις τέσσερις πλευρές του.Βασικό αντικείμενο των σπιτιών που αντικαθιστούσε εν μέρει το ψυγείο .Κρεμιέται σε δροσερό μέρος και έτσι αποφεύγονται οι ζημιές απο γάτες,μύγες μέλισσες,σφήκες κ.λ.π.
Φάν(j)τσι =Φάνηκε.Π.χ. Ακόμα δεν φάντσι η Γιώργους.
Φκιάρ(το) = Το φτυάρι
Φλέγα(η)=Η φλέβα (σώματος,νερού χρυσού κ.λ.π.)
Φλάγου =Φυλάσσω .Π.χ. Αυτό να μ' του δώγ(j)ς να του φλάξου=Αυτό να μου το δώσεις να το φυλάξω.
Φλισκούν(j)(η) =Το αρωματικό φυτό που φυτρώνει σε υγρά μέρη στην Ανεμώτια .Το άρωμά της είναι εξαιρετικό.
Φλόμους(ου) = Ο Φλόμος.Ένα φυτό που έχει ναρκωτικές ιδιότητες  .Το έριχναν παλιά  σε ποτάμια για να πιάσουν ψάρια.
Φουρτούμ =Μάλλον το σύνολο των σχοινιών ενός μουλαριού,γαϊδάρου,αλόγου.Η ερμηνεία τελεί υπο την αίρεση της διόρθωσης.
Φουρτούνις =Προβλήματα.άσχημες εξελίξεις.Πολλές φορές π.χ. είχαμε το επιφώνημα ού φουρτούνις ,ού φουρτούνις.Π.χ όταν κάποιος αναποδογύριζε το μαγκάλι με τα κάρβουνα .
Φουρφουτήρα(η) =Φορτωτήρα.Το πρόχειρο ξύλινο διχαλωτό στην κορυφή κομμάτι που συγκρατεί το σχοινί φόρτωσης αντικειμένων σε μουλάρια, άλογα,γαϊδούρια.
Φουφούλα = Παιδικό κυρίως και εφηβικό παντελόνι που έκλεινε κάτω από το γόνατο σε συνδυασμό με κάλτσες μακριές.
Φούχτα (η) =Η χούφτα
Φραμός(ου) =Από τη λέξη φραγμός,φραγή. Η κατασκευή κάθε φραξίματος κτήματος,κήπου κ.λ.π.Συνήθως η λέξη αναφέρεται στην τοποθέτηση κλαδιών και αστιβών πάνω στην κορυφή  της ξερολιθιάς.
Φρένιασι= Θύμωσε πολύ
Φρουκαλιά(η) =Η σκούπα
Φρουκάλ(j)(του) =Η παλιά φαγωμένη σκούπα που χρησίμευε κυρίως για το ασβέστωμα  τοίχων κ.λ.π.
Φρουμάζου =Γεμίζω το στόμα μου με νερό κυρίως και το εκσφενδονίζω με δύναμη προς τα έξω σαν βροχή.Π.χ. Θα σι φρουμάξου=Θα φυσήξω πάνω σου νερό από το στόμα μου.Η ενέργεια γίνεται είτε χάριν αστεϊσμού (πλάκα)ή για τις ανάγκες σιδερώματος ρούχων.
Φτάξου (Να του) = Μέλλοντας του φτάνου. Αναφέρεται στη δυνατότητα λήψης αντικειμένου με τα χέρια και σχετίζεται με την απόσταση ή το ύψος.Π.χ δε μπουρώ να του φτάξου είνι πουλύ αψ(j)λά=Δεν μπορώ να το φτάσω είναι πολύ ψηλά.
Φτίλια =Διαβολές.Υπονόμευση με κουβέντες που εξάπτουν κάποιον εναντίον άλλου.Η λέξη προέρχεται απο το φιτίλι με το λάδι που ανάβει στο καντήλι..Ανάβω δηλαδή φωτιές όπως στο φιτίλι που σιγοκαίει. Αλλού λέγονται μαναφούκια.
Φτιών(j)= Φταίνε
Φυλλίζ(του) = Η ύπαρξη καλού φυλλώματος στα δένδρα.Π.χ.Tσείνινια η λιά έχ(j) καλό φυλλίζ=Εκείνη εκεί η ελιά έχει καλό φύλλωμα.


                                                       ΧΙ(36)

Χαβούτζα(η)= Η στέρνα για συλλογή νερού ποτίσματος κήπων.
Χαζίρ = Τό πλεονέκτημα,η ευκαιρία.Π.χ Χαζίρ όμουρφο κουρίτσ τσι του αφήνεις να του πάρ άλλους.Έχει και την έννοια του λάθους που κάνει κάποιος και χάνει πολύτιμο πράγμα ή και πρόσωπο.
Χαλατσ(j)ά(η) =Ένας σωρός απο διαφορετικά συνήθως πράγματα.Χρησιμοποιείται για να δείξει ακαταστασία που είναι όμοια με την άτακτη πτώση π.χ ενός παλιού σπιτιού.
Χαλέπς(ου) =Λέξη προερχόμενη από το Χαλέπι την Πόλη της Συρίας από όπου έρχονταν πολλοί τσιγγάνοι.Λέγεται για άτομα ατημέλητα αφρόντιστα .
Χάμι= Κάτω.Παλιά λέξη που εγκαταλείφθηκε.Την χρησιμοποιούσε η γιαγιά μου μέχρι το 1961.Απο την αρχαία λέξη χαμαί.
Χαμουλόγ(j)(του)=H συλλογή των πεσμένων ελιών κυρίως ,πρίν αρχίσει το ράβδισμα (τίναγμα) των δένδρων .
Χαμούρ (του) = Το μίγμα που βγαίνει μετά το σπάσιμο της ελιάς πριν οδηγηθεί στις πρέσες για έκθλιψη  και λήψη του λαδιού.Αλλά και βρισιά δηλ.βρε χαμούρ= βρε βρωμερέ.
Χαμπαρουλόγους (ου)=Η πεταλούδα που έχει την κατατομή περίπου του μπάμπουρα που συνήθως έρχεται τη νύχτα προς τα φώτα.
Χαντούμς(η) = Ο άνδρας που δεν έχει ανδρικό  μόριο ή είναι πολύ μικρό.
Χαρανί(του) =Το στρογγυλό πήλινο ή μεταλλικό σκεύος με καπάκι για παρασκευή φαγητού .
Χάραξιμ του = Δώσε μου κάποιο στοιχείο  για να καταλάβω τα υπονοούμενα σου ή τα μυστικά που μου κρύβεις.
Χαράρ = Η λέξη είναι μάλλον Μικρασιάτικη που δηλώνει το φαρδύ αλλά στην Ανεμώτια πήρε την έννοια ενός συγκεκριμένου τσουβαλιού  πολύ μεγάλης χωρητικότητας .
Χαρμπατζνιάζου= Του ξηλώνω το δέρμα με τα νύχια.Προξενώ σε κάποιον τραύματα με τα νύχια.
Χάρσ(j) (η) =Το χαρμάνι για σοβάντισμα,λέγεται και λάσπη.
Χαρτούσα(η) =Το χάρτινου κυρίως σώματος κυνηγετικό φυσίγγιο.
Χατάς  (ου) =Η ζημιά.
Χαϋντούκ(j)ς(ου) =Ο αναρχικός
Χαυταλεύρας(ου) =Μεταφορικά αυτός που χάφτει αλεύρι.Ο άχρηστος ,
Χάχλα(η)  = Πλασμένο από τραχανά κομμάτι  σε διάφορα σχήματα όπως ρόμβοι και τρίγωνα. Αλλά κυρίως στρογγυλά κομμάτια ανασηκωμένο γύρω γύρω δίκην σταχτοδοχείου.
Χειμουν(j)κό(του) = Το Πεπόνι
Χλιάρ(του) =Απο το κοχλιάριον.Το κουτάλι.Παλιά λέξη.
Χλιουμίτζα(η)= Η παχύρευστη  διάφανη μάζα που βγαίνει πάνω στον κορμό των δένδρων για να προστατεύσει τα δένδρα στα σημεία που υπάρχουν σκασίματα.
Χλίτζους(ου) =Ο πηλός
Χουλιάζου =Από τη χολή. Αυτός βγάζει χολή λέμε.Είναι τόσο θυμωμένος που βγάζει χολή.Παρεξηγιέμαι με κάποιον και δεν μιλάμε.
Χουνί(του) =Το χωνί.
Χουρεύιν(j) = Χορεύουν
Χουρσ(j)ιά =Ο χωρισμός απο ερωτική σχέση,αρραβώνα ή γάμο.
Χουρτάρ (του) =Το χορτάρι
Χουσμέτ (του) = Η εξυπηρέτηση
Χουτζιρές= Το συρτάρι που έβαζαν οι καφετζήδες αλλά και άλλοι επαγγελματίες τα λεφτά 
Χράμ (του) =Το φτηνό υφαντό χαλί κυρίως από κουρέλια.
Χρείγια (η) = Προέρχεται από τη λέξη χρεία  =Ανάγκη.Είναι η τουαλέτα.
Χρίζου =Βάφω με υδράσβεστο. Η λέξη προέρχεται από το αρχαίο ρήμα χρω=βάφω
Χτεύου =Φυτεύω
Χύνου  = Εκτός από τη συνήθη έννοια του χύνω π.χ. το νερό χρησιμοποιείται και για το ξήλωμα παλιών ή και κακών πλεχτών.Π.χ.έχ(j)σα ένα πουλόβiρ τσέκανα ένα μιγάλου κβάρ που σημαίνει ότι διέλυσα ένα πουλόβερ και έγινε ένα μεγάλο κουβάρι νήμα.



                                                            ΨΙ(7)

Ψ(j)ατσί(η)= Το δηλητήριο
Ψεμ-ψεμ =  Στα ψέματα.
Ψ(j)ακώνω =Δηλητηριάζω
Ψ(j)λουρουτώ = Ρωτώ κάποιον με κάποια δυσκολία
Ψούδ(του) =Πολύ σκοτάδι
Ψή (η) =Η ψυχή. Π.χ.Να φάγου ένα κουλούρ να πιάσου κ'ψήμ.=Να φάω ένα κουλούρι για να μην πεινάω.
Ψυρούτ(j)ς(του) =Έδεσμα με γάλα αλεύρι και μερικές φορές με τη χρήση κάποιου γλυκού με τη μορφή της κρέμας περίπου.

                                                       ΩΜΕΓΑ(2)

Ώχα = Βλέπε μπροστά σου.Λέμε ώχα βρε βοδ δε βλέπς(βλέπεις).Αλλά λέγεται και στα βόδια; στο αλώνι ή στο όργωμα παράγγελμα στα βόδια να μην παρεκλίνουν.
Ώρις=Αυτό έλειπε π.χ. Ώρις να πείς πους σι ζλεύγου.


866  λήμματα

ΚΑΙ ΤΩΡΑ 

3.  ΟΙ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ
ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ

ΑΓΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ  Στο ομώνυμο εξωκλήσι κοντά στη βυζαντινή Μητρόπολη
ΑΓΙΟΣ ΣΤΑΘΗΣ
ΑΓΡΕΛΟΥΣ.  Περιοχή πάνω στο μονοπάτι από τη Μονή Βουκόλων(Μουναστηρέλ(j) προς Νταγαμή -Φια-
ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ Στο ομώνυμο εξωκλήσι  προς Καλή Λαγκάδα- Φια -Παράκοιλα
ΑΒΑΡΙΖ
ΑΗ ΛΙΑΣ  Στο ομώνυμο εξωκλήσι .
ΑΛΑΝΙΔΑ (Αμέσως μετά την Παναγία προς τον κάμπο όπου διαχωρίζει ο δρόμος προς Περασιά ο ένας  και Κρύα Νερά ο άλλος)
ΑΜΑΛΙΕΣ  (ΒΔ του Σχολείου)
ΑΜΟΝ(j)
ΑΜΠΟΥΛΗ
ΑΠΑΝΟΥ ΛΕΡΑ
ΑΡΙΛΙΚ(j)
ΑΦΡΑΚΑ
ΑΡΧΥΡΗ Στο τέλος της ασφάλτου προς τον Κόλπο Καλλονής-Άγιο Παντελεήμονα Κόλπου.
ΒΑΚΟΥΦΚΟΥ ή ΜΑΚΟΥΦΚΟΥ Βακούφικα είναι τα εκκλησιαστικά
ΒΡΥΣΕΛ(j). Είναι κάτω από το δρόμο ενώνει το χωριό με το χάρακα και αρχίζει από το εξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας μέχρι την πηγή που έχει μέσα στο νερό της βδέλλες.
ΓΕΡΟΥ ΡΑΧΤΣ
ΓΚΥΡΙΜ
ΓΟΥΠ
ΔΙΟ ΛΙΕΣ
ΔΙΡΑΤΣΙΑ
ΔΡΑΓΑΤΣΙΑ
ΕΛΑΦΟΥΣ
ΕΛΙΑ         Πάνω από τη Μεξικάνα προς το βουνό
ΕΡΩΤΟΥΦΟΥΛΙΑ  Η θέση πάνω στο δρόμο προς το Χάρακα λίγο πριν το ξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας όπου ήταν και απάγκιο και όπου πήγαιναν και κάθονταν τις Κυριακές και γιορτές  οι αρραβωνιασμένοι.
ΘΑΛΑΣΣ(j)ΝΟ
ΚΑΚΑΒΙΕΣ=  Περιοχές μετά το Σαμούχο.
ΚΑΛΑΜΑΥΤΣ
ΚΑΛΑΤΖΗ= Αμέσως μετά τα Λιπρίνια.
ΚΑΛΗ ΛΑΓΚΑΔΑ
ΚΑΜΜΙΑ
ΚΑΡΝΑΣ Η περιοχή πάνω απο τα μιζέρια και το γήπεδο όπου παλαιότερα έστηναν καμίνια για να κάνουν κάρβουνα.
ΚΑΡΟΥΦΙΣ
ΚΑΡΥΑ
ΚΑΤΟΥ ΛΕΡΑ
ΚΑΤΟΥ ΧΟΥΡΙΑ
ΚΑΤΣΙΑΝΑ
ΚΑΨΑΛΙΑ
ΚΑΨΑΛΟΥΣ(ΚΑΨΑΛΟΣ)
ΚΝΙΑΜΙΝΙΣ
ΚΟΥΓΙΟΥΤΖΟΥΚ
ΚΟΥΚΟΥΣ
ΚΟΥΛΜΠΙΤΣΙΑ=(Κοντά στη Μεξικάνα)
ΚΟΥΡΑΤΟΥΡΑΣ= Πάνω από το δασάκι της Σκάφης.στην προέκταση του χωριού

ΚΟΥΡΑΤΣΩΝΑΣ
ΚΟΥΤΙΛΑ (ΚΟΥΤΕΛΑ)
ΤΟΥ ΚΟΥΤΡΟΥΠΗ Η ΚΟΥΛΑ(Πάνω στον Ξυνό Ποταμό) δίπλα στον Άγιο Ευστάθιο
ΚΟΥΤΣΛΑΣ
KOTΣ(j)ΝΑ (ΚΟΚΚΙΝΑ)
ΚΡΙΘΑΡΙΕΣ= Απέναντι από το σπίτι στον κάμπο του Ηλία Καστρινέλλη(Τοπικά Κθαριές
ΚΡΥΑ ΝΙΡΑ(ΚΡΥΑ ΝΕΡΑ)= H πλαγιά αμέσως μετά τον <<πεύκο>> που φτάνει μέχρι το ρέμα και απέναντι από τον Προφήτη Ηλία.
ΚΥΡΙΜ
ΛΑΚΚΑ
ΛΑΚΚΟΥΣ(ΛΑΚΚΟΣ)
ΛΙΜΝΙ
ΛΙΜΟΥΧΩΡ(ΛΙΜΟΧΩΡΙ)=Το πιθανότερο είναι μέρος όπου πήγαιναν τους μολυσμένους από κάποιο λιμό κυρίως πανούκλα.
ΛΙΠΡΙΝΙΑ= Το πιθανότερο μέρος που άφηναν τους λεπρούς.
ΜΑΝΙΚΑΣ
ΜΑΥΡΙΑΝ(j)
ΤΟΥ ΜΕΡΑΓΚΑ Τ' ΑΛΩΝ(J) Περιοχή αμέσως μετά τις Κακαβιές
ΜΗΤΡΟΠΟΥΛ(j) (ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ)
ΜΙΖΕΡΙΑ =Η περιοχή του γηπέδου όπου ήταν το νεκροταφείο των Τούρκων.Μέχρι πριν μερικά χρόνια υπήρχε πέτρινη κατασκευή κοντά στο τυροκομείο της Ανεμώτιας όπου έδειχνε τη θέση της εισόδου αφού ήταν το σημείο που έβαζαν οι Τούρκοι το φέρετρο για να τον διαβάσουν.
ΜΟΥΝΑΣΤΗΡΕΛ(j)= Η περιοχή της Μονής Βουκόλων
ΜΠΑΓΛΑΣΑΣ
ΜΠΑΜΠΑΤΣΙΑ 
ΜΠΟΛΙΑ= Στο δρόμο για Καλή Λαγκάδ;α κοντα στο ξωκκλήσι της Αγίας Μαρίνας
ΜΠΟΥΣΤΑΝΤΖΗΣ 
ΜΥΛΟΥΣ(ΜΥΛΟΣ) Τοποθεσία στο δρόμο Ανεμώτιας Αγίου Παντελεήμονα (Κόλπος Καλλονής)αμέσως μετά τις μεγάλες στροφές,μετά δηλαδή τις Καρούφες.
ΝΤΑΓΑΜΗ Το κτήμα της οικογένειας Χατζηγεωργίου κοντά στο δάσος Καλή Λαγκάδας και στον Ξυνό Ποταμό αμέσως μετά του Μέραγκα τ'αλών(j).
ΝΤΑΜΛΗΣ Μεγάλη ιδιοκτησία κάτω από τον προφήτη Ηλία και το Νότιο δρόμο προς τον κάμπο την Περασιά κ.λ .π.
ΝΤΑΡΑΝΙΝΑ
ΝΤΗΛ(j) Η πλαγιά νότια του κάμπου εκεί όπου τα παλιά χρόνια είχε το παρατηρητήριο ο αγροφύλακας της Κοινότητας.
ΝΤΟΥΛΑΠ=Περιοχή του κάμπου όπου και η υδροληψία του χωριού.
ΞΗΡΟΚΑΜΠΟΥ
ΞΙΝΟΥΤΑΦΙΑ
ΞΥΝΟΣ ΠΟΤΑΜΟΣ
ΠΑΛΑΜΟΥΤΛΟΥΚ
ΠΑΝΑΓΙΟΥΔΑ
ΠΕΥΚΟΥΣ
ΠΗΓΑΔΟΣ
ΠΙΡΑΣΙΑ   Στην περιοχή όπου το γεφύρι του ποταμού Ποταμιά
ΠΛΑΤΑΝ(j)
ΠΛΑΤΑΝΟΥΔΑ  Πάνω από το ρέμα του Καλοκώστα απέναντι από το χωριό και απένταντι απο τα τελευταία σπίτια.
ΠΟΥΛΟΥΓΥΡΕΛ(j)=Λίγο πριν το Χάρακα όπου και το ξωκκλήσι της Αγίας Τριάδας
ΠΟΥΝΙΚΑΡΚΟΥ
ΠΡΙΝΑΛΙΚ=Μετα τα Τουρκμένια στο δρόμο Ανεμώτιας -Αγ.Μαρίνας-Κρυφής Παναγιάς.
ΡΑΧΩΝ(j) (ΡΑΧΩΝΙ)= Ο λόφος πάνω από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης στην πλευρά του ιερού της και πέρα απο το ρέμα
ΡΟΥΜΑΝΕΛ(j)A
ΣΑΜΟΥΧΟΥΣ  Περιοχή μετά το Χάλακα
ΣΓΟΥΡΑ  Περιοχή κοντά στην Νταγαμή και στα Τουρκμένικα τα Μιζέρια
ΣΚΑΦ  Ακριβώς πάνω απο τα τελευταία σπίτια του χωριού όπου και το πρώτο τεχνητό πευκοδάσος.
Σ(j)ΚΟΥΜΕΝΟΥ  Το συναντούμε στο δρόμο της μονής Βουκόλων (Μουνασστηρέλ)και μετά από αυτό ,πλησίον του δάσους της  Καλής Λαγκάδας
Σ(j)ΜΟΚΑΣΤΡΟΥ(Ασημόκαστρο)
ΣΠΗΛΙΟΥΣ
ΣΤ' ΑΛΛΟΥ ΤΟΥ ΒΝΑΡ     Το πευκοδάσος αμέσως μετά το χωριό προς τον κάμπο.
ΤΑΠΙΔΕΛΙΑ   Αμέσως μετά; τ'Καρπούζ.
Τ΄ΒΑΘΡΙΑΚΑ ΤΟΥ ΛΑΓΚΑΔ μετά τα Ταπιδέλια και τ'Καρπούζ.
Τ'ΓΙΑΝΝ(j)ΚΑΡΑ Η ΣΤΡΟΥΦΗ
Τ' ΚΟΥΚ Η ΜΠΑΧΤΣΑΣ  Περιοχή κοντα στα Τουρκμένικα τα Μιζέρια  όπου ήταν και ήταν η κούλα Χατζηγιώργη.
ΤΖΑΝΙΑ
Τ' ΚΑΖΑΝ(J) H ΠΛΑΤΑΝΟΥΣ(Προς την Αγία Μαρίνα)Κουφωμένος πλάτανος που για να τον αγκαλιάσουν χρειάζονται πολλά άτομα.Χρησίμευσε ως στάβλος.
Τ'ΚΑΡΠΟΥΖ Κοντά στην Αγία Μαρίνα
Τ' ΛΑΓΟΥ Τ' ΑΥΤΙΑ
ΤΟΥΖΛΑ 
 ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΑ=Μετά τη Λιπρίνια και Καλατζή.
ΤΟΥΡΚΜΕΝΙΚΑ ΜΙΖΕΡΙΑ .Κοντά στη Νταγαμή όπου ζούσαν επί Τουρκοκρατίας νομαδικά Τουρκμένοι της φυλής των Ογούζων που είχαν ασπασθεί το Ισλάμ και κατασκεύαζαν πινακωτές λυχνιστήρια σταριού,δρυμόνια από δέρμα ζώου για το κοσκίνισμα κριθαριού κ.α.Τα κατέβαζαν στην Καλλονή και στη Μυτιλήνη και τα πουλούσαν.(Πηγή: ΠΑΛΜΟΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ Περιγραφή Σπύρου Παπαδόπουλου του Ιγνατίου)

Τ'ΠΑΠΑΤΖΑΝ(j)
T' ΠΑΠΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝ(j)
Τ΄ΠΟΥΦ ΤΟΥ ΒΝΑΡ   Πιό πάνω από τ΄Καρπούζ και τα  Ταπιδέλια.
ΤΡΕΙΣ ΛΑΤΣ(j)
ΤΣΙΜΙΑ
ΤΣΙΠΑΡΣΕΛΙΑ (Από τα κυππαρίσια που υπάρχουν λίγο μετά το σχολείο).
ΤΣΚΑΛΙΑ =Η περιοχή γύρω από το ομώνυμο βουνό ΝΑ του χωριού και στα όρια της Καλλονής -Δαφίων
ΤΣ' ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΟΥ ΛΑΓΚΑΔ
ΤΣ'ΦΤΥΧΙΓΙΑΣ Η ΡΑΧΤΣ =Η περιοχή πάνω από το σχολείο και το σπίτι κάποιας Ευτυχίας όπου δέσποζε επικίνδυνος βράχος που ανατινάχτηκε.
ΤΣ(j)ΒΟΥΡ  Περιοχή κοντά στο εξωκκλήσι της Αγίας Αναστασίας ,Το όνομα το πήρε απο τις σαρκοφάγους της αρχαίας Μητρόπολης και από τη λέξη κιβούρι.
Τ'ΑΝΤΡΕΑ Τ' ΑΛΩΝ(j)
ΦΙΑ  Περιοχή αμέσως μετά την Νταγαμή πάνω στο μονοπάτι του μαλλιού προς Παράκοιλα.
ΦΚΟΛΙΑ
ΦΚΟΥΛΙΔΙΑ=Στο τέρμα του κάμπου η πλαγιά του λόφου.
ΦΛΕΓΑ
ΧΑΡΜΑΝΤΖΙΚ(j)
ΧΑΛΑΚΑ (τα)  Περιοχή μετά τον Άγιο Ευστάθιο
ΧΑΛΑΝΤΡΙΑ
ΧΑΡΑΚΑΣ     Στη διασταύρωση του Κεντρικού Επαρχιακού δρόμου και του δρόμου προς Ανεμώτια.
ΧΙΩΤΗΣ Αμέσως μετά τα τελευταία κτίσματα του Κοινοτικού ελαιοτριβείου
ΧΟΤΖΑΣ=Περιοχή στον κάμπο που τη συναντούμε αμέσως μετά τη μεγάλη στροφή του  δρόμου περίπου 300 μέτρα απο τ' Αλλου του Βνάρ στον Βόρειο κεντρικό δρόμο (προς Μητρόπολη,Φκουλίδια κ.λ.π.
ΧΟΥΡΑΦΑ=Στον κάμπο κοντά στο νότιοδυτικό δρόμο.

Περιμένω συμπληρώσεις διορθώσεις.Η επεξεργασία συνεχίζεται
    
ΣΥΝΕΧΙΖΩ ΜΕ ΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑ

4.    ΕΝΑΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΘΡΗΝΟΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΦΙΛΟ ΜΑΣ ΤΟ ΘΟΔΩΡΗ
ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΜΑΣ ΕΦΥΓΕ.
ΤΟΝ ΠΑΙΔΙΚΟ ΦΙΛΟ ΚΑΙ ΣΥΜΜΑΘΗΤΗ 
ΤΟΥ ΥΠΟΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Γ.ΠΑΠΑΔΕΛΛΗ


O ΘΟΔΩΡΗΣ

Πάει έφυγε κι' ο Θοδωρής

Ο πόνος μας είναι βουβός
κι'απείθαρχα τα δάκρυα που κατρακυλούν
πάνω στη φωτιά που άναψε το ζωντάνεμα
τόσων και τόσων αναμνήσεων.

Ένα αγριολούλουδο ήσουνα
γέννημα και φύτρα της Ανεμώτιας,
σαν κείνα που μαζεύαμε
στο γιορτάσι της πρωτομαγιάς στη Φλέγα.

Άνθισες,έβγαλες κλωνιά
μίσχους και παρακλάδια
και σα χειμώνιασ' ο καιρός
φτερούγισε η ψυχή σου.

Μα στ' αψηλά που βρίσκεσαι,
στο νέο σου ανεμοστέκι,
καλά αδελφέ μου να περνάς
και μείς ας σε θρηνούμε.

Όσα μαζί αγαπήσαμε
ξεχύνονται μπροστά σου
να βλέπεις ,ν' αφουγκράζεσαι
να χαίρεται η ψυχή σου.

Αριστερά σου το σχολειό,
η δημοσιά από κάτω,
γύρω τα ράχτα,τα βουνά,
οι αγριοσυκιές κι οι πρίνοι.

Η Ποταμιά,ο Αη Λιάς ,
τα πέτρινά μας σπίτια,
στο βάθος ολοπράσινος
ο κάμπος με τ' αμπέλια.

Να μη φοβάσαι αδελφέ
τις νύχτες του χειμώνα
γιατί ο αγέρας που αλυχτά
θα' μαστε εμείς οι φίλοι.

Οι φίλοι που ορκιζόμαστε
να έχουμε στην καρδιά μας,
το Θοδωρή που γύρισε
στη γη που τον εγέννα

Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης


5.Εκφράσεις-Γνωμικά-Διάλογοι-Συνήθειες

1.Τσι του ντάμ θα καγεί τσι γοι ψύλλ μαζ(j)ί.(Μάλλον εννοεί ότι δεν υπάρχει κακή πράξη που δεν την πληρώνει και ο δράστης ,βάζοντας μέσα και τις τύψεις).
2. Σ' τούτου του κακό χουριό παπά δεν είχι τσ' ήρτα γω.
3. Σπίτ να χουρείς τσ(j)ι χουράφ να θουρείς.(Προτιμότερο να έχεις χωράφι για να ζήσης και ας έχεις μικρό σπίτι).
4. Ήταν(j) κάποιοι πήγαν(j)πούβητα  φέραν(j) τίπουτα.
5. Έμ ψεύτς έμ επανουβότυρους(Και ψεύτης είναι και προσπαθεί να βγεί και απο πάνω ως αδικημένος).
6. Μικρό γαϊδούρ πάντα πλάρ.Εδώ εννοεί τον άνθρωπο που κάνει το νεαρό γιατί είναι ντελικάτος.
7. Η γιαγιά μου Αναστασία Βέργου Βλάμη έλεγε στον παππού μου όταν δεν συμφωνούσε μαζί του για να δώσει τόπο στην οργή <<Λέγου ναί μα ένι όχ(j)>>.
8. Άρπα κ' λουγάρα.(Λέγεται όταν κάποιος παρεξηγηθεί με τα λεγόμενα κάποιου άλλου και του ανταπαντά με δεικτική έκφραση που είναι σίγουρο ότι θα τον στενοχωρήσει πολύ).
9. Ώχ η ψύμ η κτάλα μ τσιούλα μ τ'άλλα μ
(Επιφώνημα απελπισίας που σημαίνει ώχ η ψυχή μου ο ώμος μου και όλα τα άλλα μέλη του σώματός μου.
10. Καρσί στου Μόλ(j)βου είν η Μπαμπάς παγαίνου σα δε μ'αγαπάς(Έκφραση ερωτευμένου.Απέναντι στο Μόλυβο είναι το ακρωτήριο Μπαμπάς(Τουρκία ) φεύγω αμα δεν μ' αγαπάς.
11. Ωχ η καϋμένη μ ή ώχ η καϋμένουζι μ (Ωχ εγώ η καϋμένη και ώχ εγώ ο καϋμένος).
12.  Ακα,κα,κακ (έκφραση μεγάλης απορίας για κάτι που είδε κάποιος ή κάποια).
13.  Διάλογος σε ουρά.
    Ο μπροστινός λέει στον πίσω του: Mη γκντάς(σπρώχνεις)
    Ο πίσω απαντά: Ε γκντώ (Δε σπρώχνω)
    Ο μπροστινός : Γκντάς      (Σπρώχνεις)
    Ο πισινός:  Ε γντώ ,μι γκντούν τσι γκντώ.(Δε σπρώχνω,με σπρώχνουν και σπρώχνω)
14. Mη καλέσαν(j) τσι δε πήγα γιατί μ' του' παν(j) μέσ'απ' τα δόντια.Mε κάλεσαν αλλά δεν πήγα γιατί δεν με κάλεσαν με πολύ όρεξη μου το είπαν τυπικά.
15. Στην Ανεμώτια συνειθιζόταν το κούνημα του λούξ σε περίπτωση που κάποιος έλεγε ψέμματα. Λούξ ήταν το φωτιστικό μέσο πριν το 1952 περίπου.Ήταν μία συσκευή που χρησιμοποιούσε παραφίνη στον αποθηκευτικό του χώρο που με τη βοήθεια σπίρτων καιγόταν και η φλόγα που δημιουργόταν  διαχέετο με τη βοήθεια ενός μικρού αντικειμένου σχήματος χοντρού δαχτύλου από αμίαντο.Υπήρχαν μερικοί φανταξιόπληκτοι που έλεγαν απίθανες εξωπραγματικές ιστορίες όπως π.χ. ότι κάποιος έχασε το ρολόι του(κουρδιζόμενο) και το βρήκε σε ένα θάμνο απο το τικ τακ που άκουσε περνώντας δίπλα του. Επίσης ότι στην Αμερική οι ρεβιθιές είναι μεγάλες σαν δένδρα και τις ραβδίζουν όπως οι ελιές.Και άλλα τέτοια.Σε αυτή την περίπτωση κάποιος σκάλωνε σε ένα τραπέζι κουνούσε το λούξ και με αυτόν τον τρόπο διασκέδαζαν. 
16. Άμα σ'δώσου μια θα δεις τουν ουρανό σφουντίλ(j) τσι τ'άστρα μακαρόνια.
17. Όταν κυνηγούσαν κάποιο νεαρό άτομο που έκανε ενοχλητικές πράξεις του φώναζαν <<Διαβόλ γιέ διαβόλ>>.
18. Για δε για δε = Σιγά....α σιγά....ά Άλλη παρόμοια έκφραση είναι τα ζώα μου αργά,γιαβάς γιαβάς. 
19. Διηγείτε ο Αντώνης (Βατούσιος) ή Αντώνς τ'Σάββα.Πήγα στ΄Καλουνή σ'Τράπιζα.Πάγου να μπώ βλέπου κ(j) ' πόρτα γυρίγ(j).Nα έμπου για να μην έμπου.Θα μ'αλεσ(j) για δε θα μ'αλέσ(j).Tσ' δίνου μια μ' δίν(j) μια ήμπα μέσα.
20. Άμα τσλά (κυλά) τ'αυγό αλί στ'αυγό. Άμα κυλά το αυγό αλίμονο στο αυγό.
21. Αν άκγι η θιός του κόσ(j)φα θα γέμζι τουν τόπου νταρί. Σημαίνει Αν άκουγε ο θεός τον κότσυφα θα γέμιζε τον τόπο αραποσίτι.
22. Κάποιος έλεγε : Όλις οι γ(j)ναίτσις είνι φίδια . Άμα όμους διαλέξς μια λόγιαξι(κοίταξε) να μήν  ένι ουχιά μάνα Δηλαδή  Όλες οι γυναίκες είναι φίδια .Άμα όμως διαλέξεις μια  κοίταξε να μην είναι οχιά μάνα.
23.Τρίχες στ'αυτί πάει αυτή(εννοεί το ανδρικό μόριο).
24.Όταν πηδούν πάνω από τις φωτιές του Αη Γιαννιού το καλοκαίρι λένε στην Ανεμώτια.<Πάρε τα βάσανά μου ή την αρρώστια μου και δος μου την υγειά μου.Και κάνουν μια πίτα που τη βάζουν το βράδυ στο προσκέφαλο για να ιδούν κάποιον στο όνειρό τους.
25.Άμα πέσου μεσ' κι χαβούτζα να πέσου μι κουρμουστασιά.Δηλ άμα πέσω στη λάσπη(αματήσω)να μπορώ να το υποστηρίξω με παρρησία και να παραμείνω όρθιος.Χαβούτζα=Στέρνα νερού.
26. Αη δα πλιά χέστσεις(Αντε πιά το παραξήλωσες).
27.   Θα σι πληρώσου στα κτσιάχυρα=Λεγόταν έτσι όταν κάποιος ήθελε να πει ότι δεν θα υπάρξει πληρωμή.Η λέξη κτσιάχυρα σημαίνει άχυρο από τα στελέχη τω ν κουκιών που δεν είχαν θρεπτική αξία για τα ζώα. 
28. Σειόνταν τα μήλα στου γιαλό σειόνταν τσι καβαλίνις. Σειόνταν= Κουνιόντουσαν .Λέγεται γιαυτόν που κομπορρημονεί χωρίς να έχει προσόντα.Τα μήλα επιπλέουν οι καβαλίνες  βουλιάζουν. 

29. <<Θα παγαίνου>>= Θα φύγω μακριά λέει κάποιος γιός στη μάνα του.Και η απάντηση δείγμα αδιαφορίας για την απειλή:Πάγινι να δείς η δρόμους γαϊτανίζ



6.MEΛΟΠΟΙΗΣΙΜΟΙ ΣΤΙΧΟΙ

Σε καρσιλαμά.

Στη χάρη του στον Αη Λιά
θ' ανάψω διό κεράκια,
να τα φιλήσω στα κλεφτά 
τα διό της τα χειλάκια

Έλα κει πάνω στο βουνό
για θα πεθάνω απ' τον καϋμό,
για θα πεθάνω απ' τον καϋμό,
έλα για λίγο να σε ιδώ.

Και στην Κρυφή την Παναγιά
θ' ανάψω μια λαμπάδα,
να έλθει μέσ ' τον ύπνο σου
να βάλει φρονιμάδα .

Έλα κει πάνω στο βουνό
για θα πεθάνω απ' τον καϋμό,
για θα πεθάνω απ' τον καϋμό,
έχω σαράντα πυρετό.

Πες μου πως δεν μ'αγάπησες
στον Πήγαδο να πάω,
να ζήσω μες την ερημιά
ποτέ να μην κατέβω.

'Ελα κει πάνω στο βουνό
για πεθαίνω απ'τον καϋμό,
για θα πεθάνω απ'τον καϋμό,
έλα μικρό μου θα χαθώ.

Όλος ο κόσμος μάτια μου
για σένα είναι πλασμένος
και γω στην άκρη του γκρεμού
βαριά απελπισμένος.

Έλα κει πάνω στο βουνό
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό
δεν θέλω άλλο πια να ζω.


Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Μάρτιος 2013

Παραλλαγή των στίχων

ΕΡΩΤΑΣ ΘΑΝΑΤΟΣ 1

Στη χάρη του στον Αη Λιά
θα του προσφέρω λειτουργιά
και στην εικόνα του μπροστά
μελισσογένητα κεριά.

Αυτός που ζει στη μοναξιά
μπορεί να καταλάβει,
πως είναι νάσαι μοναχός
σαν έρχεται το βράδι.

Έλα κει πάνω στο βουνό
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό,
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό
έλα για λίγο ως εδώ.

Και στην Κρυφή την Παναγιά
θ'ανάψω μιά λαμπάδα,
την ομορφιά σου να φυλά
την τόση φρονιμάδα.

Μέσα απ'το βράχο όπου ζείς
το ταπεινό κελί σου,
εσύ Παρθένα Δέσποινα
δώσε μου την ευχή σου.

Έλα κει πάνω στο βουνό
γιατί πεθαίνω απ' τον καϋμό,
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό
έχω σαράντα πυρετό.

Πες μου πως δεν μ'αγάπησες
στον Πήγαδο να πάω,
να ζήσω μεσ' την ερημιά
κει πάνω να πεθάνω.

Εκεί στο σύρραχτο σαν βγω
μπορώ να σ' αντικρίσω,
να πάρω την εικόνα σου
λίγο προτού να σβήσω.

Έλα κει πάνω στο βουνό
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό,
γιατί πεθαίνω απ'τον καϋμό
έλα μικρό μου θα χαθώ.

Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Μάρτιος 2013.


ΠΕΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΕΜΩΤΙΑ

Θα πάω να βρω τον κήρυκα,
θα βρω τον Παναγιώτη,
για να' βγει μέσα στο χωριό
και να το διαλαλήσει,
πως σ' αγαπώ αληθινά
και θέλω να σε πάρω.

Έβγα,έβγα στο σεργιάνι,
έβγα να μιλήσουμε ,
στη ρωτοφωλιά το βράδυ
έλα ν' αγαπήσουμε.

Ώ Παναγιά μου Πετριανή,
Χριστέ της Ανεμώτιας
αν δε με θέλεις άλλο πια
δε θέλω τη ζωή μου
θα πάω πα στον Όλυμπο
ψηλά στον Κουρατσώνα.

Έβγα έβγα στο σεργιάνι
έβγα να μιλήσουμε
στη ρωτοφωλιά το βράδυ
έλα ν'αγαπήσουμε.

Στείλε θεέ έναν άγγελο 
μικρό αγγελουδάκι
ν'ανέβω στις φτερούγες του 
να έλθω εκεί πάνω
γιατί μ'αυτόν τον έρωτα
το βλέπω θα πεθάνω.

Έβγα έβγα στο σεργιάνι
έβγα να μιλήσουμε
στη ρωτοφωλιά το βράδυ
έλα ν' αγαπήσουμε.

Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Φεβρουάριος 2013

      

     

7.     Στη μνήμη του παππού μου Σαράντη (Χατζησαράντη)

Παπαδέλλη,που όντας επικεφαλής της Δημογεροντίας

της Ανεμώτιας το 1912 συνελήφθη και οδηγήθηκε

στην Οξειά Πέτρα για εκτέλεση από τους Τούρκους.

      Τελικά από τη γρήγορη εξέλιξη των γεγονότων τον

εγκατέλειψαν οι δεσμώτες για να σωθούν οι ίδιοι και

έτσι επιβίωσε.

                                                    Σαράντης Γεωργίου Παπαδέλλης


Η ΟΞΕΙΑ ΠΕΤΡΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
ΚΑΙ Ο ΛΙΘΟΞΟΟΣ

Δεκέμβρης μήνας ήτανε κατά το μεσονύχτι,
σαν χτύπησαν την πόρτα σου ζαπτιέδες,
Τούρκοι ζωσμένοι μ'άρματα,
χατζάρες, φυσεκλίκια.
Τα μάτια σου τα φωτεινά

σφιχτά διπλοδεμένα,
την ομορφιά τους κράτησαν,
φεγγοβολούσαν πίστη.
Και σαν σε ρίξαν στα ριζά
του βράχου της αγωνίας,
εσύ Ολύμπια αγέρωχη,ασκητική
την όψη σου εκρατούσες.
Τι άραγε σκεφτόσουνα
δεσμώτη εσύ της μοίρας,
που σ'έφερε σ'αυτή τη σμιλεμένη πέτρα,
να καρτερείς ένα σπαθί
τα νιάτα σου να κόψει?
Mήπως του κοσιένα οι ήρωες
τα θούρια του Ρήγα?
τα δυό μικρά βλαστάρια σου,το βιός σου, τα καλά σου?
Σκεφτόσουν μήπως τις άνοιξες,                                                                                               το ξεμπουμπούκιασμά τους,                                                                             
ή άκουγες τον άνεμο, πού' παιρνε τα μαλλιά σου                                                                    και τα' σπρωχνε  στον Όλυμπο, μετά στο Τυρρανίδι?                                                              Μάλλον χαιρόσουν π' άκουγες                                                                                                 τις ντουφεκιές πιο κάτω,                                                        
μήνυμα πως η λευτεριά                                                      
έρχεται,ξημερώνει.                                                                 
Κι' αν είναι θέλημα θεού
σκεφτόσουν να πληρώσω,
σ'αυτόν το βράχο σύμβολο
θέλω να τελειώσω.
Και συ το γέννημα της γης από τα σωθικά της,
θύμιζε στους περαστικούς πως από τη σκιά σου
πέρασε ένας ακόμα Έλληνας,
περήφανος,καρτερικός,
ένας θεοσεβούμενος πατριώτης.
Ένας απλός λιθοξόος.

  Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
  Ιούνιος 2013.                                        






                                                                                     


                                                                                             Η    ΟΞΕΙΑ ΠΕΤΡΑ(επάνω)


                                                                                            Bρίσκεται λίγο πιο πάνω από
                                                                                      το μνημείο στο <<Τυραννίδι>.Στην
                                                                                      πέτρα αυτή ήταν η Διοίκηση του 
                                                                                      Τουρκικού Στρατού που έδωσε
                                                                                      και έχασε την τελική μάχη του                                                                                                                 Κλαπάδου στις 8 Νοεμβρίου 1912..  



8.Ένα ταπεινό λυρικό ποίημα,ελάχιστης τιμής σ'αυτόν που χάρισε στο λίκνο μου το ιερό σύμβολο της Χριστιανοσύνης ,το υπέροχο καμπαναριό της Ανεμώτιας των αβάσταχτων ονείρων μας.

ΤΙΤΛΟΣ. ΩΔΗ ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ ΧΑΤΖΗΔΙΑΚΟΥ


Έσπρωχνε φρύγανα και ξεραμένες αστιβές,
που κατρακυλούσαν με χάρη προς το σχολειό.
Ανακάτευε και τα ξέμπλεκα μαλλιά των κοριτσιών
ανασηκώνοντας με ξεφωνητά χελιδονιών τις φούστες τους, 
που τρέλαιναν την παιδική αθωότητα.
Μάζευε τα αρώματα της Λεσβιακής άνοιξης
και τα σκορπούσε ολόγυρα μ'απλοχεριά μοναδική.
΄Υστερα περνούσε απ'του Χριστού την εκκλησιά
χτυπώντας ελαφρά την ανέστια,
την παραπεταμένη καμπάνα του.
Κι ο ήχος της ταξιδευτής
έφτανε μίζερος ως τη Βοστώνη και το Γουόρεβιλ
για να χαϊδέψει τις Κυριακές
τα παγωμένα μάγουλα των ξενιτευτών της .
Κι εσύ Παρασκευά που έζησες και έφυγες
με τον καϋμό της αλλιώτικης ανατολής απ'τα Φκολίδια
και της πρόωρης δύσης απ'το Ραχώνι,
έδωσες στο λίκνο σου,
στον ταπεινό αυτόν τόπο,
το ιερό σύμβολο της νοσταλγίας σου.
Γιαυτό μπορείς να κοιμάσαι ειρηνικά
στην άλλη άκρη του ωκεανού,
που σου έταξε καλλίτερη ζωή
μα δεν κατάκτησε την ψυχή σου.
Η φάτνη των παιδικών χρόνων σου
και ο ήχος της καμπάνας των Χριστουγέννων της
που σου έστελνε καρτερία και όμορφα όνειρα
πάντα θα σε θυμάται.
Θα περνά αγέρωχος από το μνήμα σου
να σου φέρνει νέα και μυρουδιές απ'το χωριό
των αβάσταχτων ονείρων της φαντασίας σου.

Παναγιώτης Γεωργίου Παπαδέλλης
Ανεμώτια-Βόλος

9.ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΜΠΑΝΑΡΙΟ
ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ
ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΑ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ



          Το καμπαναριό ολοκληρώθηκε το 1962 με δαπάνη του μεγάλου ευεργέτη του χωριού της Ανεμώτιας του Παρασκευά Χατζηδιάκου που μετανάστευσε στην Αμερική και έζησε τα τελευταία του χρόνια στο Γουόρεβιλ της Μασσαχουσέτης.Το έργο το ανέλαβε ο αρχιμάστορας του χωριού μας ειδικός πάνω στα έργα της πελεκητής πέτρας Θουκιδίδης Ψαρρός. Ο πρώην υπάλληλος της Κοινότητας Κώστας Χατζηναθαναήλ  μου εκμυστηρεύτηκε την αγωνία που είχε ο πατέρας μου Γιώργος Παπαδέλλης που ήταν τότε στο εκκλησιαστικό συμβούλιο για τα έξοδα που ήταν πολλά.Όμως ο ευεργέτης τους έδινε πάντα θάρρος να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν το έργο.

  Ένας από τους πρωταγωνιστές του έργου έμπιστος του χορηγού ο Γεώργιος Σαράντου Παπαδέλλης μέλος του εκκλησιαστικού συμβουλίου και Γραμματέας της Κοινότητας σε φωτογραφία του 1962 με αφορμή το τέλειωμα του έργου.




10.ΠΟΙΗΣΗ

ΕΛΛΑΔΑ

Δεν είναι αυτή η Ελλάδα
που αγαπήσαμε και αγαπάμε.
Είναι αυτή που παίρνει τα χαμόγελα των κοριτσιών
και τα κάνει τραγούδι μελαγχολικό.
Δεν είναι η πατρίδα που τραυμάτισε  τα όνειρά μας
και τα έκανε να δραπετεύουν σε ελαιώνες γεμάτους ασφόδελους.
Είναι αυτή που παίρνει τους ήχους της θάλασσας
και τους κάνει στίχους γεμάτους έρωτα και ελευθερία.
Δεν είναι η χώρα που φτιασιδώνεται
για να γίνει όμορφη πόρνη για σύγχρονους κατακτητές.
Είναι οι ακτίνες του ήλιου που καρφώνονται στα φτερά των γλάρων
και ερωτεύονται  τα ξάρτια των καϊκιών.
Δεν είναι η γη της ευκαιρίας για όψιμους δουλεμπόρους
που στέλνουν  την ψυχή μας στο Μινώταυρο της απληστίας των ισχυρών.
Είναι η Ιφιγένεια που χρειάζεται η Αλβιώνα
για να φυσήξει ούριος ο άνεμος της παραφροσύνης.

Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Βόλος 2012

Το παραπάνω ποίημα βραβεύτηκε με έπαινο του περιοδικού λόγου και τέχνης<<ΚΕΛΑΙΝΩ>> στον διαγωνισμό του 2012 με τίτλο <<Αχ πατρίδα>>.



11. MIA IΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΤΗΝ ΑΚΟΥΣΑ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ

Ο ΧΩΡΙΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ (ΣΟΥ ΚΙΟΥΡ)

     Κάποτε ένας χωρικός αποφάσισε να πάει να δει το βασιλιά και να του ζητήσει μια χάρη.Σκέφθηκε να του πάει και ένα δώρο.Δεν αποφάσιζε όμως εύκολα τί να του πάει,Έτσι ανάμεσα στα σύκα και στα κυδώνια διάλεξε τυχαία τα σύκα.
      Πήγε στο βασιλιά και μόλις του έδωσε τα σύκα ο βασιλιάς τα παίρνει και άρχισε να τα πετάει στο κεφάλι του.Φεύγοντας ο χωρικός λέει ΣΟΥ ΚΙΟΥΡ. Ευτυχώς δηλαδή που δεν διάλεξε τα κυδώνια.


12. ΟΙ ΦΑΝΤΑΣΙΟΠΛΗΚΤΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΕΜΩΤΙΣΙΟΙ

   Στην Ανεμώτια υπήρχαν και κάποιοι φαντασιόπληκτοι που ήθελαν να είναι το επίκεντρο της κουβέντας στο καφενείο.
    Τους άκουγαν οι άλλοι θαμώνες  και όταν τέλειωνε η φανταστική τους ιστορία ανέβαινε ένας στο τραπέζι και κουνούσε το λούξ. Το λούξ ήταν συσκευή που λειτουργούσε με παραφίνη.Είχε και ένα εξάρτημα σε σχήμα μικρού γλόμπου  από αμίαντο και τρόμπα εισαγωγής αέρα.Με ένα σπίρτο άναβε ο αμίαντος με τη βοήθεια του αέρα και της παραφίνης δίνοντας καλό φως.

                             

                                                                       ΤΟ ΛΟΥΞ




13.ΠΟΙΗΣΗ


  Νιότη

Στην άκρη κάθισα
της έρημης δημοσιάς
να θυμηθώ.

Το βλέμμα μου άφησα
στα όρια της βελανιδιάς
να ονειρευτώ.

Στο γιαλό σταμάτησα
λίκνο της Ποταμιάς
για να σε ιδώ

Τον ορίζοντα κράτησα
της πέτρας της ελιάς
και σε ζητώ.

Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Σεπτέμβριος 2001.



14 ΤΟ ΠΑΤΡΙΚΟ ΜΑΣ ΣΠΙΤΙ ΣΑΡΑΝΤΗ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ(ΥΠΟΦΑΙΝΟΜΕΝΟΣ)ΚΑΙ ΦΡΑΓΚΛΙΝΟΥ  ΠΑΠΑΔΕΛΛΗ
ΓΙΑ ΝΑ ΜΕ ΕΝΤΟΠΙΣΟΥΝ ΟΣΟΙ ΔΕΝ ΜΕ ΞΕΡΟΥΝ .
EINAI TO AΠΕΝΑΝΤΙ ΑΠΟ ΤΑ ΠΙΘΑΡΙΑ ΜΕ ΤΙΣ ΓΡΑΜΜΕΣ.
(Η φωτογραφία πάρθηκε απο το τυροκομείο στα μιζέρια)

 
Σαυτό το σπίτι γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 ο καθηγητής Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Φραγκλίνος Γεωργίου Παπαδέλλης που το 1993 εκλέχτηκε βουλευτής Λέσβου του ΠΑΣΟΚ .Το 1996 έγινε Υφυπουργός Υγείας με Πρωθυπουργό τον Κώστα Σημίτη.Συμμετείχε στο Κοινοβούλιο μέχρι το 2004. 




15.ΠΟΙΗΣΗ
 
Η ΣΑΛΟΝΙΚΗ

Γαλάζιο κόκκινο το δειλινό 
Κι  απέναντι η Σαλονίκη 
Τυλιγμένη στις μνήμες 
Μιας εποχής που διάβηκε 
Καβάλα στο όνειρο.
 
Ένα γλαρόνι αργοπετά
Κι απέναντι η Σαλονίκη 
Των χρόνων της ορμής 
Της άγουρης αναζήτησης 
Των ιδεών και της ελπίδας

Νυχτώνει στο Θερμαϊκό 
Κι απέναντι η Σαλονίκη 
Του έρωτα και της οργής 
Της πικρόγλυκης αυγής
Που κράτησε ως να χαράξει.
 
Λίγα τα φώτα στο γιαλό 
Κι απέναντι η Σαλονίκη 
Της Ροτόντας ,της Καμάρας 
Εκεί που αντίκρυσα τα μάτια σου
που  έκλεψαν την καρδιά μου.
 
Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
 
Το ποίημα βραβεύτηκε με το βραβείο <<Φρυνίχου>>από τον Πολιτιστικό φορέα<<Αμφικτυωνία Ελληνισμού στον 4ο Παγκόσμιο Διαγωνισμό με θέμα>><<Ο Λόγος ο Ελληνικός,Φως της Οικουμένης>>Διαγωνισμός 2013-2014




16. ΠΟΙΗΣΗ
ΦΛΟΓΙΣΜΕΝΕΣ ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΕΤΡΕΣ

Μέσα στα μάτια σου έχτισα ένα όνειρο
με πολύχρωμες πεταλούδες, 
αυτές που σέρνει ο αέρας του λυκόφωτου 
για να στεφανώσει τις Νεράϊδες του Ποταμού.
 
Η μαγεία στιγμιαία,όσο το πέρασματης νυχτερίδας 
που ερωτεύτηκε το γρύλο. 
Το γρύλο που κρατά τη νύχτα ζωντανή, 
ανικανοποίητη ,μονότονη,οριζόντια.
 
Τα μάτια σου τεράστιες φλογισμένες διαμαντόπετρες, 
το βλέμμα σου πέρα απ'το γαλαξία. 
Η σκέψη σου μετέωρη,απροσδιόριστη,θολή,
 βαθιά όσο η άβυσσος ,μακριά όσο η ακτίνα του σύμπαντος.
 
Πώς να διαπεράσει ο νους μου την ομίχλη 
για να ανιχνεύσω τον διάττοντα λογισμό σου. 
Πως να κρατήσω το όνειρό μου ζωντανό 
μέσα στους δύσβατους διαδρόμους της ψυχής σου.
 
Κι ο παφλασμός της θάλασσας αργός,αδιάκοπος, 
σαρκαστική ενορχήστρωση της φύσης, 
που διαφεντεύει τους χτύπους της καρδιάς σου 
και τους μετουσιώνει σε Βαγκνερικούς ήχους αμηχανίας. 
 

Παναγιώτης Γ.ΠαπαδέλληςΒόλος 23-9-2010
 Τρίτο Βραβείο Διεθνούς διαγωνισμού της μη κερδοσκοπικής αστικής εταιρίας<<Διοτίμα και Μούσες>> στις 26-3-2013
 

17.ΠΟΙΗΣΗ

ΑΙΩΝΑΣ (αρχικό)
Αλυσοδέθηκε η χαρά της δημιουργίας
με ευφάνταστα δεσμά, 
Μέσα σε λευκά πλαστικά κελιά   
αόρατων και ανώνυμων δεσμοφυλάκων,
Μέσα σε αποκρουστικές αίθουσες  
απόκοσμου νεοδωρικού design 
Με μπόλικο τεχνητό φως 
και ατμόσφαιρα συνωμοσίας. 
Τα υποκείμενα νεανικές συνειδήσεις
ποδοπατημένες με τριάκοντα αργύρια
Και με δεμένες τις ψυχές τους  
από μπλεγμένα καλώδια επικοινωνίας.
Τσακισμένα τα τελευταία ίχνητης προσωπικότητας 
ακόμα και  των εκλεκτών .
Θύματα της ανασφάλειας   των αόρατων αφεντικών.
 Άγχος καθημερινό τους η απώλεια  των δεσμών τους, 
Η σκουριά των αλυσίδων τους, 
Που διαρκώς τις συντηρούν  
Με αντιοξειδωτικά μαντζούνια μαύρης υπομονής. 
Τη ζεστή ανθρώπινη συνεργασία 
Που λειαίνει πολλές από τις γωνίες,
Αντικατέστησε η στεγνή μονοδρομική επικοινωνία με  fax
Και η δύσμορφη εικόνα του skype. 
Αυτά ας γίνουν τουλάχιστον μπούμεραγκ 
Στην υπηρεσία της οργάνωσης 
Μιας παγκόσμιας ταξικής αυτογνωσίας 
Της καταπιεσμένης διανόησης, 
Απέναντι στη λαίλαπα της νεοδουλείας. 
Απέναντι σε όσους γυρίζουν τα ρολόγια πίσω, 
Τους ανιστόρητους στη ρότα της ανθρωπότητας, 
Που καμώνονται  πως δεν θυμούνται 
Ότι οι καβο Μαλιάδες αγριεμένοι πάντα καραδοκούν.

21os ΑΙΩΝΑΣ
Αλυσοδέθηκε η χαρά της δημιουργίας
Με ευφάνταστα δεσμά,
Μέσα σε λευκά πλαστικά κελιά 
Αόρατων και ανώνυμων δεσμοφυλάκων 
Μέσα σε αποκρουστικές αίθουσες 
Απόκοσμου νεοδωρικού design. 
Συνειδήσεις ποδοπατημένες 
Με τριάκοντα αργύρια.
Πισθάγκωνα δεμένες οι ψυχές 
Με ατέλειωτα καλώδια επικοινωνίας. 
Τσακισμένα τα τελευταία ίχνη  
Της προσωπικότητας των εκλεκτών. 
Άγχος καθημερινό η απώλεια των δεσμών τους 
Η σκουριά των αλυσίδων τους, 
Που διαρκώς τις συντηρούν με αντιοξειδωτικά μαντζούνια. 
Στη θέση της ζεστής ανθρώπινης συνεργασίας  
Η επικοινωνία με τα fax και τη  δύσμορφη εικόνα του skype. 
Την ανθρωπιά ,το χαμόγελο τα κατασπάραξε 
Η υποκρισία και η τερατογένεση. 
Τα πλοία της γνώσης ταξιδεύουν με ταχύτητες αστραπής 
Μα ο βράχος του καβο Μαλιά περιμένει 
Ασάλευτος ,αδηφάγος,αχόρταγος, 
Και ο νόστος των απελπισμένων ,
Δεν είναι καπνός ανωθρώσκων 
Αλλά σπηλιάδια απόκρημνα και λιβάδια
Γεμάτα κόκκινες παπαρούνες .
 
Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης
Το ποίημα αυτό βραβεύτηκε  με B! έπαινο στον 3ο Πανελλήνιο Λογοτεχνικό Διαγωνισμό του 2012-2013 που προκηρύχτηκε από το Σωματείο <<Πνευματική Συντροφιά Λεμεσού Κύπρου>>


Ενημέρωση για Ανεμωτισίους
Κάτι πιό ελαφρό

18.ΙΓΝΑΤΙΑΔΑ

     Κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι γύρω από το πατρικό μου σπίτι στην κεντρική πλατεία της Ανεμώτιας,όχι μακρύτερα  από 70 μέτρα, γεννήθηκαν και έζησαν ή πέρασαν πολλά χρόνια  της ζωής τους αναλογικά πολλοί που φέρουν το όνομα Ιγνάτιος. Πότε Ιγνάτιος,πότε Γνάτς, άλλοτε Γνής ,μερικές φορές Γουνάτιους ,Γνατέλ(j),Τατάκ(j) κ.λ.π. Άλλοι ζουν στο χωριό ,άλλοι αλλού και άλλοι έχουν φύγει από τη ζωή. Έτσι η πλατεία μπορεί άνετα να θεωρηθεί πλατεία Ιγνατίων ή γειτονιά Ιγνατίων.     Πάνω στην πλατεία έχουμε τον πρώην αρτοποιό Ιγνάτιο Χατζημήτρο(1) του Θεοδώρου και της Θεονίκης και τον Ιγνάτη τον Κολοκοτρώνη(2) επίσης αρτοποιό, που είναι άνθρωπος της γειτονιάς από την οικογένεια του πατέρα του και δούλεψε πολλά χρόνια το γωνιακό αρτοποιϊο με τα αξέχαστα παξιμάδια.Στην πορεία προς την εκκλησιά έχουμε τον Ιγνάτη Ατσικμπάση(3) του Λευτέρη και της Μαριγής που ζεί στην Αυστραλία,τον Ιγνάτη Αίνιζλη(4) του Λάμπρου και της Ραλλιώς που ζει στην Αθήνα, τον αξέχαστο Ιγνάτη Χονδρό(5) της Θέκλας και του Θωμά και το αδικοχαμένο αξέχαστο αγόρι της γειτονιάς το Ιγνάτη τον Καρέκο(6) του Αντώνη και της Ρηναίας.       Στο δρόμο προς Άγιο Γεώργιο  έχουμε τον Ιγνάτιο Χατζημήτρο(7) τον σύζυγο της Βαγγελιώς το γένος Καραδουκάκη ,που έφυγε από τη ζωή πολύ νωρίς.Ο Ιγνάτης ήταν επίσης και ο πατέρας της Ρηνούλας συζ. Νικολάου Κουτρούπη, Προέδρου του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων . Στο μέτωπο αυτού του δρόμου ήταν ο  Ιγνάτης Βατούσιος(8) της Αρετώς που έζησε και πέθανε στην Αθήνα .Πολύ κοντά και ο Ιγνάτιος Παπαδόπουλος(9) που πήγε γαμπρός όταν παντρεύτηκε τη συμμαθήτριά μου Βασιλική. Στο δρόμο προς την Κούκλα και στην αρχή  ήταν ο Ιγνάτιος Γιαννόπουλος(10), που χρημάτισε πρόεδρος της Κοινότητας και που σήμερα στο σπίτι που έχτισε  ζει και ιδιοκατοικεί η Πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Εύα Καφετζή. Αμέσως μετά και δίπλα ο Ιγνάτιος Ταράνης(11) ο πατέρας του σημερινού(2015) ιερέα της Κοινότητάς μας Λίγο πιο πάνω και αριστερά και  προς την κατεύθυνση του πρώην μπακάλικου του προηγούμενου που το δούλεψε μετά  ο Άγγελος Χατζηναθαναήλ ,είναι ο Ιγνάτιος Νταής(12) του Χρήστου και της Φωτώς που ασχολείται με μεταφορές μέσο φορτηγών, όπως και ο πατέρας του  που έφυγε πριν από χρόνια. Στην άλλη κατεύθυνση ,προς τη Μεξικάνα ,γεννήθηκε ο Ιγνάτης ο Προβέτζας(13), γιός του Ντέλιου και της Χριστοφίας, που ζει από πολλά  χρόνια στην Αθήνα και ο Ιγνάτιος Μητρέλλος(14), ράπτης το επάγγελμα που ζει  με τη σύζυγό του Ουρανία το γένος Ντάρα επίσης στην Αθήνα και που λόγω γάμου  έφυγε από το Λαγκάδι που γεννήθηκε, και τα καλοκαίρια μένει  στην Ανεμώτια στο σπίτι που έχει η σύζυγός του.
Προς το παρόν μετρημένοι δεκατέσσερις.Όποιος γνωρίζει και άλλον να το γράψει στο μήνυμα.      



  19.EIΡΗΝΙΑΔΑ.

Στην ίδια περιοχή το πολύ 70 μέτρα απο το κέντρο της πλατείας κυκλοφόρησε πολύ και το όνομα Ειρήνη με τη μορφή Ειρήνη,Ρηνούλα,Ρηνιώ,Ρένα,Ρηναία.Έτσι πάνω στην πλατεία  βρίσκουμε Τη Ρηνούλα Βαγή συζ.Χρήστου το γένος Λευτέρη και Μαριγής Ατσικμπάση.Την εγγονή τους Ειρήνη Αθανασιάδη της Μαριανθούλας (Βαγή) και του Πάρι .Στο δρομο απο την κεντρική πλατεία προς την εκκλησία Μεταμόρφωσης βρίσκουμε τη Ρένα Πρωτόπαπα κόρη της Ραλλιώς και του Λάμπρου Αίνιζλη Τη Ρηναία Καρέκου σύζυγος Αντώνη που έχει φύγει απο πολλά χρόνια. Τη Ρηνούλα Μητρέλλου του Γεωργίου και της Αθανασώς που δεν γνωρίζω το νέο επίθετό της (μόλις η κόρη της Αθανασία επικοινώνησε μαζί μου και λέγεται Χαϊδεμένου) που ζεί στη Μακεδονία ίσως στο Σχολάριο   .Στο δρόμο προς το πρώην Μπακάλικο Ιγνατίου Γιαννόπουλου έχουμε την Ειρήνη Ουζουνέλη κόρη του διατελέσαντος Προέδρου της Κοινότητας Θωμά Χατζηγεωργίου και της Δέσποινας Τη Ρηνούλα Γούνη το γένος Γεωργίου Κάλφα. Στο δρόμο προς το σχολείο έχουμε τη Ρηνιώ Νταή μητέρα του Αριστογένη Τη Ρηνούλα Κουτρούπη συζ.Νικολάου της Βαγγελιώς Καραδουκάκη-Χατζημήτρου και του Ιγνάτη Χατζημήτρου.Μέχρι αυτή τη στιγμή εννιά βαφτισμένες Ειρήνες κάποιες δεν είναι πια κοντά μας.

20.ΠΟΙΗΣΗ

ΤΟ KYΠΑΡΙΣΣΙ
 
Θυμήσου εκείνο το κυπαρίσσι 
Δίπλα στην πέτρα των λυγμών 
Εκεί της άγγιξα το χέρι 
Εκεί στο δρόμο των φιλιών.
 
Περήφανο των άστρων ποίημα 
Αγκάλιασμα της αστραπής 
Γλυκό της νιότης μήνυμα 
Σ'αφήνω εδώ να της το πεις.
 
Μονάχος ένα βράδυ θε ναρθώ

Σαν σύννεφο της σιωπής 
Στη ρίζα σου ν'αφουγκραστώ
Πικρή πούνε η αλήθεια της ζωής.
 

Παναγιώτης  Γ.Παπαδέλλης Σεπτέμβρης 2003



21.ΜΙΑ ΜΑΥΡΗ ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΑΝΕΜΩΤΙΑ       ΤΩΝ ΠΕΤΡΙΝΩΝ ΧΡΟΝΩΝ.


     Ήταν Καθαρή Δευτέρα του 1946 όταν λίγο μετά την απελευθέρωση της χώρας μας από τους Ναζί,άρχισαν να ευδοκιμούν οι διώξεις σε βάρος αριστερών πολιτών απο την Χωροφυλακή και τους συνεργάτες της.     Κάποιοι νέοι τότε της Ανεμώτιας συνεννοήθηκαν με αντίστοιχους απο τη Φίλια και συναντήθηκαν έξω από το χωριό για διασκέδαση τη μέρα της γιορτής.Η γιορτή στη δική μου νεανική εποχή λεγόταν <<Μπακλαφουράν(j)>> από την Τούρκικη λέξη <<μπακλά>> που σημαίνει κουκιά.Ο λόγος ήταν ότι λόγω νηστείας, την Καθαρή Δευτέρα τρώγαμε κουκιά που τα ξεφλουδίζαμε  μετά απο ολονύκτιο μούλιασμα για να μαλακώσουν. Την ώρα που οι νεολαίοι ήταν συναγμένοι και διασκέδαζαν, έφτασαν οι χωροφύλακες απο το Σταθμό Χωροφυλακής Σκαλοχωρίου που τους έφεραν τα αδέλφια Χ.Α.Κ. και Γ.Θ.Κ. με την ψεύτικη κατηγορία ότι έκαναν παράνομη αριστερή σύσκεψη.Ενώ οι χωροφύλακες κατάλαβαν ότι ήταν  γιορτή, οι χαφιέδες τη διέλυσαν και βρίζοντας συνέλαβαν 27 άτομα από τα οποία τα έξ(6) ήταν κορίτσια για να τα οδηγήσουν στο Σταθμό.Στο δρόμο ο Υπενωμοτάρχης Λ-κης έβριζε και φοβέριζε αλλά και κακοποίησε δύο νέα παιδιά.Οι χαφιέδες προκαλούσαν συνεχώς τους κρατούμενους μπροστά στους χωροφύλακες λέγοντάς τους.<<Είδατε πια την αξία μας.Θα σας κάνουμε ακόμα χειρότερα>>.      Στο Σταθμό κράτησαν τη νύχτα 15 νέους και μια νέα, την αξέχαστη Καλλιόπη Ατζέμη, με την ιδιαίτερη ευαισθησία της στον πολιτισμό  και ροπή στη ζωγραφική. Η Καλλιόπη ήταν αδελφή του Τάκη και Θεόκλητου Ατζέμη του εξοχικού κέντρου << Νέος Κόσμος>>.Όλους αυτούς τους είχαμε σαν ξαδέλφια γιατί ήταν τα αγαπημένα ανήψια του αδελφού του παππού μου του Αχιλλέα Βλάμη με τον οποίο ζούσαν μαζί στο ίδιο σπίτι λόγω απώλειας και του πατέρα τους πολύ νωρίς.Τους άφησαν την άλλη μέρα . Η ευαίσθητη όμως Καλλιόπη αρρώστησε αφού ο Υπενωμοτάρχης την ανέκρινε επι μία ώρα βρεγμένη ,υποβάλλοντας της ασήμαντες και ανόητες  ερωτήσεις.Το περιστατικό αυτό ίσως είναι απλά ένα σημείο των καιρών .Σήμερα θα ξεσηκώνονταν και οι πέτρες σε κάτι ανάλογο.Όποιος γνωρίζει όμως κάτι ανάλογο ας μου το στείλει ,ώστε σιγά σιγά να δέσουμε το πάζλ της ιστορίας του χωριού μας. Υ.Γ. Τα στοιχεία και το περιεχόμενο γενικά αντιγράφηκαν από ρεπορτάζ Μυτιληνιάς εφημερίδας της εποχής που τα διάβασα τυχαία και μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση.Τα ονόματα κατά τη γνώμη μου δεν έχουν πια καμιά σημασία.        


22.  KAI ΤΩΡΑ ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΤΗ ΧΩΡΑ (ΜΥΤΙΛΗΝΗ) 
Ο ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ-ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ


       Τον  Τριαντάφυλλο,περισσότερο γνωστό ως Τριανταφλέλ(j), ήταν ο Τριαντάφυλλος Κ. που οι περισσότεροι Μυτιληνιοί γύρω στη δεκαετία του πενήντα τον γνώριζαν και τον χαιρετούσαν στο δρόμο. <<Γειά σου δάσκαλε>> ήταν ο χαιρετισμός.  <<Γειά σου και σένα>> η απάντηση με συρτή τρεμάμε νη παρατεταμένη φωνή.Ήταν μια ψυχή αμόλευτη που το μόνο που έψαχνε ήταν ο άρτος ο επιούσιος.Αδύνατος,μόνιμα μαυρισμένος, άγνωστο αν ήταν από μελαχρινάδα ή ηλιοκάψιμο περπατούσε συνεχώς κρατώντας ένα άθλιο βιολί .        Αν είχε κάποιο προσδόκιμο κάποιας υποτυπώδους αποζημίωσης έπαιζε κάποιο από τα κομμάτια του περιορισμένου ρεπερτορίου του με τον δικό του αξέχαστο τρόπο.Τα πιο γνωστά  κομμάτια του ήταν <<η Ρόζα η τριανταφυλλένια>>,το<<ε για μόλα ε για λέσα>>,ο <<νυφκάτος>>,ο<< Εθνικός Ύμνος>> κ.λ.π.       Από πληροφορίες ένας βοσκός κάποτε τον πήρε στο μαντρί του με τα πρόβατα και την ώρα που άρμεγε τα πρόβατά του αυτός του έπαιζε τα κομμάτια του.        Σε άλλη περίπτωση που διηγόταν ο ίδιος έλεγε:Πήγα στου πανηγύρ τσ'Νάπς.Ήμασταν καμιά τριανταριά. Σκατουπαρέα ε.Μας είπαν(j) να παίξουμι.  Τσ'ρώτσα τι να σας παίξου?Να σας παίξου του νυφκάτου? Όχ(j) μ'λέγιν(j).Να σας παίξου τον Εθνικό Ύμνο?Όχ(j) μ'λέγιν(j) .Nα σας παίξου του ε για μόλα ε για λέσα ?Ναι μ' λέγιν(j).       Σαν τράβξα τ' πρώτ δουξαριά παλαβώθστει γι'Αθανάγ(j)ς.Βγάζ τσι μ'δίν μια δραχμή τσ' ένα τζιγάρου.


23. ΑΚΟΜΑ ΕΝΑ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΛΑΤΡΕΨΑΝ ΑΠΟ ΜΑΚΡΥΑ ΤΗ ΜΙΚΡΗ ΤΟΥΣ ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΗΝ ΑΝΕΜΩΤΙΑ
 
      Στις αρχές του 20ου αιώνα έφυγαν στην Αμερική αρκετοί Ανεμωτίσιοι.Άλλοι επέστρεψαν αργότερα και λίγοι έμειναν και ρίζωσαν στην ξενιτιά.Οι περισσότεροι έζησαν στη Μασσαχουσέτη κοντά στη Βοστώνη.Οι πιο πολλοί στο Ναtick και στο Framingham. Δεν λησμόνησαν όμως τα ράχτα της Ανεμώτιας τα λιοστάσια και τ'αμπέλια της.Έτσι με απόφαση της γενικής τους συνέλευσης που έγινε την 9η Αυγούστου 1911 ίδρυσαν τον Σύνδεσμο του εν ταίς Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής Ανεμωτισίων με την επωνυμία <<Ομόνοια>> . Tα μέλη ήταν περίπου τριάντα(30). 
Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο ήταν:
Πρόεδρος      Φραγγούλης Δ. Φραγγούλης (Το ονοματεπώνυμό του ήταν στην Ελλάδα Φραγκούλης Χατζημήτρος και στην Αμερική έγινε Φραγγούλης Φραγγούλης. Ήταν αδελφός του Παναγιώτη πατέρα των αδελφών Ιγνάτη (πατέρας της προέδρου του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων Αθήνας και Πρόδρομου Χατζημήτρου). Το επίθετο Χατζημήτρος προέρχεται από το αλλαγμένο επίθετο Λασκαρίδης. Γραμματέας , Γεώργιος Τσακίρης γνωστός με το παρατσούκλι Σπετσιέρης γιατί εργαζόταν στην Αμερική σε φαρμακείο.(επέστρεψε)Ταμιακή επιτροπή, Παναγιώτης(Πανανής) Προβέτζας  (επέστρεψε μεγάλος),Παντελής ΙγνατίουΕισπράκτωρ  Παντελής Ιγ.Φραγγούλης . Από την Ελλάδα έφυγε ως Παντελής Ιγνατίου Λασκαρίδης και στην Αμερική έγινε Παντελής Ιγνατίου Φραγγούλης. Ήταν αδελφός του Πανανή Λασκαρίδη και θείος των παιδιών του Φραγκούλη Λασκαρίδη  και της Μαργαρώς Δαγδιλέλλη(Λασκαρίδου).    Διευκρινίζω ότι  ο Φραγγούλης Δημητρίου Φραγγούλης και ο Παντελής Ιγνατίου Φραγγούλης ήταν από την ίδια ρίζα της οικογένειας Λασκαρίδη.Ο Δημήτριος Λασκαρίδης (πατέρας του Φραγγούλη Φραγγούλη) όμως  άλλαξε  το επίθετό του από Λασκαρίδης  σε Χατζημήτρος όταν πήγε στους Αγίους Τόπους και έγινε Χατζής (Χατζημήτρος).                  Ο σύλλογος αυτός ήταν ο δημιουργός του συστήματος των υπονόμων του χωριού και του Νεκροταφείου , δύο από τα πιο σημαντικά έργα του χωριού .        Για να συλλέξουν το ποσό που χρειάστηκε για τα δύο αυτά έργα συμφώνησαν να δίνουν όλα τα μέλη του συλλόγου από το μισθό τους 2 δολάρια και 10 σέντς το μήνα.Την εποχή εκείνη το ημερομίσθιο ήταν 1 δολάριο την ημέρα.Έδιναν δηλαδή ένα 9% του μηνιαίου πόρου τους κάτι πολύ σημαντικό .Να είναι καλά εκεί που βρίσκονται.Το κείμενο αυτό είναι μικρός φόρος τιμής σε όσους δεν λησμόνησαν τον τόπο που τους γέννησε.


24.ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 50.

Η ώρα είναι περίπου τρεις το πρωί.Τα πρώτα βήματα ακούγονται στο παλιό λιθόστρωτο του χωριού κοντά στην κεντρική πλατεία .Είναι οι καφετζήδες που ετοιμάζονται να ανοίξουν τους καφενέδες τους.Ο Θόδωρας ο Χατζημήτρος νότια ,οι Οδυσσέας Αθανασέλλης ,Ηλίας Παπουτσής και Γιάννης Χατζηγιώργης ανατολικά και ο Ηλίας ο Κεραμιδάς(Σκαλουχουρτέλ(j)με το γιο του Στρατή δυτικά της κεντρικής πλατείας του χωριού.Όλα τα καφενεία υπερυψωμένα από το δρόμο με υπόγειες γκλαβανές.Του Κεραμιδά ήταν το πιο ψηλό γι'αυτό και από το προαύλιο του στις Εθνικές γιορτές εκφωνούνταν πατριωτικοί λόγοι από κάποιον,συνήθως δάσκαλο, και από τα παιδιά απαγγελίες ποιημάτων.Στην γκλαβανή όμως του Κεραμιδά είχε και πολλά φίδια γιαυτό και συνεχώς μυρίζαμε μυρωδιά  καμένου δέρματος για να τα διώχνει.Η κατάργηση των γκλαβανών μόνο τα απομάκρυνε. Σε λίγο ακούγονται οι σύρτες και οι σκεβρωμένες πόρτες που αρνούνται το εύκολο άνοιγμα, ανοίγουν και  στερεώνονται.Στο βάθος των καφενείων η παραχούτ(υπερυψωμένο τζάκι)με την πυρήνα ως κύριο μέσο(καύσιμη ύλη) για το ζέσταμα νερού και το ψήσιμο του καφέ.Από κάτω συνήθως ο χουτζιρές(συρτάρι)για τα χρήματα που εισέπραττε ο καφετζής.Μετά από το άνοιγμα ακολουθούσε ένας μονότονος ήχος που βαστούσε πολλή ώρα .Ήταν ο θόρυβος από το τεράστιο πέτρινο γουδί με το μεγάλο επίσης πέτρινο γουδόχερο που έμοιαζε με το ρόπαλο του Ηρακλή. Xτυπούσε και τσάκιζε τον καφέ που ήταν αρκετά μεγάλης ποσότητας. Γκούπ,γκούπ,γκούπ,γκούπ μέσα στην απόλυτη ησυχία που τη διέκοπταν μόνο οι φωνές των γρύλων,των γαϊδάρων, του γκιώνη,του μπούφου και των άλλων νυκτόβιων πουλιών.Τα μιζέρια με τα πανάρχαια κυππαρίσια που ήταν το νεκροταφείο των μουσουλμάνων Τούρκων κατακτητών η κυριότερη κατοικία τους.Ήταν και τα ξαφνικά τρεχαλητά μέσα στις στέγες των κουναβιών που κυνηγούσαν τους κατατρομαγμένους ποντικούς.Γκούπ,γκούπ,γκούπ,γκούπ και γύρω στις πέντε οι πρώτοι πελάτες -θεριακλήδες του πρώτου καφέ της μέρας.Η πλειονότητα αγρότες που πήγαιναν εκτός από καφέ και για πρωϊνή ανάλυση της πολιτικής κατάστασης.Πολλοί οι λάτρεις του ΚΚΕ που ήταν εκτός νόμου και καλυπτόταν από τη ΕΔΑ. Αρκετοί ανήκαν στα Βενιζελογενή κόμματα και οι λιγότεροι στα δεξιά  κόμματα.Όμως οικογενειακές ανάγκες έβγαζαν πάντα δεξιούς προέδρους.Ρόλο έπαιζαν τα μπακαλοτέφτερα και τα μεροκάματα.     Λίγους μήνες  πριν την αυγή του 1950 παιδάκι 5 χρόνων έχω στα μάτια μου την εικόνα του γελαστού γιατρού της Ανεμώτιας του Μίμη Χατζηγιώργη(γιός του Ηλία) .Ένα μαύρο ταξί  μάλλον μάλλον FORD με οδηγό τον Φιλιανό Κώστα Χαγιαλά(το πιθανότερο) τον πήρε μπροστά από το μαγαζί του Θωμά Χατζηγιώργη και τον πήγε στη Μυτιλήνη για να φύγει και να καταταγεί στον στρατό.Τον εκπαίδευσαν ως ασυρματιστή και στο Γράμμο όπου τον έστειλαν στις τελευταίες επιχειρήσεις ένα από τα καμάρια του χωριού μας σκοτώθηκε.Μετά από κάποια χρόνια ήλθαν και τα οστά του που ενταφιάστηκαν στην <<Κολέθρα>>.Κάποιος Ανεμωτίσιος μου είπε ότι Κολέθρα θα πει από εκεί που έρχεται το νερό.Έτσι όμως αποκαλείται από παλιά το νεκροταφείο του χωριού και η περιοχή γύρω από αυτό.,Μπορεί.Την ίδια περίοδο ήλθε από το Γράμμο και ο Θείος μου φαντάρος του στρατού κι αυτός.Η σκηνή μέσα στο καθιστικό  του σπιτιού μας.Ο θείος μου 25 χρόνων περίπου τότε. Βγάζει το πουκάμισό του και αντικρίζουμε ένα κατάμαυρο σώμα από τους μώλωπες που του έκαναν οι πέτρες που προήλθαν από σκάσιμο οβίδας πολύ κοντά του..Σώθηκε όμως και ζει ακόμη σήμερα 28 Ιουνίου 2014 που γράφονται αυτές οι γραμμές  στην Αμερική όπου βρήκε και καταφύγιο . Επιστρέφουμε στις πρωϊνές ώρες της Ανεμώτιας  όπου  πολλές φορές αυτή την ώρα άκουγες και μια φωνή σχεδόν σε κατάσταση πανικού.<<Ω θείου Γιώργου>>και ξανά Ω θείου Γιώργου.Ο πανικοβλημένος ήταν κάποιος συγχωριανός μας που ήθελε να ξυπνήσει τον Γραμματέα του χωριού,τον πατέρα μου Γιώργο Σαράντη Παπαδέλλη με το παρατσούκλι ου Γιώργους του Χατζησαραντέλ(j).Αυτό γατί ο παππούς μου Σαράντης Παπαδέλλης που γεννήθηκε το 1978 λιθοξόος στο επάγγελμα όταν πήγε για δουλειά πετραδικής στη Μέκκα επιστρέφοντας βαφτίστηκε στον Ιορδάνη ποταμό και έγινε Χατζής που στην Ελληνική λέγεται <<προσκυνητής>>,και οι γιοί του λεγόταν Χατζησαραντέλια.O αλησμόνητος, καλοκάγαθος και ιδιαίτερα ευαίσθητος  άνθρωπος κυριολεκτικά του χωριού μας  ο πατέρας μου που τέλειωσε το ημιγυμνάσιο Βατούσας με άριστα και μετά σπούδασε  λογιστικά στη Μυτιλήνη είχε  μια τραγική  αναπάντεχη  μοίρα.Μια καταιγίδα στη θάλασσα γύρω στο 1934 έπνιξε τα όνειρά του που ήταν μεγάλα.Έτσι το κύμα αυτής της μοίρας  τον έφερε ναυαγό στο χωριό μας.Για τριάντα πέντε χρόνια πρόσφερε άοκνα τις υπηρεσίες του πολύ πιο πάνω από τις υποχρεώσεις του ως μισθωτού. Ήταν αυτός που κόσμησε το χωριό μας γύρω γύρω με δασύλλια και ημέρεψε την αγριάδα του τοπίου.Αυτός που φύτεψε με ακακίες τον δρόμο προς τον Χάρακα.Ήταν ο κύριος δημιουργός του πιο σύγχρονου για την εποχή του Κοινοτικού ελαιοτριβείου ,του γκλαμίνγκολα όπως λεγόταν και τόσων άλλων κοινοφελών έργων πολλά από τα οποία έγιναν με την επιμονή του στην εφαρμογή της προσωπικής εργασίας του ενός μεροκάματου το χρόνο για όλους αλλά και στην πρόθυμη συμμετοχή πολλών κατοίκων που τους καλόπιανε. Ήταν αυτός που προσπαθούσε να ταιριάξει τα νιάτα με επιτηδευμένα συνοικέσια που έδιναν και έπαιρναν στο σαλόνι του σπιτιού μας.Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διάλυση ενός γάμου λίγο πριν την τελετή  στην εκκλησία και ο νέος γαμπρός την ίδια ή την άλλη  άλλη μέρα ήταν έτοιμος με κατάληξη μια ευτυχισμένη οικογένεια.      Αυτός που εγγυήθηκε τη ζωή ανταρτών και φίλα προσκείμενων εκμεταλλευόμενος τη συγγένειά του με στέλεχος του ΚΚΕ Ανεμώτιας και έτσι δεν άνοιξε μύτη.Που πήγε στα <<Τσκαλιά>> που είναι το ύψωμα πάνω από τις εκβολές της Ποταμιάς και φώναζε στους αντάρτες τα ονόματά τους για να παραδοθούν και να έχουν το δικαίωμα της χάριτος που έδινε η τότε κυβέρνηση με βάση τα παρακάλια των συγγενών τους και όταν πληροφορήθηκε την κακοποίησή τους από αστυνομικούς έτρεξε και τους σταμάτησε με αυστηρούς τόνους.Αυτός που ήταν ο μόνος που δέχτηκε και βάφτισε το γιο του αντάρτη και τον ονόμασε και Λευτέρη.Αυτός που βοήθησε το πρώτο στέλεχος του ΚΚΕ Ανεμώτιας να παρακάμψει το πιστοποιητικό νομιμοφροσύνης και να ζήσει αξιοπρεπώς την οικογένειά του στην Αυστραλία και τόσα  άλλα ων ουκ έστι αριθμός.<<Αντί όμως του μάννα χολήν>>.Και οι παροικούντες στην Ιερουσαλήμ ίσως έχουν εύκολη την ερμηνεία.Ο θείος λοιπόν Γιώργος δίχως δεύτερη  κουβέντα σηκωνόταν και έτρεχε να βοηθήσει όποιον είχε ανάγκη.Βλέπεις το λεωφορείο έφευγε πολύ πρωί για Καλλονή Μυτιλήνη.Είναι όμως ευκαιρία να κάνω  από εδώ μνεία για κάτι που τον ξεχώρισε.Είναι ο μοναδικός τρόπος γραφής του.Ένα είδος καλλιγραφίας που αξίζει μελέτης και έκθεσής του σε κατάλληλο μουσείο καλλιγραφίας.Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει από τα πρακτικά των Κοινοτικών  Συμβουλίων μέχρι το 1970 οπότε και συνταξιοδοτήθηκε .Θα τον χαρακτήριζα Πικάσο της καλλιγραφίας. H νύχτα περνούσε και οι αγροτοκτηνοτρόφοι τύλιγαν τις κιτρινόασπρες μαντίλες  τους στο κεφάλι και έφευγαν για τα χωράφια και τα ζώα.Μόνοι τους ή με τις γυναίκες τους και τον άλλο ταϊφά  όταν ήταν η εποχή του λιομαζώματος. Πολλοί φορούσαν και τις λεγόμενες γκιλότες που ήταν ένα τελείως εφαρμοστό στην  κνήμη από τον αστράγαλο μέχρι το γόνατο παντελόνι και από εκεί και πάνω φαρδύ.Υπήρχαν ακόμα και αρκετοί που φορούσαν βράκες.Θυμάμαι τον Ηλία Κεραμιδά (Σκαλουχουρτέλ),τον Ηλία Ασλάνη θετό πατέρα του μετέπειτα προέδρου Τάκη Ασλάνη το Λάτζο κ.α. Την ίδια ώρα ο μπαχτσεβάνης από την Πέτρα ή την Άναξο,μετά από διαδρομή τριών ή και τεσσάρων ωρών από μονοπάτι που τα ζωντανά τον είχαν μάθει απέξω ,έφτανε στην πλατεία διαφήμιζε την πραμάτια του που ήταν λαχανικά μέσα σε δύο κασέλες και χανόταν με το γάϊδαρό του στα σοκάκια του χωριού.Σαν τέλειωνε δε με τις άδειες κασέλες καθόταν στα καφενεία κυρίως τα εξοχικά Νέος Κόσμος και Μεξικάνα και όσα έβγαζε τα ρακόπινε. Μετά πίτα στο μεθύσι  δεν έβλεπε πού πήγαινε μα τον  οδηγούσε ασφαλώς στο σπίτι του ο γάϊδαρος.Σε μια γωνιά  της πλατείας και τα λίγα λαχανικά του Μπαρμπέρη (παρατσούκλι) που τα καλλιεργούσε με επιμέλεια στο περιβόλι του  κάτω από το Άλλου  του Βνάρ  κοντά στη διασταύρωση του ρέματος του Καλοκώστα με το δρόμο για τα Κρύα Νερά (Κάμπος) και την Περασιά.Εδώ σημειώνω ότι ο Μιχάλης έμοιαζε πάρα πολύ με τον Αμερικανό ηθοποιό Κλάους Κίνσκι πατέρα της επίσης διάσημης ηθοποιού Ναστάζια Κίνσκι. Παράλληλα εμφανίζονταν και οι άλλοι μαγαζάτορες όπως ο Παναγιώτης ο Χατζηγιώργης και ο Γιώργος Καραολάνης.Άνοιγε το κρεοπωλείο του ,κυρίως τα Σάββατα,ο Αντώνης ο Καφετζής γνωστός και ως <<Αντώνας>>εκεί που είναι σήμερα τα γραφεία του Συνεταιρισμού.Ήταν μερικές φορές το πρωί  και ο θείος μου αδελφός της μητέρας μου Λυσάνδρας ο Ηλίας ο Βλάμης που έμαθε μπαρμπέρης στη Μυτιλήνη και είχε μια γωνία στο καφενείο  του Αθανασέλλη με έναν ωραίο καθρέφτη έπιπλο.Αλλά και ο Μιχάλης ο Koυτρούπης του.(Μχαλέλ(j)πιο πέρα από τη ΒΑ γωνία της Πλατείας είχε κι αυτός κουρείο. Άνοιγε και ο Παντελής Λιγάτος το Ραφείο του πίσω από το παντοπωλείο του Χατζηγιώργη προς την κατεύθυνση του Κοινοτικού καταστήματος.Και ο Γιώργος Κουτρούπης(πατέρας του μεταλλειολόγου Νίκου Κουτρούπη και των τριών θηλυκών αδελφών του)  δίπλα στο παλιό ιστορικό Κοινοτικό Γραφείο ιδιοκτησίας Τιμολέοντα Αίνιζλη .Εκεί δίπλα γινόταν και η διανομή της Αμερικάνικης βοήθειας (UNTRA) με κουπόνια από τον <<επισιτισμό>> όπως ήταν τότε ο  ανεπίσημος τίτλος της Υπηρεσίας αυτής. Παράλληλα ακουγόταν και η φωνή του Παναγιώτη του Χαλκοδαίμονα,του καλλικέλαδου αυτού δύστυχου συγχωριανού μας που αν και η ζωή του στέρησε  την όραση του χάρισε μια θεϊκή φωνή.Ψάρια ,ψάρια.Τρέξτε να προλάβετε σάρδα,σάρδα(σαρδέλλα) φώναζε ο Παναγιώτης κρατώντας την κουτσκούδα του (μαγκούρα) που τον βοηθούσε να περπατά και να ανιχνεύει το χώρο.Ήταν οι Καλλονιάτες  μικροπωλητές που έπαιρναν τα ψάρια από την πρωϊνή καθημερινή  δημοπρασία που γινόταν στο Γιαλό-όπως  αποκαλούσαμε  τη Σκάλα Καλλονής και την πουλούσαν στα γύρω χωριά. Πολλές φορές το καλοκαίρι ερχόταν και κάποιο φορτηγό από την Καλλονή φορτωμένο καρπούζια.Πολλοί από όσους δεν είχαν δική τους παραγωγή στον κάμπο ή αλλού τα έπαιρναν με το τσουβάλι για όλο το καλοκαίρι.Από την πλατεία περνούσε και το καλακάγαθο παιδί το Χριστέλ(j) (Xρήστος Νταής) που ήταν το καϋμένο ανάπηρο στο σώμα και δεν έβλεπε και καλά.Το ίδιο και η αδελφή του που ζούσε μαζί του σε ένα πολύ μικρό φτωχικό σπιτάκι κοντά στην παλιά εκκλησία του Άη Γιώργη, Ένα νταμέλ(j). Ο Χρήστος ήταν εντεταλμένος συλλέκτης των  σκουπιδιών του χωριού.Είχε ένα ταλαίπωρο γάϊδαρο φορτωμένο με δύο πλακέ ξύλινες  κάσες  σχήματος κόλουρης πυραμίδας που από κάτω  τις άνοιγε ,  άδειαζε τα σκουπίδια και τις έκλεινε.Ο χώρος εναπόθεσης λίγο πριν το ελαιοτριβείο στα Μιζέρια όπου σιγά σιγά δημιουργήθηκε η σημερινή πλατεία στην περιοχή αυτή που δυστυχώς η διαμόρφωσή  της είναι τελείως απαράδεκτη. Έτσι προχωρούσαμε προς το μεσημέρι όπου τα καφενεία  ήταν σχεδόν άδεια.Πολλές φορές βλέπαμε κάποιες κότες να κάνουν την εμφάνισή τους και να μπαίνουν ακόμη και μέσα σ'αυτά. Αργότερα ο χαρακτηρισμός του χωριού ως ημιτουριστικού επέβαλε κανόνες και η αστυνομία άρχισε τις μηνύσεις, οπότε αυτά τα άσχημα φαινόμενα σταμάτησαν.Ήταν η ώρα του μεσημεριανού φαγητού και στη συνέχεια  η ώρα που μας υποχρέωναν για ύπνο οι μανάδες μας και εμείς την κοπανούσαμε με διάφορους και επικίνδυνους τρόπους.Το απόγευμα άρχιζε ο νέος κύκλος κινητικότητας ,μετά την επιστροφή των αγροτοκτηνοτρόφων από τα χωράφια και τα ζώα.Μόλις έφταναν στο σπίτι τους έφευγαν αμέσως για τα καφενεία. Καφές,,τάβλι,ντάμα,ξερή ,πρέφα ή κούπες με πολλές επινίκιες κραυγές από μερικούς πιο ενθουσιώδεις νικητές όπως ο αυτοκινητιστής Χρήστος Ν. και απελπισίας όπως ο θείος Αντώνης Κ. ,που δεν ήταν θείος μου αλλά ήταν καλός γείτονας που θύμωνε με την ατυχία του.Εξάλλου έτσι ήταν η πρακτική στο χωριό να αποκαλούμε θείους και θείες του μεγαλύτερους, .Ένας πολύ καλός παίχτης που σχεδόν δεν έχανε ποτέ ήταν ο πολυαγαπημένος μου παππούς,ο μεγάλος παραμυθάς Πανανής Βλάμος όπως τον αποκαλούσαν.Το σωστό είναι  το Βλάμης.Θυμάμαι τις νίκες του γιατί περίμενα να τελειώσει το παιχνίδι και  αμέσως ορμούσα στην τσέπη του που είχε πάντα το κερδισμένο λουκούμι.Η μόνη μου υποχρέωση ήταν να του διαβάζω που και που από την εφημερίδα Ακρόπολη τον<< Τσακιτζή τον Εφέ του Αϊδινίου>> γιατί στα μέρη όπου αυτός έζησε νεαρός τη Σμύρνη και τη  Μαγνησιά, ως μετανάστης από την Ανεμώτια, ο Τσακιτζής είχε τη δράση του. Αλλά ήταν και ο πονόδοντος από κάποιο σάπιο δόντι  που το αναλάμβανε με τη δοντάγρα της η αδελφή του Αντώνη του Καρέκου η Αρετώ Βατουσίου ,δεξιοτέχνης του είδους,που το σπίτι της  ήταν λίγο πιο κάτω από την πλατεία και ορατό από αυτήν προς την κατεύθυνση του Αη Γιώργη. Θεωρώ εδώ σημαντικό να περιγράψω τη σχεδόν μακάβρια σκηνή που είδα να διαδραματίζεται στο κτήμα μας στο Κουρνέλι. Είναι σχετικό με τον προαναφερθέντα τρόπο αντιμετώπισης του δοντόπονου. Κάποιος κτηνοτρόφος  από την Ερεσό που νοίκιαζε τα χωράφια μας για να βόσκει τα πρόβατά του είχε ισχυρό πονόδοντο μια μέρα που ήμουνα εκεί εγώ και αυτός .Το γεγονός αυτό έγινε περί το 1957 ή  το 1958. Τον βλέπω να μαζεύει ξύλα να τα σωριάζει και αφού άναψε φωτιά πήρε ένα σύρμα το ζέστανε και το έχωσε μέσα στην τρύπα του δοντιού.Έβγαλε μια τεράστια κραυγή που αντιλάλησε πάνω στο Σιμόκαστρο και μετά από λίγη ώρα ηρέμησε.Ήταν μια εναλλακτική απονεύρωση.Ήταν και ο αξέχαστος παπάς της Ανεμώτιας για πάρα πολλά χρόνια.Δεν μπορούσε  λόγω σχήματος να παίξει και θύμωνε πολύ με τα κακά παιξίματα.Έτσι με κάποια ταχύτητα  άρπαζε  το σωστό χαρτί  από τον παίχτη που καθόταν δίπλα του και το έριχνε με δύναμη  στο τραπέζι  δείχνοντας τις καλές του γνώσεις στα χαρτιά.Σαν έπερνε δε χαμπάρι για προσηλιτισμό από Γιαχωβάδες δεν εφάρμοζε δημοκρατικές μεθόδους συνετισμού στους δράστες.Τους παραμέριζε και τους έδινε εντολή να τα μαζέψουν αμέσως  και να φύγουν.Συνήθως οι γιαχωβάδες ήταν από άλλα χωριά και πουλούσαν σουγιάδες, μαχαίρια και άλλα τέτοια αντικείμενα.Όχι πως οι Ανεμωτίσιοι δεν είχαν τους δικούς τους εκπροσώπους που ήταν κάμποσοι.Είχα και εγώ τον παππού μου το Βλάμο που προσηλυτίστηκε μάλλον στην Αμερική όπου έζησε από το 1916 έως μάλλον το 1926 αλλά δεν μιλούσε καθόλου γιαυτό.Ήταν παθητικός οπαδός όχι ενεργητικός.Τα ατέλειωτα έντυπα που του στέλνανε τα χρησιμοποιούσε  η σύζυγός του η γιαγιά μου Αναστασία το γένος Χρήστου Βέργου που ήταν πολύ θρήσκα όπως και όλη η οικογένεια των Βεργήδων αφού είχαν τον πατέρα τους Χρήστο κάποιους χρόνους ψάλτη   στην Αγία Φωτεινή της Σμύρνης και στην Μεταμόρφωση της Ανεμώτιας (αμισθί),για να τυλίγει διάφορα πράγματα.Όταν τον ρωτούσαμε τον παππού μας γιατί δεν πηγαίνει στην εκκλησία μας έλεγε πως ήταν μαλωμένος με τον παπα Βαγγέλη.Ο λόγος ήταν ότι στα μπαχτσιαδέλια τους που συνόρευαν στην Πλατανούδα η κατσίκα του παπά έτρωγε τα λαχανικά του.Ήταν πρόσχημα.Όμως σε ηλικία 80 χρόνων περίπου μια Κυριακή πήρε τα πόδια του και πήγε στο ναό της Μεταμόρφωσης και εκκλησιάστηκε μετανιωμένος.  Έτσι σιγά-σιγά έφτανε η ώρα να ανάψουν τα λούξ. Οι φωτιστικές αυτές συσκευές που μπορείς σήμερα να τις βρεις ως design με ηλεκτρικό ρεύμα ,τότε συνδύαζαν την παραφίνη με τον αμίαντο που αντιπροσώπευε το λαμπτήρα.Παρέες παρέες με καραφάκια ούζο και μεζέδες από κομμένες ντομάτες ,από ελιές,κάποιο μερικές φορές τυρί και πολύ συζήτηση με πειράγματα και καλαμπούρια με πολύ χιούμορ.Έπιασα και κάποιους κάποια στιγμή με τα αυτιά κολλημένα σ' ένα ραδιόφωνο να ακούν εδώ Σόφια,εδώ Τίρανα κ.λ.π.ειδήσεις από τον υπαρκτό κατά την άποψή τους Κομμουνιστικό παράδεισο.Υπήρχαν  και οι κουμαρτζήδες που έπαιζαν πόκα με χρήματα.Κάποια στιγμή ακουγόταν  πάλι η όμορφη δυνατή φωνή του κήρυκα (Παναγιώτης Χαλκοδαίμων) με διάφορες ανακοινώσεις της Κοινότητας αλλά και ιδιωτικές.Κύριοι,οι,οι και ακολουθούσε η ανακοίνωση που έφτανε μέχρι τουλάχιστον την Πλατέα όπου σήμερα η αίθουσα δεξιώσεων.Π.χ. Απόψε στο παλιό σχολείο θα δοθεί παράσταση του θεατρικού έργου ο <<Ποπολάρος>> κ.λ.π. Ήταν η φωνή του χωριού που ξυπνούσε την περιέργεια αλλά και πηγή πληροφορίας που έσπαγε τη σχετική μονoτονία. Ξαφνικά και κάποια σύρραξη .Αλλά μόνο λεκτική. Διαβόλ χαμένι και άλλα τέτοια.Οι συνήθεις λόγοι αγροζημιές στα σύνορα.Έφαγε η κατσίκα του ενός την αμπολάδα του διπλανού ιδιοκτήτη.Μερικές φορές  και η υποψία  για μικροκλοπές σε κουκιά ,σταφύλια και άλλα σάλια μπάλια όπως λέγαμε τα ασήμαντα πράματα, που όμως δείχνουν τις δύσκολες ώρες  που βίωναν οι συγχωριανοί μου αγωνιζόμενοι να τα βγάλουν πέρα.Απέξω από το καφενείο του Γιάννη του Χατζηγιώργη κάποιος παραγιός(εργαζόμενος σχεδόν μόνιμα στις δουλειές κάποιου αφεντικού) όπως αποκαλούσαν τότε τους έχοντες και κατέχοντες και κάνει νοήματα  στο αφεντικό που κάθεται μέσα να του πει κάτι.Το αφεντικό δεν ανταποκρίνεται αρχικά αλλά ο παραγιός επιμένει στα νοήματα ,οπότε το αφεντικό βγαίνει έξω και στράφτει ένα χαστούκι στον δυστυχή που τον θυμόταν σε όλη του τη ζωή.     Μετά αρχίζουν τα τραγούδια .Μερικές φορές συνδετημόνας ήταν και ο Παναγιώτης ο Χαλκοδαίμονας οπότε ο υπέροχος αμανές του έσπαγε καρδιές.Έτσι τελείωνε μια μέρα μαζί και με άλλα αναπάντεχα και λίγο πριν τα μεσάνυχτα όλα έκλειναν .Τελευταίοι αναχωρητές οι καφετζήδες που τακτοποιούσαν  πριν φύγουν τα τραπέζια ,τις καρέκλες και τα άλλα σκεύη για να είναι έτοιμα το πρωί. Όμως που και που κανένα φανάρι έκανε την εμφάνισή του που σήμαινε κάτι καλό ή κακό.Γέννα ή αρρώστια.Πολλές φορές ήταν τα μαθητριάκια της μοδιστρικής που ξενυχτούσαν όταν ήταν κοντά γιορτή και τα πήγαιναν αργά στα σπίτια τους.Το καλοκαίρι τα πράγματα ήταν πιο χαλαρά.Περισσότερο ξενύχτι με τη συμμετοχή και των Ανεμωτίσιων παραθεριστών από τη Μυτιλήνη και την Αθήνα.Τραγούδια κανένα παραπάνω μεράκλωμα με το σχετικό χορό και κανένα σπάσιμο πιάτων.Πολλές φορές από την πλατεία ξεκινούσαν και οι καντάδες με μηχανικά μέσα.Ένα γραμμόφωνο με μια βαριά δωδεκάβολτη μπαταρία και σε κάθε στάση μια πλάκα και αλλαγή βελόνας.Η διαδρομή προς το παλιό σχολειό,στα αλώνια,στην εκκλησία,στην Πλατέα και επιστροφή.Όταν είχαμε μεγάλες γιορτές τα πράγματα ήταν τελείως αλλιώτικα.Έτσι της Σωτήρας που είχαμε  το μεγάλο τριήμερο πανηγύρι ,της Παναγίας στις 15 Αυγούστου και του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου που ήταν διήμερα είχαμε πάντα μουσικές(συγκροτήματα). Της Σωτήρας το λιγότερο ήταν τρία τα συγκροτήματα στην πλατεία . Προέλευσή τους η Φίλια,ο Σκουτάρος ,τα Παράκοιλα που είχαν παράδοση στη μουσική με τα παραδοσιακά τους όργανα αλλά και τραγούδια. Άλλες  φορές από Μυτιλήνη Κάπη κ.α.  Στην κομπανία τους και μια ντιζέζ που πολλοί την αποκαλούσαν ντιζέ. Γινόταν χαμός μέχρι το πρωί.Και σαν έφτανε η ώρα δώδεκα άρχιζαν τα ραβασάκια στον Αποστόλη τ για παράταση της λειτουργίας του ηλεκτροφωτισμού με κάποιο κόστος  για το παραγγέλνοντα.Ο δύστυχος Αποστόλης άκουγε όλη τη νύχτα το ντούκου ντούκου της μηχανής που το πλήρωσε αργότερα με την ακοή του.

 

                                    Ο ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΣΤΙΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ
                                          ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ


       Το πιο σημαντικό γεγονός όμως ήταν η ώρα που θα χόρευε ο Κώστας Π. Kτηνοτρόφος στο επάγγελμα που ζούσε τον περισσότερο καιρό στην Καλή Λαγκάδα με τα ζώα του και δεν τον έβλεπες στα καφενεία τον άλλο καιρό.                             

     Είχε ίσια μαλλιά που έπεφταν στα μάτια του τσιγκελωτό μουστάκι και στο πανηγύρι φορούσε παντελόνι-γκιλότα ,πουκάμισο μιλιτέρ και γιλέκο μαύρο.Είχε δικό του τρόπο στο χορό με διάφορα τσαλίμια που ξεσήκωναν τους άλλους Ανεμωτίσιους αλλά και τους ξένους επισκέπτες.  Ένας άλλος κτηνοτρόφος που πέθανε αφήνοντας πολλά ερωτηματικά για την προέλευσή του. Ήταν ο καλοκάγαθος Συμεών Γάλκα Ρωσικής καταγωγής που η μοίρα τον έφερε  στην Ανεμώτια. Εθρυλείτο ότι ήταν απο οικογένεια του περίγυρου του αυτοκράτορα της Ρωσίας που φυγαδεύτηκε από κάποιον κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση.Ποτέ δεν μάθαμε πώς έφτασε στην Ανεμώτια. Είχε μερικά ζώα από τα οποία έβγαζε λίγα χρήματα ζώντας αρκετό χρόνο στην ερημιά προς την Καλή Λαγκάδα.Τον χειμώνα ζούσε με τον θείο μου Ηλία Βλάμη  και την γυναίκα του Πολυξένη  στο σπίτι τους στην Κούκλα απέναντι από του παππού μου Πανανή. Έλεγε λίγα λόγια και καθότανε αμίλητος δίπλα σ' αυτούς που παίζανε χαρτιά ή τάβλι.Πάντα γελαστός και πρόσχαρος διάβαζε δεν ξέρω και εγώ πώς την <<Ζωή του Κυρίου>> το έντυπο δηλαδή της Ορθόδοξης οργάνωσης <<η Ζωή>> που είχε εγγραφεί συνδρομητής,Ήταν Ορθόδοξος Χριστιανός και θεοσεβούμενος. Τέλος θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφέρω και τα όμορφα στολίδια της γειτονιάς τις κοπέλες που τότε στις αρχές της δεκαετίας και περί το τέλος της ήταν έφηβες  και έπαιζαν ανέμελα εκεί κοντά στην πλατεία .Ήταν κι αυτές ένα κομμάτι της πλατείας,λίγο πιο έξω απ'αυτή.Η αξέχαστη γελαστή δασκάλα η Όλγα , η άλλη δασκάλα η αδελφή της  Βαγγελιώ,η Μαριανθούλα,, η Ποθούλα η Χρυσανθούλα,η Ρηνούλα,η Χρυσούλα η Ρένα και άλλες. Ιδιαίτερη αναφορά θέλω να κάνω εδώ στην αξέχαστη ψυχούλα που έφυγε νωρίς .Την καλοκάγαθη αγαπημένη μου Μυρσινιώ παιδί  και έφηβη κι αυτή της πλατείας.Αν και η συμπεριφορά των συγχωριανών μου προς το ωραίο φύλο ήταν πολύ προοδευτική και επηρεασμένη από την κοινωνική εξέλιξη της γυναίκας της Σμύρνης με την οποία η Λέσβος είχε άμεση σχέση, στα καφενεία της πλατείας δεν κάθονταν γυναίκες εκτός από τα πανηγύρια.Πλησίαζαν μόνο σε μια άκρη της πλατείας κατά τους προεκλογικούς  αγώνες  και άκουγαν χειροκροτώντας τους ομιλητές κυρίως της ΕΔΑ. Οι κακόγλωσσοι κυρίως δεξιοί του χωριού μερικές φορές ξεχνούσαν την απελευθέρωση και τις αποκαλούσαν τσόκαρα. Πολλές όμως από αυτές όμως ήταν μιας μορφής πασιονάριες. Κατέβαιναν από την <<κούκλα>>όπως λεγόταν και λέγεται η περιοχή τέρμα ψηλά στο χωριό με τσόκαρα που χτυπούσαν με θόρυβο πάνω στους ντουσιμέδες (λιθόστρωτα) του χωριού για να παρακολουθήσουν την ομιλία.Σ'αυτήν την <<κούκλα>> στο τελευταίο σχεδόν σπίτι του χωριού του παππού μου του Πανανή Βλάμη είδα το πρώτο φως και στη διαδρομή των παιδικών μου χρόνων εδώ μπολιάστηκα με τα πρώτα αριστερά μπόλια της κοινωνικής δικαιοσύνης και είμαι υπερήφανος γιαυτό..Ο παππούς μου Πανανής και ο γιος του και θείος μου Ηλίας Βλάμης ήταν Κομμουνιστές. Από τις εμπειρίες  μου δε από τα χρόνια που έζησα στην <<κούκλα>>έγραψα και ένα ποίημα που θα το δημοσιεύσω εν καιρώ που έχει τον τίτλο <<ο Γολγοθάς>>.Το ποίημα αυτό το μελοποίησε ο γιός μου Γιώργος.  Ήταν όμως γυναίκα  και η θεία Θεονίκη του μπάρμπα Θόδωρου  που δούλευε στο φούρνο-καφενείο με όλη σχεδόν την οικογένεια.Τις Κυριακές όμως πολλές γυναίκες με τους συζύγους τους ,τους γονείς ή και πλησίον συγγενείς  κάθονταν στα εξοχικά αναψυκτήρια καφεουζερί ,την Μεξικάνα και το Νέο Κόσμο.Κάνοντας δε σύγκριση με ότι βίωσα στην Καρδίτσα του 1973-1979 όπου οι γυναίκες στα χωριά ζούσαν σε καθεστώς απομόνωσης τις Ανεμωτίσιες της δεκαετίας του 50 τις θεωρώ αρκετά απελευθερωμένες. Σαυτή την πλατεία γεννήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 1945 με τη βοήθεια του  γιατρού Καμπούρη και ο Φραγκλίνος Παπαδέλλης ,ο μικρότερος από τρία αδέλφια .Το όνομά του σηματοδότησε ενδεχομένως και το μέλλον του.Τον βάφτισε ο θείος μας Παρασκευάς Χατζηγεωργίου (Διάκος) και του έδωσε το όνομα του αγαπημένου του προέδρου Φραγκλίνου Ρούσβελτ.Έζησε βλέπεις  και εργάστηκε πολλά χρόνια στην Αμερική .Ο Φραγκλίνος λοιπόν που σπούδασε Ιατρική στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.Ξεκίνησε τη μεγάλη συνδικαλιστική του πορεία αλλά και την ακαδημαϊκή του  σταδιοδρομία στο χώρο των γιατρών από το 1974 . Διδάκτορας Παιδιατρικής,Επίκουρος καθηγητής,Νοσοκομειακός,Πρόεδρος της ΕΙΝΑΠ από όπου εκπορεύτηκε και το Εθνικό Σύστημα Υγείας του οποίου υπήρξε ο εμπνευστής και στυλοβάτης. Με μια μικρή ομάδα συναδέλφων του και με την συνηγορία του τότε Υπουργού Υγείας Παρασκευά Αυγερινού κατάφεραν να το επιβάλλουν μέσα από συμπληγάδες συμφερόντων που προσπαθούσαν να το τορπιλίσουν.Διετέλεσε και Πρόεδρος του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου.Το 1993 εκλέγεται για πρώτη φορά Βουλευτής Λέσβου .Το ήθος του και η εντιμότητά του αναγνωρίστηκε από όλες τις πτέρυγες του Κοινοβουλίου.Οι πολίτες της εκλογικής του Περιφέρειας; Λέσβου-Λήμνου και Αη Στράτη τον ανέδειξαν βουλευτή για δέκα χρόνια στο Ελληνικό Κοινοβούλιο με το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ).Ο τότε Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης τον επέλεξε το 1996 Υφυπουργό Υγείας Τη θητεία του συνόδευσαν πλήθος πρωτοβουλίες σε Πανελλήνιο επίπεδο για την Υγεία αλλά  και γενικότερες πρωτοβουλίες  που είχαν να κάνουν με τα παραπάνω τρία νησιά.Κορυφαίες αυτές που είχαν να κάνουν με την υγεία (Βοστάνειο Νοσοκομείο,Νοσοκομείο Λήμνου ,Κέντρα Υγείας) με την παιδεία ,Μουσικό Λύκειο Καλλονής ,με τον Πολιτισμό όπως το Θέατρο Μυτιλήνης αλλά και τα πολύ σημαντικά έργα υποδομής της Δυτικής Λέσβου όπως ο Δρόμος Καλλονή Σιγρίου και το Λιμάνι του Σιγρίου .Όντας τότε ένας από τους στυλοβάτες του Κώστα Σημίτη τον έπεισε και ενέταξε στις προτεραιότητες των υποδομών του νησιού τα δύο αυτά έργα.Και από την ώρα που εγγράφονται επίσημα τα έργα δεν ξεγράφονται.Οι   νίκες όμως έχουν πολλούς νικητές ,οι ήττες κανέναν.Η Καλλονή με την παρουσία του Πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη που έγινε και για τη στήριξη του Φραγκλίνου ήταν αυτή που τα έφερε στο νησί .  Από τα άλλα δύο αδέλφια ο Σαράντης (Οικονομολόγος) της ΑΣΟΕΕ διετέλεσε αντιπρόεδρος, του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα και Πρόεδρος στα  Σισμανόγλειο Νοσοκομείο και Παδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής και τη δεκαετία του 50 ήταν μαθητής του Δημοτικού Σχολείου όπως και ο Παναγιώτης (ο υποφαινόμενος) που σπούδασε Τοπογράφος Μηχανικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Στην πλατεία επίσης γεννήθηκε και τη δεκαετία του 50 και  ήταν μαθήτρια του Δημοτικού και η Αγγελική Αθανασέλλη του Οδυσσέα και της Ραλλιώς  που σπούδασε στη Θεσσαλονίκη στο Αριστοτέλειο Μαθηματικός και ο Νίκος Κουτρούπης του Γιώργου και της Στρατονίκης κι αυτός μαθητής Δημοτικού τη δεκαετία του 50 που σπούδασε Μεταλλειολόγος Μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο.Η μητέρα  μου υπήρξε μέγας ινστρούκτορας και  συμβουλάτορας.Για την εποχή της ήταν σχεδόν η μόνη μορφωμένη στο ημιγυμνάσιο της Πέτρας γυναίκα του χωριού.       Σ'αυτήν την πλατεία παραδόθηκε και ο τελευταίος αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού ο Β. από το Σκαλοχώρι. Αδύνατος,κοντούλης , καταβεβλημένος,με μακριά γενειάδα και τριμμένα ρούχα  σε κακά χάλια δεν είχε τίποτα από αυτά που εγώ είχα πλάσει με τη φαντασία μου.Είχα π.χ. ακούσει από τον πατέρα μου για την παληκαροσύνη κάποιου  Φιλιανού Αγροφύλακα που σκοτώθηκε στις επιχειρήσεις της χωροφυλακής  στη θέση  <<Φκόλια>> θέση όπου ο πρόδρομος  οικισμός της Ανεμώτιας. Είχα ακούσει για τη συνετή ανθρώπινη συμπεριφορά του γιατρού Χαβαράνη όταν έγινε το επεισόδιο στο Κοινοτικό Κατάστημα στο χωριό .Είχα συνεργαστεί το 1965 με έναν από τους Πασχαλιάδες απο την Αγιάσο (ήταν καλός οικοδόμος)  στη Μυτιλήνη.Ένα παλληκάρι, με μια καλή ψυχή. Τούτος ήταν μια δυστυχία.Θα αναφέρω επίσης και  τα θλιβερά της πλατείας αφού από αυτήν  περνούσαν για την τελευταία τους κατοικία τους συγχωριανούς μας  που μας έφευγαν από τη ζωή.Γινόταν μία στάση ψάλοντας και οι Ανεμωτίσιοι τους αποχαιρετούσαν  Τέλος από την πλατεία περνούσε και ο επιτάφιος αλλά και η Ανάσταση, με πλήθος κόσμου να ακολουθεί με λαμπάδες στο χέρι την περιφορά τους, που ξεκινούσε και ξεκινά ακόμη από την εκκλησία της Μεταμόρφωσης προς τα Αλώνια ,το παλιό Σχολείο ,το παντοπωλείο του  Γιώργη Χατζηγιώργη  το φούρνο του Βέργου και έφτανε στην πλατεία.Από εκεί έστριβε για πλατέα και πίσω στην εκκλησία..       Όλα μαγικά και η μνήμη φορτωμένη εικόνες από τα φτωχικά πέτρινα μεταπολεμικά  και μετεμφυλιακά χρόνια.Ευτυχώς η Ανεμώτια τα πέρασε αναίμακτα γιατί  έτσι επιβεβαίωσε τη μια από τις δύο εκδοχές προέλευσης του ονόματός της.Δεν χύθηκε ποτέ αίμα.Αναίμακτη.         Η επεξεργασία δεν τέλειωσε συνεχίζεται
 
25.ΛΑΪΚΗ ΠΟΙΗΣΗ 

Στιχουργός +Απόστολος Ψαρρός -Λιθοξόος 
Απαγγελία από το γιο του στιχουργούΔάσκαλο Στρατή Ψαρρό (τμήμα) 
Ολόκληρο σχεδόν από τη Μαρία Λασκαρίδου(Παπαλία)και τμήμα του 
από την Ποθούλα Ντάρα(Χονδρού)
ΤΟΥ ΒΛΑΜΟΥ Η ΚΑΤΣΙΚΑ
Τι ανυπόφορος καϋμός 
Του Βλάμου η κατσίκα 
Επήγε εις το ΠΕΚ
Τσι έγινι μουδίστρα
 
Τσ΄ Μαριγάκς του μισουφόρ 
Το κανι κουμπινιζόν 
Τ' άφσι μι τιράντις 
Λουλαμός τσι διο τρουμάρις.

Της Κατίνας του βρακί 
Τσι του κουμπινιζόν μαζί 
Τσι τ'αντρούτσ τα σώβρακα 
Τα'κανι κουλόπανα.
 
Περιοδεία έκανι 
Κάτου απ'του σκουλειό 
Τσι τ' Λιάτσ του σώβρακου 
Το κανι μαγιώ.

Σα μέγας διαρρήκτης 
Τις πόρτις ξέλυνι 
Τη Δημουστή τσ'γραβάντις τσι τα μαντήλια 
Όλα τα έφαγι.
 
Ο Βλάμος εκοιμότανι 
Και η καλή μοδίστρα 
Την πόρτα άνοιξε 
Και μπήκε στην κουζίνα.
 
Του πχαρουπάν(j) είδι 
Του γιουμέτρησι 
Δεν ήτανι της μόδας  
Τσι του εξέστσισε.
 
Τρέξιτι για  να ιδείτι 
Ζημιά να κόψιτι 
Του Βλάμου την κατσίκα
Να τη σκουτόσιτι.

 
Ο Πανανής Βλάμης ήταν ο πατέραςτης μητέρας μου Λυσάνδρας πουζούσε στην Κούκλα στα τελευταία σπίτια του χωριού.

Άλλο ποίημα του ίδιου Απαγγελία Στρατή Ψαρρού 
Πάνου σι πρίνου κότσινα 
Έχτισα τη φωλιά μου 
Σι αδιαφόρητου κουρμί 
Έριξα του σιβντά μου. 
Κότσινας=Είδος πουρναριού που τα φύλλα του είναι λεία χωρίς αγκάθια 
Αδιαφόρητου= Άχρηστο


27.TO ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΓΑΜΠΡΟΥ ΣΤΟ ΓΑΜΟ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ
 

Γαμπρός μας είναι άξιος 
Καράβι ν'αρματώσει
Και στο σπιτάκι που θα μπει 
Να το μαλαματώσει.
 
Γαμπρέ μου ήλιε μου χρυσέ 
Ζουμπούλι μου και μενεξέ.
Τέτοιο γαμπρό που παίρνετε 
Και τέτοιο παλληκάρι 
Πρέπει κρυφά και φανερά                                                                                                                       Να το'χετε καμάρι.
 
Γαμπρέ μου ήλιε μου χρυσέ                                                                                                          Ζουμούλι μου και μενεξέ.
Για καμαρώστε το γαμπρό                                                                                                                   Τι λεβεντιά και χάρη                                                                                                                       Χαρά στη νύφη σήμερα                                                                                                                  Άντρα που θα τον πάρει.
 
Γαμπρέ μου ήλιε μου χρυσέ                                                                                                     Ζουμπούλι μου και μενεξέ.

 
28.IΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ


Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΙΚΤΣΙ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ
 
   Ο Στέλιος Κουτσαβεκιάρης ήταν ένας πολύ γλυκός άνθρωπος.Τον έζησα από κοντά στα πλαίσια  της οικογένειας του παππού μου Σαράντη Παπαδέλλη ή Χατζησαράντη.Τον είχε στεφανώσει ο παππούς μου με τη Γαρουφαλιά που του χάρισε τέσσερα αγόρια.Στη συνέχεια ο παππούς μου είχε βαφτίσει και τον πρώτο του γιο τον Παναγιώτη(Τάκη).Eγώ αργότερα βάφτισα τον εγγονό του το Στέλιο.Επίσης τον έζησα  πιο κοντά περί το 1954 όταν μικρούλης εγώ, δέκα χρονών, περίμενα να αλωνίσει και να λιχνίσει τις θημωνιές του σταριού της οικογένειας μου στο αλώνι του.Τις είχαμε μεταφέρει εγώ και ο μεγαλύτερος αδελφός μου  Σαράντης από το <<Κουρνέλι>>,το αγαπημένο κτήμα του παππού μου με την όμορφη κούλα του που τα άφησε ορφανά χτυπημένος από βαριά αρρώστια.Το αλώνι ήταν στο κτήμα του Στέλιου στην <<Περασιά>> και δίπλα στην κούλα του  εκεί όπου πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του καλλιεργώντας με πάθος τη γη. Διό αγελάδες ζεμένες απ' το λαιμό με μια ξύλινη κατασκευή σχήματος ταφ που έσερναν ένα χοντρό βαρύ ξύλο (ντουγένι) με τσακμακόπετρες χαλαζία από κάτω και μια βουκέντρα(ραβδί με μια πρόκα από κάτω) τα εργαλεία του αλωνισμού.Μετά ερχόταν το λίχνισμα του σπασμένου σταριού με τη βοήθεια του τρυφερού αγεριού του κάμπου της Ανεμώτιας. Του ανέμου που έπαιρνε τα σκύβαλα και άφηνε τους γλυκούς σπόρους ένα σωρό.Θυμάμαι πάντα αυτές τις μαγικές στιγμές όπου καβάλα στο ντουγένι γυρίζαμε γύρω γύρω στο αλώνι και ύστερα παλεύαμε και κυλιόμασταν ανέμελοι πάνω στο άσπαστο στάρι . Ο Στέλιος είχε κουβαλήσει από το χωριό του μαζί με τις μηδαμινές αποσκευές του όλες του τις νεανικές γνώσεις και εμπειρίες που πήρε από τους γονείς του στη Μικρασία.Τις έφερε σ' αυτόν το μικρό κάμπο που το μέγεθος είναι ασήμαντο μα που οι μυρουδιές της Πέργαμος τον φτάνουνε.Καλλιεργούσε και παρήγαγε εδώ που βρήκε αραξοβόλι  υπέροχα σταφύλια,γλυκά καρπούζια και πεπόνια,, φασόλια,ρεβίθια,κουκιά,καταπληκτικά σύκα κ.α. Μια αναφορά του Τάκη για φασόλια λέει ότι κατά τη διάρκεια της κατοχής που η οικογένεια ζούσε στην κούλα της Περασιάς είχε τόση παραγωγή που έφαγαν και χόρτασαν πολλοί πεινασμένοι του χωριού.  Ασχολήθηκε εντατικά  και με την καπνοκαλλιέργεια παράγοντας πλούσιο και μυρωδάτο καπνό.Και είχε σε όλα αυτά  μεγάλες αποδόσεις ,χάρις στη φωτιά και τη λάβα που πριν εκατομμύρια χρόνια πετάχτηκε απ'τη γη του κάμπου και έφτασε μακριά ώσαμε το Σίγρι, κατακαίοντας το υπέροχο δάσος της σεγκόβιας,της αγριελιάς,της βελανιδιάς και των άλλων δένδρων που φύονταν τότε. Μαζί ο εγκέλαδος αφάνισε και τα αγρίμια που τότε ήταν πάρα πολλά .    Θα μου μείνει αξέχαστη το  γλυκό  του ξεφωνητό προς τις αγελάδες που είχε κάτι από αυτούς τους ήχους της Μικρασίας. Κάτι αλλιώτικο ,μελωδικό,ήρεμο.Α,χα,χα, α,χα,χα η κάπως έτσι.Πολλές φορές αυτόν τον ήχο το άκουγα να αντιλαλεί πάνω στις πλαγιές του πρώην κρατήρα ,και από το σκολειό ακόμα του χωριού μας ,που γέμιζε τους αιθέρες με αισιοδοξία και την ψυχή μας με καρτερικότητα.     Ο Στέλιος ήταν ένας γνήσιος Έλληνας ανατολίτης που η ζωή του μέχρι να εγκατασταθεί στην Ανεμώτια και να ασχοληθεί με τη γεωργία ήταν μια περιπέτεια.Ένα τμήμα των νεανικών του χρόνων είναι ζωντανή όλη η μεγάλη περιπέτεια του Ελληνικού Έθνους από το 1914 ίσαμε το 1922. Αυτά τα χρόνια που μεγάλωσαν αλλά και μίκρυναν την Ελλάδα.Τα χρόνια του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμοηια σε βάρος της πλάτης των Ελλήνων της Ανατολικής Μακεδονίας που γνώρισαν την αγριότητα των κομιτατζήδων Βουλγάρων αλλά και τα  χρόνια του ξεριζωμού.       Γεννήθηκε το 1898 στο Ασικτσί της Μικρασίας, ένα μικρό χωριουδάκι κάπου πέντε χιλιόμετρα έξω από την Πέργαμο.Ο πατέρας του ήταν βέρος Μικρασιάτης και η οικογένεια της μητέρας του μετανάστες από τη Φίλια της Λέσβου ,το κοντινό χωριό της Ανεμώτιας. Η οικογένεια του ήταν φαίνεται κυρίαρχη σ' αυτό το χωριό (το Ασικτσί).Τους γνώριζαν με το παρατσούκλι <<Μουχτάρ>> που στα Τούρκικα είναι ο Κοινοτάρχης.Μου διηγήθηκε επίσης ο γιος του(Τάκης) ,ότι ο παππούς του πατέρα του (Στέλιου) ήταν μυλωνάς και είχε το μύλο του κοντά στις στοές της αρχαίας Περγάμου.Εκεί που βρέθηκε ο θησαυρός του Αττάλου.        Το 1914 η οικογένεια μετακομίζει στη Λέσβο στα πλαίσια του λεγόμενου πρώτου διωγμού.    Όμως το 1916 μετά τη χαλάρωση της συμπεριφοράς των Τούρκων η οικογένεια επανέρχεται στο Ασικτσί. Ήταν η χρονιά που ο Ελευθέριος Βενιζέλος διαφωνώντας με το παλάτι δημιούργησε την Εθνική Άμυνα.     Ο πατέρας μου λέει ο Τάκης στα δέκα οκτώ του χρόνια εντάσσεται εθελοντής στην Άμυνα(1) και φεύγει από το νησί για τη Θεσσαλονίκη που βιάζονταν οι Βούλγαροι να την καταλάβουν.Τότε ο Βενιζέλος κάλεσε όσους θέλουν να καταταγούν εθελοντές.Τους Βούλγαρους διηγείται τους συνάντησαν στο Λαχανά(2) τους έβαλαν μπροστά και τους κυνηγούσαν σαν τα αρνιά.Ο πατέρας μου ,θέλοντας ο Τάκης  να τονίσει τη νεανική δυναμική που είχε ,δεν κάπνιζε κι όλας. Είχε μόνο το σακίδιο, το όπλο και σφαίρες.     Από εκεί πήγανε προς το Σκρά όπου είχε οχυρωθεί ο εχθρός.Στο Σκρά έδωσαν την πιο μεγάλη μάχη.Αλλά ήταν μαζί τους και οι άλλες δυνάμεις ,οι Εγγλέζοι και Γάλλοι.Το Σκρά (3)ήταν ένα βουνό σαν εκείνο εκεί το Φιλιανό που είναι καρσί (δείχνοντας προς το βουνό πάνω απο τη Φίλια).Εκεί ήταν οχυρωμένοι γερά και ήταν και οι Γερμανοί μαζί τους.Ήταν Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.Τους καθίσανε μπροστά τους Βουλγάρους και ίσα ίσα προχωρούσανε συνέχεια.<<Στο Σκρά θα κάνανε επίθεση για να το καταλάβουν.Τα κανόνια των συμμάχων στήθηκαν και αρχινούν.Τα βλήματα πέφτανε μπαράζ.Τους κλείσανε βαρώντας και στα άκρα τους για να μη μπορούν να φύγουν από πουθενά Ρίξαν,ρίξαν διό μερόνυχτα.Το βουνό κατέβηκε τρία μέτρα.Άμα έπαψαν πυρ λέει δόθηκε η εντολή ,επίθεση τώρα.Δίνουνε παίρνουνε ανέβηκαν πάνω στο βουνό  και είδαν ότι ήταν όλοι  σκοτωμένοι.Τους κυνηγούσαν ατάκτως.Ήθελαν λέγανε δέκα χιλιόμετρα να μπούνε μέσα στα Βουλγάρικα εδάφη.Το στρατηγό που είχανε ήταν κάποιος Ζίγρας(4).Διέταξε <<παύσατε πύρ>>.Εμείς αυτά δεν τα δεχόμασταν έλεγε ο Στέλιος.Και έτσι κάποια στιγμή έρχεται ένα αεροπλάνο και ρίχνει προκηρύξεις που έλεγαν και αυτές <<παύσατε πυρ>>.'Ετσι γλυτώσαμε από τους Βουλγάρους και ο Στέλιος πήρε και ανδραγαθήματα (βραβεία και μετάλλια   ανδρείας) που τα έχει στην κατοχή του ο ένας από τους τρεις άλλους αδελφούς μου ο Χρήστος ή έχουν χαθεί>> .      Στη συνέχεια διηγείται τη συμμετοχή του Στέλιου στην καταστολή των κινήσεων των αντιπάλων του Βενιζέλου στην Αθήνα.Μόνο που αυτό έγινε δέκα μήνες  πριν τη μεγαλειώδη νίκη στο Σκρά μεταξύ Ιουλίου 1917 και 23 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς.Τότε συνεχίζει ο Τάκης η Ελλάδα ήταν κομμένη στα δύο. Έτσι τους κατέβασαν στην Αθήνα να φέρουν την τάξη.Άμα πήγανε στην Αθήνα και βγήκαν έξω βλέπουν τα μαγαζιά κλειστά.Αλλά και τα παντζούρια των σπιτιών όλα κλειστά.Λέγανε τι γίνεται.Όπως πηγαίνανε ομάδες ομάδες περιπολίες, ακούγανε μέσα από τα σπίτια να λένε <<μα αυτοί είναι στρατός>>.Τους είχανε πείσει στην Αθήνα ότι ήταν κατακτητές και ότι πήγαιναν να τους σκλαβώσουν.Και έτσι καλλίτερα με βασιλιά και ας είναι η Ελλάδα μέχρι το Μενίδι.Τα πράγματα όμως σιγά σιγά ησυχάσανε(5).Ο Βενιζέλος ήταν ο σωτήρας της Ελλάδας.΄Αμα δεν έφτιαχνε την Άμυνα η Μακεδονία και η Θράκη θα ήταν Βουλγάρικες.       Στην προσπάθειά του ο Τάκης να δείξει το μένος των Βουλγάρων εναντίον των Ελλήνων διηγείται ένα ύστερο γεγονός που έζησαν Ανεμωτίσιοι στρατιώτες που πολέμησαν στα οχυρά Μεταξά στο Ρούπελ το 1941.Λέει <<Όταν κατέρρευσε το μέτωπο από την  επέμβαση των Γερμανών το 1941 οι Βούλγαροι ήταν πάλι σύμμαχοι τους.Κάποιοι Ανεμωτίσιοι στρατιώτες ήταν κοντά στο Λευκό Πύργο στο πεζοδρόμιο μαζί με άλλους που περίμεναν κάποιο καράβι να τους πάρει για τη Μυτιλήνη.Μερικοί απο τους ταλαιπωρημένους αυτούς στρατιώτες ήταν ξαπλωμένοι με τεντωμένα τα πόδια τους.Οι χωριανοί μας ήταν πιο μέσα από το πεζοδρόμιο.Ξαφνικά πετάγεται με ορμή ένα αυτοκίνητο με Βούλγαρους, που ο οδηγός του το στρίβει μάξους(επίτηδες) τους θερίζει τα πόδια και φεύγει>>.    Αυτά τα διηγόταν  ο Δημήτριος Χαλκοδαίμων  με το παρατσούκλι <<Βαπόρας>> ,αδελφός του Βαγγέλη και του καλλικέλαδου Παναγιώτη και γιός του Γιάννη που ήταν και πρακτικός ορθοπεδικός.Ήταν και ο Δημητρός στο Ρούπελ.Το <<βαπόρας>>του το κολλήσανε γιατί έλεγε συνέχεια ότι εγώ είμαι ντιγ(j)νιμέ βαπόρ.Δηλαδή πηγαίνω παντού.Όμως ας γυρίσουμε στη διαδρομή του Στέλιου .Μετά τη μάχη του Σκρά τον παίρνουνε και τον πάνε στην Κωνσταντινούπολη.Εκεί οι νικήτριες δυνάμεις της ΑΝΤΑΝΤ συστήσανε πολυεθνικές στρατιωτικές δυνάμεις για να επιβάλλουν την τάξη αφού και οι Τούρκοι ως σύμμαχοι των Γερμανών ήταν και αυτοί ηττημένοι.Αλλά και ο στρατηγός Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης εκμεταλλευόμενος τις διχόνοιες των Τούρκων είχε καταλάβει την Ανατολική Θράκη μέχρι έξω από την Πόλη(6).Όμως τα πράγματα άλλαξαν στην περιοχή της Σμύρνης όταν άρχισε η προέλαση του Ελληνικού Στρατού.Από την Πόλη μια και δυο τον φέρνουν στο μέτωπο της Μικρασίας στις νέες επιχειρήσεις .Οι σύμμαχοι έδωσαν εντολή στους Έλληνες να σταματήσουν την προέλαση.Όμως ο στρατός και οι νέοι πολιτικοί ηγέτες που διαδέχτηκαν το Βενιζέλο ανακοίνωσαν ότι δεν υποχωρούν.Τότε οι Αγγλογάλλοι διαμήνυσαν ότι ο στρατός μας θα φύγει ατάκτως.Οι ίδιοι οι Αγγλογάλλοι είχαν τη διοίκηση των Τούρκων.Αντί για Τούρκους αξιωματικούς οι Τούρκοι είχαν Άγγλους και Γάλλους.Στη συνέχεια διηγείται ένα περιστατικό που έγινε κατά τη διάρκεια της άτακτης οπισθοχώρησης των Ελλήνων στην Τουρκία που επιβεβαίωνε  το γεγονός αυτής της συνεργασίας.       Ήταν ο πατέρας μου κρυμμένος πίσω από κάποιο βράχο μαζί με έναν συμπολεμιστή του.Ο συμπολεμιστής θέλοντας να κάνει ηρωϊκή ενέργεια , ενδεχομένως για να πάρει το άλογο, μόλις βλέπει ότι έρχεται ένας έφιππος ορμά έξω από την κρυψώνα του να τον σκοτώσει.Ο έφιππος όμως του έδωσε μια σπαθιά και τον εξουδετέρωσε.Ο πατέρας μου λέει δεν χάνει καιρό τον σημαδεύει καλά και τον ρίχνει κάτω νεκρό .Του παίρνει το σακίδιο του και διαπιστώνει ότι ήταν Γάλλος.Παίρνει το άλογο του το καβαλικεύει και τρέχει προς τη σωτηρία που ήταν το καράβι που έπαιρνε τους Έλληνες από το λιμάνι της Σμύρνης για Μυτιλήνη.Όμως ευτυχώς γιαυτόν μόλις έφτασε το άλογο στη Σμύρνη ξεψύχησε  γιατί είχε κι αυτό λαβωθεί.Έτσι βρέθηκε ασφαλής στη Λέσβο.Στην Ανεμώτια τελικά έχτισε  οικογένειά του. Εγώ και η οικογένειά του παππού Σαράντη Παπαδέλλη είμαστε υπερήφανοι που έχουμε μαζί του μια ιστορία κουμπαριών ενενήντα(90) περίπου χρόνων.       Υ.Γ. Υπάρχουν στην αφήγηση κάποιες χρονικές ανακολουθίες που δεν τεκμηριώνονται με τα ιστορικά δεδομένα, αλλά και άλλες χρονολογίες και γεγονότα που αξίζει να διευκρινιστούν.Το πιθανότερο είναι ότι ο Στέλιος Κουτσαβεκιάρης  έφυγε από τη Μυτιλήνη τον Απρίλιο του 1917 μετά από στρατιωτική εκπαίδευση με ατμόπλοιο που έφερνε στη Θεσσαλονίκη τα 4ο, 5ο και 6ο συντάγματα πεζικού.Οι μονάδες αυτές έγινε κατορθωτό να συσταθούν μετά από πολύ προσπάθεια.Αργότερα έγιναν η πιο ηρωϊκή Μεραρχία, η Μεραρχία Αρχιπελάγους, στη μάχη του Σκρά που έχυσε το περισσότερο αίμα για την ελευθερία της πατρίδας μας.(1). Το πιθανότερο είναι ότι η κατάταξη ως εθελοντή του Στέλιου στην Εθνική Άμυνα του Βενιζέλου έγινε στο τέλος Σεπτεμβρίου του 1916.(2). Αυτό το περιστατικό που αναφέρεται στο Λαχανά, δεν έχει να κάνει  με την ηρωϊκή  νίκη των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων κατά τους Βαλκανικούς  Πολέμους  που έγινε το 1913 (2ος Βαλκανικός Πόλεμος).Ήταν τοπικές προπαρασκευαστικές επιθέσεις πολύ κοντά στο Λαχανά αλλά όχι στην ίδια τοποθεσία.Έγιναν σε θέσεις βόρεια της Νιγρίτας που τις διέταξε ο Γάλλος στρατηγός Γκυγιωμά.Οι περισσότερες πραγματοποιήθηκαν με επιτυχία από τον Απρίλιο μέχρι τον Ιούνιο του 1918 στον λεγόμενο τομέα του Στρυμόνα.(3).Η μάχη του Σκρά έγινε στις 16  Μαϊου του 1918 για την κατάληψη  του οχυρωμένου βουνού-οχυρού σε υψόμετρο 1096 μέτρα. Το κύριο βάρος του αγώνα  το σήκωσε η <<Μεραρχία Αρχιπελάγους>> που είχε συγκροτηθεί  από στρατό προερχόμενο από τα νησιά Μυτιλήνη ,Χίο Σάμο και Λήμνο.Είχε βέβαια και πολλές απώλειες .338 νεκρούς 1777 τραυματίες 167 αγνοούμενους.Η μεραρχία αυτή είχε παραταχθεί ακριβώς απέναντι από το ύψωμα όπου είχαν οχυρωθεί οι Γερμανοβούλγαροι.Αποτέλεσμα ήταν η συνθηκολόγηση της Βουλγαρίας στις 18 Σεπτεμβρίου 1918  που υπογράφηκε τελικά στο Νεϊγύ της Γαλλίας στις 14 Νοεμβρίου  1919.(4). Δεν υπήρχε βέβαια στρατηγός στη φάση αυτή, προφανώς ήταν  ο Εμμανουήλ Ζυμβρακάκης ο Διοικητής του Σώματος Στρατού της Άμυνας.(5). Εδώ γίνεται αναφορά σε πρωθύστερο περιστατικό που έγινε του Ιούλιο του 1917, δέκα μήνες περίπου πριν την καθοριστική μάχη του Σκρά. Με εντολή Βενιζέλου η μεραρχία των Σερρών και το 9ο Σύνταγμα Κρητών, σε συνεννόηση με τους συμμάχους, πήγε στην Αθήνα και έβαλε τάξη στις πολιτικές αναταραχές.Οι μονάδες αυτές επέστρεψαν στη Γουμένισσα στις 23 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς (1917).Στο σημείο αυτό υπάρχει ένα κενό που έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο Στέλιος ήταν στη Μεραρχία Αρχιπελάγους που ιστορικά δεν μετείχε  στην επιχείρηση επιβολής της τάξης στην Αθήνα.Ίσως έγιναν και κάποιες άλλες αξιοκρατικές επιλογές.(6).Ο Στρατηγός Ζυμβρακάκης εκμεταλλευόμενος εμφύλιες καταστάσεις στην Τουρκία, κατέλαβε την Ανατολική Θράκη και έφτασε ως τα όρια της Κωνσταντινούπολης.Η Πόλη και τα στενά ήταν υπό διεθνή έλεγχο των συμμάχων της ΑΝΤΑΝΤ με συμμετοχή Ελληνικού αγήματος υπό το Λεωνίδα Παρασκευόπολο  και με την παρουσία του θωρηκτού  Αβέρωφ που εντάχθηκε στο στόλο του Βοσπόρου.Η συνθήκη του Μούδρου που υπογράφηκε στις 30 Οκτωβρίου  του 1918 που στην ουσία διέλυσε την Οθωμανική Αυτοκρατορία λόγω συμμετοχής μόνο της Αγγλίας μας έφερε αντιμέτωπους με τους ριγμένους Γάλλους και Ιταλούς και έτσι κάηκε η Σμύρνη.Το τραγούδι <<έχε γεια πάντα γεια>> που τραγουδούσανε οι Έλληνες της Σμύρνης όταν έφτασαν οι Ελληνικές δυνάμεις από τη Θεσσαλονίκη μέσο της Μυτιλήνης πάγωσε στα χείλη των Μικρασιατών Ελλήνων που τους ξεσπίτωσε.

29.ΤΑ ΞΩΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΑΝΕΜΩΤΙΑΣ                  
Τα εκτός οικισμού ξωκκλήσια της Ανεμώτιας είναι            
1. Ο Άγιος Ευστάθιος στο Ξυνό Ποταμό δίπλα στην πρώην Κούλα Κουτρούπη                                                                                          

                     Ο Άγιος Ευστάθιος

2.Η Αγία Αναστασία στον κάμπο κοντά στη Μητρόπολη.

3.  Ο Άγιος Θεράπων                                                                        
4.  Η Παναγία η Κρυφή στην Καλή Λαγκάδα στο βουνό. 

 

H Kρυφή Παναγιά
5. Η Αγία Τριάδα στο Βρυσέλι πάνω στο δρόμο Χάρακα Ανεμώτιας 
6.Η Παναγία του Κάμπου (Το ξωκκλήσι αυτό ανηγέρθη με δαπάνη του Μ. Λ..... μετανάστη στην περιοχή του Σαν Φρανσίσκο. Οφειλόμενη τιμή στον ευεργέτη που κάποτε τον γνώρισα στην Ανεμώτια και έχω γλυκιά αίσθηση ωραίου ανθρώπου.Άν οι συγγενείς του(κόρη του) μου το επιτρέψει θα βάλω όλο το ονοματεπώνυμο και ότι άλλο σχετικόη ίδια επιθυμεί.

7.Τσ' Παναγιάς του Λαγκάδ
8.Ο Προφήτης Ηλίας

                                         Ο Αη Λιας από τον Πεύκο

                             Ο Αη Λιας από το Χιώτη

9. Η Αγία Μαρίνα στο δρόμο για την Καλή Λαγκάδα.
10. Παναγία Ιεράς Μονής Βουκόλων (Μοναστηρέλ)

  

 
   Του Μουναστηρέλ(j)




30.ΛΙΓΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΚΟ ΜΠΕΚΙΡ ΑΓΑ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ ΚΟΝΤΑ ΣΤΙΣ ΕΚΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΠΟΤΑΜΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ
 


 Στο βάθος το χαμάμ του Μπεκίρ Αγά

   
 Η μυλόπετρα του ελαιοτριβείου του Αγά
        Από τότε που ήμουν έφηβος ,θυμάμαι να κυκλοφορεί στο χωριό μου την Ανεμώτια μια ιστορία με διάφορες παραλλαγές, που άγγιζε τα όρια του παραμυθιού.Η ιστορία αυτή διαδραματιζόταν σε μια κοιλάδα ανάμεσα στα δύο  βουνά, τα  Τσκαλιά και την Καλή Λαγκάδα στο τέλος της κτηματικής περιοχής του χωριού και πολύ κοντά στη θάλασσα του Κόλπου της Καλλονής. Την κοιλάδα διέσχιζε και εξακολουθεί να τη διασχίζει με τα νερά της  η <<Ποταμιά>>.Το ποτάμι που πηγάζει από την καλντέρα του κάμπου της Ανεμώτιας και εκβάλει στον κόλπο κοντά στο όμορφο εκκλησάκι του Αγίου Παντελεήμονα ή Παντελέμονα κατά τους Ανεμωτίσιους.Ξεκινά από τον κάμπο του χωριού μου που ήταν ο κρατήρας του ενός από τα ηφαίστεια της Λέσβου.Το ηφαίστειο αυτό μαζί με άλλα ήταν   που δημιούργησαν το απολιθωμένο δάσος του Σιγρίου. Τα νερά της Ποταμιάς τα ενισχύει και ο παραπόταμος της, ο Ξινός ποταμός ,που πήρε το όνομά του από τη γεύση λένε του νερού του . Όλο αυτό το σκηνικό δημιουργεί ένα εξαίσιο οικοσύστημα με μοναδική χλωρίδα αλλά και πανίδα.Εδώ φυτρώνει και το μοναδικό ροδόδενδρο, με τη λαϊκή του ονομασία ο αγούϊδουρας τον οποίο η κατσίκα της γιαγιάς μου τον ορέχτηκε από την κίτρινη ομορφιά του τον έφαγε και πέθανε σκορπώντας σε μας τα παιδιά ανείποτη τότε θλίψη και δάκρυα.Απίθανοι ορεινοί σχηματισμοί με υπέροχες χαράδρες και μια κοίτη στολισμένη με ατέλειωτες πικροδάφνες , σουγιουτιές(ιτιές), πολύχρωμες λυγαριές και όλα αυτά στεφανωμένα με πανύψηλα πεύκα και ατέλειωτα λιοστάσια.Τα ποτάμια γεμάτα καβούρια ,χελώνες, βατράχους και πολλά χέλια. Εικόνες μοναδικού κάλους που τις απολάμβανε ένας Τούρκος Αγάς που διαφέντευε στα χρόνια του μεγάλη περιοχή που του έφερνε πολλά πλούτη.Ο Μπεκίρ Αγάς.Ο Τούρκος Αγάς των Δαφίων που έχτισε το σαράι του στο σημείο που η Ποταμιά γίνεται πια σχεδόν ίσια στο ύψος με τη θάλασσα του Κόλπου της Καλλονής στον οποίο και εκβάλει μετά από μικρή σχετικά απόσταση.Για πρώτη φορά την ιστορία του Αγά την άκουσα έφηβος, από τον πιο δεινό στη περιγραφή της Νίκο  Τσακίρη που είχε γεννηθεί στις αρχές του 20ού αιώνα και που πιθανόν να ήταν τότε και η περίοδος που ο Αγάς ήταν στα μεγαλεία του.Με συμπαθούσε ιδιαίτερα ο θείος Νίκος όπως λέγαμε όλους τους μεγάλους στο χωριό τότε, γιατί ήταν γείτονας της γιαγιάς μου Βαγγελίτσας όπου μικρό παιδί έπαιζα στη γειτονιά του.       Κάποια στιγμή το 2011 διάβασα στο διαδίκτυο το οδοιπορικό της Ποταμιάς του Λέσβιου Μάκη Αξιώτη.Ανάμεσα στα άλλα περιέγραφε και την τοποθεσία του σαραγιού του Μπεκίρ Αγά.Έτσι όταν το καλοκαίρι του  2011έφτασα στο χωριό και το συζήτησα με τη Ρηνούλα την Κουτρούπη-Χατζημήτρου, την πρόεδρο του Μορφωτικού Συλλόγου Ανεμωτισίων Αθήνας,αυτή οργάνωσε μετάβαση στο χώρο με το θείο της τον Πρόδρομο Χατζημήτρο και τη γυναίκα του Βανθούλα. Έτσι ξεκινήσαμε με αυτούς τους δύο ένα πρωί και σε λίγο  βρεθήκαμε μαζί με την Αθηνά ,το Νίκο Κουτρούπη και τη Γερμανίδα συμπεθέρα μου πεθερά της κόρης μου Αναστασίας (Νατάσσας) Ιgrid Robbe Grillet που έτυχε να την φιλοξενώ  στα ίχνη του Αγά και της οικογένειάς του στο χώρο του Αγά που σήμερα είναι ιδιοκτησία του ζεύγους Χατζημήτρου. .       Αφού περάσαμε απέναντι και ανατολικά της ποταμιάς, βρεθήκαμε ανάμεσα στις ατέλειωτες  μυρουδιές της πλούσιας ρίγανης  να εκφράζουμε τις  εκπλήξεις μας που τις διέκοπταν συνεχώς τα ξεφωνητά των τζιτζικιών.Πιο ανατολικά μας τα Τσκαλιά ,ένας ορεινός σχηματισμός που η  κορυφή του μοιάζει με κάστρο απόρθητο.Δυτικά το εξαίσιο <<Παλιόκαστρο>> μια  παλιά οχύρωση που στέλνει μια πανέμορφη εικόνα.Αυτήν που την σμίλεψε η φύση και ο χρόνος με την απίστευτη τέχνη που διαθέτουν πολλές φορές .Μέσα στα όρια του σαραγιού νάτος, ζωντανός ακόμα, ένας Φοίνικας που εξακολουθεί να ζει τραβώντας το λίγο νερό που του χρειάζεται φαίνεται απ'την Ποταμιά.Μπροστά μας, ανάμεσα σε χαμηλή βλάστηση,οι  πλακόστρωτες αυλές ,τα καλντερίμια ,το γκρεμισμένο κύριο κτίσμα,όρθιο  μα λαβωμένο το χαμάμ,το λεγόμενο χωνευτάρι ένα ορθογώνιο γκρεμισμένο κτίσμα για την εξαφάνιση των εχθρών με καύση κ.α.  Ο Πρόδρομος μας είπε ότι ο Μπεκίρ Αγάς ο άρχοντας των κοντινών Δαφίων ήταν πολύ κακός άνθρωπος.Βασάνιζε και εκτελούσε τους Έλληνες με διάφορες αφορμές τόσο πολύ που κάποια στιγμή οι ραγιάδες με ρίσκο πολύ πήγαν και ζήτησαν την προστασία του Βεζύρη της περιοχής.Ο Βεζύρης τους λυπήθηκε και έστειλε ένα Χότζα με κάποια συνοδεία.Η γυναίκα του Χότζα μόλις άκουσε για την αποστολή ζήτησε από το Χότζα να τον συνοδεύσει.Έτσι και έγινε.Έφτασε η αντιπροσωπεία στο σαράι και αφού εγκαταστάθηκε η Χότζαινα ζήτησε να πάει στο χαμάμ για λουτρό.Ήταν πολύ όμορφη γυναίκα τόσο που ο Αγάς δεν μπόρεσε να δείξει αυτοσυγκράτηση.Την έβαλε στο μάτι ερωτικά.Έτσι όταν πληροφορήθηκε την ώρα του λουτρού της την ακολούθησε και εισέβαλε στο Χαμάμ και της επιτέθηκε.Η όμορφη όμως Τουρκοπαπαδιάδεν ανταποκρίθηκε στον οίστρο του ,αντίθετα τα είπε στο Χότζα που κατέστρωσε την εκτέλεσή του σύμφωνα με τις οδηγίες που είχε από το Βεζύρη. Έτσι κανόνισε να πάνε για διασκέδαση στην Αποθήκα που ήταν ένα από τα παραδοσιακά λιμάνια του κόλπου με πολλές αποθήκες και τελωνείο .Η Αποθήκα είναι το επίνειο του χωριού Άγρα και οι εγκαταστάσεις διατηρούνται μέχρι σήμερα.Κατά τη διάρκεια της οινοποσίας τον συλλαμβάνει η φρουρά του Χότζα και τον οδηγεί για εκτέλεση.Για να γλυτώσει την εκτέλεση είπε σαν τελευταία του επιθυμία ένα ποίημα με νόημα.
Στης Καλή Λαγκάδας
Το πρώτο το σκαλί 
Έχω ένα βαρελάκι 
Βενέτικο φλουρί. 

Πηγαίνετε και πάρτε το 
και μένα αφήστε με.
 
Όμως παρά το μήνυμα τούτο τον κρέμασαν και πλήρωσε για τα ανομήματά του.

  31.ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠ'ΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ.Ο ΧΡΥΣΟΣ ΤΗΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ ΣΕ ΑΝΕΜΩΤΙΣΙΑ ΔΙΑΛΕΚΤΟ.ΜΙΑ ΑΛΗΘΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΑΝ ΠΑΡΑΜΥΘΙ

      Ο Τάκης  Κουτσαβεκιάρης διηγείται.Του παππού μου ο πατέρας ήταν Μυλωνάς στην περιοχή της Περγάμου και έμενε στο χωριό Ασικτσί 5 χλιόμετρα έξω απο την Πέργαμο.Υπολογίζω λοιπόν εγώ ότι αυτά που μου διηγήθηκε συνέβησαν μετά και κοντά στο 1850.Λέει:    Ήταν μια στουά κλειστή τσ'απάνου είχι αυτό του πράμα μια τρύπα σα καπνουδόχους για να παίρν(j) αέρα τσι να δίν(j) τσι λίγου φως κάτου.Δηλαδή απ' όπ πιρνούσι η στουά αυτή είχι τσι τρύπις. Πήγι αυτός (ένας Τούρκος) σι μια τρύπα τσι λέγ(j) σ' έναν Έλληνα: Έλα να σι κατιβάσου ,νά τσι σπαρματσέτα ν'ανάβς να βλέπς,τσ'ότ βρείς θα  μ' δόγ(j)ς.Θα σι δέσου ,θα σι κατιβάσου τσι θα σι τραβήξου πάλι να σ'ανιβάσου. Τν ώρα που κατέβινι,κατέβινι,κατέβινι μόλις ήθιλι λίγου ν'ακουμπήσ σπα του σκοινί πάει μέσα. Λέγ(j) αυτός τώρα αφού έσπασι του σκοινί θα σκουτώθτσι. Φώναζι ,αυτός που ν'ακούσ,χάους κάτου.Νε άκγι νε ίβλιπι.Αυτός όμους δεν έπαθι τίπουτα. Έκατσι πάνου στα πόδια τ, ήταν(j) χαμλά.Τι να κάν(j) τώρα?Ανάβ ένα σπαρματσέτου. Πιρπάτγι,έβλιπι στουές πράγματα,ξέρου γω , βλέπ μια βρύσ(j) έτριχι νιρό. Πιο πάνου μια πόρτα, άλλ(j) πόρτα.Ανοίγ(j) βλέπ μέσα η μια ήταν(j) γιμάτ χρυσό.Η άλλ(j) πόρτα ήταν(j) γραφείου του Αττάλου.Ου Άτταλους άγαλμα τσι του τραπέζ μπρουστά τ σα να έγραφι.Όλα αυτά μιγάλ(j)ς αξίας πράματα.Ε αυτός τα'δι τα ξανά' δι λέγ(j) τί θα γένου έδιου μέσα?Απου που θα βγω?Άχρηστα όλα.Αλλά βλέπ ότι η βρύσ του νιρό που έτριχι του νιρό πηγαίν(j).Λέγ(j) του νιρό για να πηγαίν(j)κάπου βγαίν(j) του νιρό.Πάτσι μπουρέσου τσ' έβγου.Ακλουθά του νιρό τώρα.Ίσα ,ίσα ,πήγι, πήγι. Καμιά φουρά βλέπ έφιξι.Α, θα μπουρέσου να βγώ.Η τρύπα ήνταν(j) μια τρύπα ετσ σα φιγγίτς,μπουρείς να βγεις. Βλέπ μπρουστά τ μια θάλασσα.Μια λίμν(j) λοιπόν.Τώρα ,τίλιγια θα πιράσου? Μπαίν(j) μέσα ,ίσα,ίσα,ίσα πήγι μέχρι του λιμό.Μιτά πιάσει σιγά,σιγά ίβγι απέναντι.Τώρα αφού είνι έτσ ιντάξ είμαστι.Γυρίγ πίσου.Πήρι χρυσό όσου μπόργι.Σιγά,σιγά ίβγι λοιπόν τρίπουσι,πήγι τό κρυψι έφτου πέρα.Αλλά επειδή ήνταν(j) βριγμένους ,έτριμι,πήγι στου Μύλου τ' προυπάππου μας που ήνταν(j) κουντά  κει πέρα.Ο προπάππος μου αφού τουν περιποιήθκι, έβγαλι τα ρούχα τ, τουν άλλαξι τ' λέγ(j).Μη κάθισι τσ' άλέθς σακκούλις τσι τέτοια.Έμπα μέσα θα βρεις μια λίμν(j) Μη φουβθείς έμπα μέσα.Τράβα μέσα να πας να βρεις χρυσό να σουθείς. Ιγώ τούτουνα τσι τούτουνα έπαθα.Τώρα φεύγου για τν Ιρσσό γιατί είμι απου κει.Η οικουγένεια τώρα σώζιτι στν Ιρσσό.Είνι πλούσια οικουγένεια.Τους ξέρουν ιμείς δεν τους ξέρουμι. Αυτά μου διηγήθηκε ο Τάκης που τα άκουσε από τον παππού του και τον πατέρα του.Ιρσσός =Η γνωστή γενέτειρα πόλη της Σαπφούς.Μπόργι=ΜπορούσεΝέ =Ούτε

 32.           Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΚΟΣ ΑΘΛΗΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ
Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΚΑΙ Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΕΛΛΗΣ

                                                      O ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΔΕΛΛΗΣ
                                                     ΣΑΥΤΗ ΠΕΡΙΠΟΥ ΤΗΝ ΗΛΙΚΙΑ
                                                     ΤΩΝ 23 ΕΤΩΝ ΣΤΗ ΜΥΤΙΛΗΝΗ

       Ο Γιώργος Σαράντου Παπαδέλλης (πατέρας μου) γεννήθηκε στην Ανεμώτια της Μυτιλήνης το 1907 ως Τούρκος πολίτης αφού το νησί ήταν υπόδουλο μέχρι το 1912.Τέλειωσε το Δημοτικό Σχολείο του χωριού και στη συνέχεια σπούδασε στο ημιγυμνάσιο της Βατούσας της ελεύθερης πια Ελλάδας.Από το σχολείο αυτό αποφοίτησε με άριστα .
     Στη συνέχεια πήγε στη Χώρα (Μυτιλήνη)και σπούδασε σε σχολή λογιστικά..Σε ηλικία 16 περίπου ετών γύρω στο 1925 προσλήφθηκε σε ένα από τα μεγαλύτερα τότε καταστήματα της αγοράς της πόλης με αποικιακά όπως λεγόταν τότε προϊόντα ,το μαγαζί της οικογένειας Σεφτελή που καταγόταν από το διπλανό μας χωριό τη Φίλια. Το κατάστημα ήταν στη διασταύρωση του δρόμου που περνά μπροστά απο τη Μητρόπολη (Άγιος Αθανάσιος,Άγιοι Θεόδωροι) και της Ερμού.Εκεί ο νεαρός έδειξε μεγάλο ζήλο και ικανότητες που εκτιμήθηκαν δεόντως από τους ιδιοκτήτες.Εδώ μπορώ να σημειώσω ότι ο ιδιοκτήτης του καταστήματος ήταν ο παπούς  γνωστού ι αθλητικογράφου και εκφωνητή αγώνων  που η μητέρα του Μαρία ήταν γειτόνισσά μου στα νειάτα της στο χωριό.Στο κατάστημά τους ερχόταν τακτικά ο γέρος της Δημοκρατίας ο Γεώργιος Παπανδρέου.Μάλιστα την εποχή αυτή βάφτισε και το γιό του αφεντικού το Γ.Σ., ένα εξαιρετικό άνθρωπο που σε κάποια στιγμή της ζωής μου περί το 1964 όντας φοιτητής μου φάνηκε και ιδιαίτερα χρήσιμος.
        Ο νεαρός λοιπόν Γιώργος απέκτησε με τον Πολιτικό Παπανδρέου μεγάλη οικειότητα. Έτσι χωρίς να έχει επαφή με τον αθλητισμό τον προσέγγισαν οι παράγοντες της τότε ομάδας του Μυτιληναϊκού  και τον παρακάλεσαν γύρω στο 1931 να μεταβεί  στην Αθήνα ,να επισκευθεί το φίλο του τότε Υπουργό Αθλητισμού και Παιδείας (1930-1932) της Κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου και να του ζητήσει να τους δώσει αθλητικό υλικό.Ο πατέρας μου, που  ήταν τότε 24 ετών,πραγματοποίησε τη συνάντηση με τον Υπουργό  και το υλικό που με εντολή του  δόθηκε ήταν πλουσιοπάροχο για τα μέτρα της εποχής.Ειδοποίησε αμέσως με τηλεγράφημα ότι έρχεται με το θησαυρό που τον φόρτωσε στο πλοίο της γραμμής.Δεν φανταζόταν όμως αυτό που τον περίμενε.Η πόλη και η ομάδα του επεφύλαξαν τιμές πρωθυπουργού.Στην προκυμαία έπαιζε η μπάντα και κοπέλλες κρατούσαν λουλούδια για να ράνουν τον ήρωα .Ο ίδιος τα έχασε τη φορά αυτή μα άνοιξε ο δρόμος για νέες επαφές του  με τον Παπανδρέου με νέα αιτήματα για το νησί .Τη νησί που ανέδειξε αυτόν τον γίγαντα της Δημοκρατίας που αν και Αχαιός διάλεξε τη Λέσβο για την πολιτική του σταδιοδρομία για πολλά χρόνια.
       Τα χρόνια όμως που ακολούθησαν ήταν δύσκολα  για τον ήρωά μας.Την περίοδο αυτή ο ανήσυχος νεαρός είχε  αυτονομηθεί επαγγελματικά με τις γνώσεις που απέκτησε κοντά στους Σεφτελήδες και είχε ανοιχτεί στον τομέα της επιχειρηματικότητας με αντιπροσωπείες εταιριών.Για κάποια χρόνια είχε απογειωθεί και έγινε ένας σημερινός bon viveur του νησιού και περιζήτητος γαμπρός από τα καλλίτερα τζάκια του νησιού.Όμως τυχερή στάθηκε η σπουδασμένη στο ημιγυμνάσιο της Πέτρας μητέρα μου Λυσάνδρα  αφού η τύχη αλλιώς τα λογάριασε.Ανασφάλιστα καΐκια φορτωμένα εμπόρευμα βούλιαξαν και μαζί τους παρέσυραν και τα μεγάλα όνειρά του.Τυχερή ήταν κι η Ανεμότια που τον είχε Γραμματέα και γενικό συμβουλάτορα για 35 χρόνια.

 33.ΛΑΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΑΤΙΡΑ
      ΠΟΙΗΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΑΓΗΣ

Ο ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ

Μπορεί να μή συμφωνώ με το Χρήστο
αφού εκτιμώ το πνεύμα του ανδρός (Βενιζέλου)
αλλά κάνω αυτό που πρέπει
για την ελευθερία του λόγου


Στέρεψε το ποτάμι 
Ξέρανε την ελιά
Κι έμειν' ό Βενιζέλος
Να τη μοιρολογά

Καϋμένε Βενιζέλο
Τι σου'μελε να πάθεις
Με τα μυαλά που κουβαλάς
Κι άλλα πολλά θα πάθεις.

Καλοκαίρι 2014 Ανεμώτια

34.Ενοπλο επεισόδιο μεταξύ της χωροφυλακής και μελών του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατού στην Ανεμώτια του 1948.

 

                                         Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΟΣ
                                         ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΤΖΗΝΑΘΑΝΑΗΛ ΔΙΠΛΑ ΜΟΥ
                                  ΣΤΟ ΜΠΑΛΚΟΝΑΚΙ ΤΟΥ ΣΠΙΤΙΟΥ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ 

                                 ΚΑΙ ΤΗΣ         ΛΥΣΑΝΔΡΑΣ ΠΑΠΑΔΕΛΛΗ.

                       

 ΜΕΡΙΚΟΙ ΑΠΟ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

 Δεύτερος αριστερά ο Γιώγος Παπαδέλλης,Πέμπτος μπροστά ο παπα Βαγγέλης ,Πίσω του και αριστερά του ο Διάκος,Πρότελευταίος από τους πίσω ο ιδιοκτήτης του Γραφείου Τιμολέων Αίνιζλης.


         Την 17η Φλεβάρη του 1948 στην Ανεμώτια της Λέσβου ,το χωριό που γεννήθηκα την 1η Μαρτίου του 1944 και πήρα τις στοιχειώδεις μου γνώσεις στο Δημοτικό του Σχολείο  ο καιρός ήταν μουντός.Το κρύο  και η ψιλή βροχούλα που έπεφτε  έκαναν τις ψυχές των συγχωριανών μας μελαγχολικές

        Ήταν η εβδομάδα των Απόκρεω και πολλοί Ανεμωτίσιοι αντιμετώπιζαν μεγάλες δυσκολίες που απέρρεαν από τα ερείπια που άφησε η Ναζιστική κατοχή στη χώρα αλλά και ο εμφύλιος πόλεμος που τη διαδέχθηκε.

        Βρισκόμαστε στην περίοδο του <<δεύτερου αντάρτικου>> και παρά τα βάσανά τους οι χωρικοί οργάνωναν καρναβαλικές επιδρομές στα σπίτια με πολύ πρόχειρα μέσα.Ήταν μια διέξοδος στα αδιέξοδα της επόχής.Θυμάμαι ,λίγα χρόνια αργότερα  τη γιαγιά μου την Αναστασία Βέργου-Βλάμη να τρέχει νύχτα και να επισκέπτεται φιλικά της σπίτια με άλλες γυναίκες από τη γειτονιά της την <<Κούκλα>>τυλιγμένη με ένα σεντόνι παριστάνοντας το φάντασμα.

       Ο πατέρας μου ο Γιώργος Παπαδέλλης ,41 χρόνων τότε ήταν από το 1935 Γραμματέας της Κοινότητας και ο συνεργάτης  του με τον τίτλο του κλητήρα Κώστας Χατζηναθαναήλ στα 20 χρόνια του νέος υπάλληλος.

          Το γραφείο της Κοινότητας ,ένα διώροφο πέτρινο μικρό  κτίριο,ανήκε στην ιδιοκτησία του Τιμολέοντα Αίνιζλη μετανάστη στην Αμερική που επέστρεψε στο χωριό του και έκανε κάποιες κατασκευές από τις οικονομίες του.Το μικρό αυτό κτίριο ήταν κτισμένο για εκμετάλλευση,  με χρήση καταστήματος και γραφείου και βρίσκεται ακόμη δίπλα στην κατοικία και το πρώην παντοπωλείο του καλού οικογενειάρχη του Γιώργου Κουτρούπη πατέρα του Μεταλλειολόγου Μηχανικού Νίκου Κουτρούπη που γεννήθηκε το 1945.

          Αυτόν τον Κωστα Χατζηναθαναήλ τόσο εγώ όσο και τα άλλα αδέλφια μου τον βλέπαμε σαν τον πιό κοντινό μας άνθρωπο.Σαυτό βοηθούσε και η μικρή σχετικά ηλικία του.Από πέντε χρόνων παιδάκια μας μάθαινε να χρησιμοποιούμε  τη γραφομηχανή,να γράφουμε μικρές προτάσεις και πως να κάνουμε οικονομία στο χαρτί.Ο ίδιος όταν σημείωνε διάφορα πράγματα δεν άφηνε κανένα κενό μέρος στα χαρτιά του περιορίζοντας με καμπύλες γραμμές τα θέματά του.Τα γράμματά του παρόμοια  με του πατέρα μου όχι όμως το ίδιο καλλιγραφικά.Μια γραφή που την έφερε από τις σπουδές του ο πατέρας μου και είναι μοναδική.Αξίζει να τη μελετήσουν ειδικοί γραφολόγοι.

       Όλα όσα περιλαμβάνοντατ στο παρακάτω  κείμενο είναι προϊόν αφήγησης  που μου έκανε ο ίδιος ο Κώστας το καλοκαίρι του 2008, τον μήνα Αύγουστο, στο μπαλκονάκι του σπιτιού μας  στην Ανεμώτια.Βέβαια πολλά τα ενθυμούμαι και από τις πολλές φορές που τα άκουσα από τον ίδιο τον πατέρα μου όταν ζούσε. 

         Η ώρα ήταν 18.55 , διηγείται,και το Γραφείο της Κοινότητας ήταν ακόμη ανοιχτό.Μαζί με τους δύο υπαλλήλους ,τον πατέρα σου και εμένα,ήταν και τρία όργανα της χωροφυλακής που είχαν έλθει από το Σταθμό του Σκαλοχωρίου,του διπλανού χωριού.Ο Ενωμοτάρχης Σο.....νάς,και οι Χωροφύλακες Ηλ....κης και   Μι....κης.Εκείνο που θυμάμαι είναι το γεγονός ότι αυτός  ο Μιχ. ήταν ο πιό ψύχραιμος χωροφύλακας,ψυχωμένο θα τον έλεγα.Τους ρώτησε ο πατέρας σου αν θα μείνουν το βράδυ στο χωριό και αυτοί απάντησαν καταφατικά.Τότε απευθυνόμενος σε μένα μου λέει: Πήγαινε  και πες στη Λυσάνδρα(μητέρα μου) που ήταν στο σπίτι σας περίπου 60 μέτρα πιό πέρα από το γραφείο  και μετά την κεντρική πλατεία να ετοιμάσει κάτι να φάνε  οι χωροφύλακες.Πήρα λέει ο Κώστας μια γκαζόλαμπα που υπήρχε και ένα κουμάρι (σταμνί) για να το γεμίσω νερό.Ο πατέρας σου με σταματά και μου λέει:Μια και θα περάσεις από το μαγαζί (το παντοπωλείο του Θωμά Χατζηγιώργη)πάρε και δέκα τσιγάρα Νο 3 Παπαστράτου χύμα.Εδώ σημειώνω ότι τα τσιγάρα τότε ήταν σε στενόμακρες κούτες διαστάσεων περίπου 15Χ10Χ5 εκατοστά ,είχαν γύρω στα 100 τσιγάρα η κάθε μιά και σεδύο μάρκες κυρίως Έθνος και Παπαστράτου.
        To μαγαζί του Χατζηγιώργη συνεχίζει που ήταν στην παρακάτω γωνία και σε απόσταση καμιά τριανταριά μέτρα είχε γύρω γύρω και πάνω από τα παράθυρά του προστατευτικό τσίγκο.Από τον ήχο κυρίως καταλάβαινες ότι άρχισε να ψιλοβρέχει.Έφτασα  στη μητέρα σου και της είπα τα καθέκαστα.Εδώ σημειώνω ότι η μητέρα μου ήταν συνειθισμένη  σε τέτοια ξαφνικά,αφού όποιος κρατικός και όχι μόνο επισκέπτης ερχόταν στο χωριό ή θα φιλεβόταν  στο σπίτι ή όπως στην περίπτωσή μας ετοίμαζε κάτι και το έστελνε ή στο γραφείο ή στο καφενείο.
       Η μητέρα σου λοιπόν ετοίμασε αυγά και ψωμί Τα πήγα επάνω στο γραφείο μας και οι χωροφύλακες άρχισαν να τρώνε.Στη διαδρομή όμως από το σπίτι σας μέχρι το Κοινοτικό  Γραφείο βρήκα το Φραγκούλη το Λ..Τι θέλιν τσίρταν(j)(τί θέλουνε και ήρθαν εννοώντας τους χωροφύλακες) μου λέει.Θάρθου να πάρου του γράμμα μ  μου λέει.Στην πραγματικότητα;  είχε περιέργεια και ήθελε να μάθει γιατί ήρθε στο χωριό η χωροφυλακή.Τί θέλεις εσύ του λέω να έλθεις ?Εμείς λουγιαζουμι(δεν βλέπουμε την ώρα) να φύγουμι.Και του δίνω να κρατά το κουμάρι(στάμνα) με το νερό.
             Το Γραφείο ήταν ένα στενόμακρο δωμάτιο που στην ανατολική του πλευρά  είχε δύο παράθυρα το ένα από τα οποία ήταν ακριβώς απέναντι απο την ευθύγραμμη σκάλα ανόδου.Στη δυτική είχε δύο επίσης παράθυρα και στο κέντρο μπαλκονόπορτα.Στη δυτική αυτή πλευρά(πρόσοψη) είχε και ένα στενόμακρο μπαλκονάκι που στηριζόταν σε κιγκλιδωτό υποστήριγμα που παραμένει και σήμερα το ίδιο.
              Στη βόρεια πλευρά του δωματίου καθόταν ο πατέρας σου και απέναντι και πάνω απο τη σκάλα ήταν το γραφείο που χρησιμοποιούσε ο εκάστοτε πρόεδρος της Κοινότητας όποτε περνούσε.Τώρα εκεί καθόταν  ο ενωμοτάρχης Σω.........νάς.Ο Φραγκούλης στεκόταν  προς την ανατολική πλευρά κοντά στο στο παράθυρο της σκάλας που έβλεπε στον κάμπο.
          Ο πατέρας σου θυμάμαι ότι τη μέρα εκείνη φορούσε ένα αμάνικο πουλόβερ και ανήσυχος μου λέει.Έλα Κώστα να φύγουμε.Του απάντησα ότι ο Ενωμοτάρχης μου είπε να γράφω τα αποδεικτικά των κλήσεων.
        Απέξω ήταν 80-90 αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού που ο πατέρας σου τους είδε και τους άκουσε. Σύμφωνα δες με μαρτυρίες ο στόχος τους ήταν να αποκόψουν την τηλεφωνική σύνδεση του Κοινοτικού καταστήματος λόγω της παρουσίας στο διπλανό χωριό τη Φίλια Διμοιρίας Στρατού.Μπήκαν στο καφενείο όπου ήταν και ο παπάς του χωριού ο παπα-Βγγέλης Κεραμιδάς.Τους ρώτησαν αν υπήρχαν χωροφύλακες και αυτοί απάντησαν ότι δεν είδαν τέτοιο πράγμα.Τους πίστεψαν διότι ήταν παρών  ο παπάς και υπέθεσαν ότι δεν θα έλεγαν ψέματα.Ο παπάς όμως μάλλον δεν γνώριζε την παρουσία των αστυνομικών.
          Οι αντάρτες είχαν στήσει δύο μυδραλιοβόλα,ένα στη γωνία του δρόμου που οδηγεί στης Αιμιλίας Γιαννοπούλου ,του Γιώργου Νταή ,του Γιώργου του Καπετάνιου(Κουμπανιέρα) και ένα μπροστά στο καφενείο  του Ντέλιου του Προβέτζα και συγκεκριμένα εκεί όπου αργότερα ο Γιώργος Χατζηγνατίου(Μηχανικός) και η σύζυγός του Αγγελική αργότερα έχτισαν το σπίτι τους.
            Στη συνέχεια ο αρχηγός της ομάδας των ανταρτών Πε..........λλης ξεκίνησε να ανεβαίνει τα σκαλιά που οδηγούσαν στο γραφείο και βρέθηκε μπροστά σε απρόοπτο.Ο Ενωμοτάρχης με πιάνει  και με βάζει μπροστά του και φώναζε <<ελάτε δω βρε παιδιά>>.Τότε ο χωροφύλακας Μιχ. φώναξε.Τι τους θέλεις τους πούστηδες.Ο Πε......λλης έρριξε πάνω μας και με το μπάμ σβήνει η λάμπα από τα αέρια και τραυμάτισε  τον Ενωμοτάρχη.Ο πατέρας σου με το πρώτο μπάμ πήδηξε στο κενό.Ρίχνουνε με τα πιστόλια και ο Περ.....λλης και ο Μ...κης..Ο Περ.......έλλης τραυμάτισε στην παλάμη το Μιχ. και ο Μιχ. τον Πε........λλη στον ώμο.
       Απέναντι  από το γραφείο ήταν πολλοί αντάρτες .Ο Πε.......λλης φωνάζει :Eίναι αστυνομικοί βαράτε και κάψτε τους.Με το μπάμ άρχισαν να  πέφτουν οι σφαίρες βροχή.Επίσης έπεσαν και δύο χειροβομβίδες ,μια αμυντική και μια αμυντική κρότου .Οι θάνατοι αποφεύχθηκαν λόγω του ξύλινου πατώματος που τρύπησε  και τα βλήματα έφυγαν χαμηλά.Τραυματίστηκε και ο Φραγκούλης από την αμυντική χειροβομβίδα.
        Η μια από αυτές χτύπησε το μαγκάλι με τον πυρήνα της ελιάς που είχαμε για θέρμανση και ένα κομμάτι σίδερο με χτύπησε δίπλα στο μάτι.Τότε δίνω ένα σάλτο και βρίσκομαι δίπλα στο πίσω ανατολικό παράθυρο από το οποίο διέφυγε ο πατέρας σου.Απλώνω το χέρι και βρίσκω το παράθυρο ανοιχτό.Μέσα στον ορυμαγδό δεν ήξερα ότι ο πατέρας σου είχε διαφύγει από πίσω.Τότε κατάλαβα ότι έπρεπε να κάνω και εγώ το ίδιο.Να πηδήξω ένα ύψος πάνω από τρία  με τέσσαρα μέτρα πάνω στη στέγη  του σταύλου της οικογένειας της Ρηνιώς Νταή.Ο Μι......κης έριχνε προς όλες τις κατευθύνσεις.
        Τότε ο χωροφύλακας Ηλ. μου λέει πήδα.Ο Φραγκούλης λέει :Bρε Κώστα από πίσω βλέπω αντάρτες.Πράγματι υπήρχαν  δύο αντάρτες που τους είδα σε μια λάμψη  αστραπής.Αυτοί μέσα στο χαλασμό δεν μας είδαν.Αφήνω το Φραγκούλη πηδάω, πέφτω,παίρνω μια τούμπα και προσγειώνομαι κοντά σε κάτι σύρραχτα(συνεχόμενα βραχάκια μηδαμινού ύψους) .Με βοήθησαν και οι κοπριές που υπήρχαν όπως επίσης και κάτι κλαδιά.Μετά πηδά και ο ένας χωροφύλακας από το παράθυρο της σκάλας  και βρίσκεται δίπλα μου.Παναγιώτη του λέω το διπλανό σπίτι είναι δικό μου (φιλικό) πάμε.Όχι μου λέει θα φύγω και από τότε τον έχασα.
        Στη συνέχεια ακούγεται ο παπάς του χωριού να φωνάζει.<<Εδώ ο παπάς  του χωριού παραδοθείτε.
Ο Παναγιώτης έμαθα πως  πήγε προς το σπίτι του Στρατή του Κ. που ήταν αριστερός.Προσφέρθηκαν να τον βοηθήσουν αλλά ο Παναγιώτης δεν τους εμπιστεύθηκε και έφυγε προς το τζαμί ενώ ήθελε να πάει προς τον Άγιο Γεώργιο την φημισμένη εκκλησία του 17ου αιώνα.Πήγε στον Παναγιώτη τον Πρωτ. και αυτός του έδειξε το δρόμο για τον κάμπο.Όμως αντί για τον κάμπο έκανε λάθος και πήγε προς το Σχολείο.Ευτυχώς άκουσε τις ομιλίες και από το περιεχόμενό τους κατάλαβε ότι ήταν αντάρτες σκοποί.Έτσι έφυγε και σώθηκε.
      Εγώ σιγά-σιγά πηγαίνω στης Ρηνιώς Νταή.Είσαι μέσα στα αίματα  μου λέει.Εδώ είναι και ο Παπαδέλλης ο Γραμματέας μέσα στο γέρεβι (γκλαβανή).Ο γιός της Ρηνιώς ο Αριστογένης που ήταν ένας άνθρωπος αρκετά αθώος που είχε και πολλά προβλήματα από ανίατη ασθένεια καθόταν στο γονίδι (τζάκι).Σηκώνει ένα ξύλο από το πάτωμα η Ρηνιώ και με βάζει από κάτω.Έστρωσε και ένα χράμι να μη φαίνεται το άνοιγμα.
        Μέσα στην καταπακτή  που είχαμε κρυφτεί ακούγαμε τον άλλο γιό το Λιάκο να ροχαλίζει.Μη ροχαλίζεις βρε του έλεγε ο Αριστογένης  θα μας σφάξουνε και θα μου πάρουν και τη χλαίνη.Α,κα,κακ(επιφώνημα της ντόπιας ομιλίας)λέει ο Λιάκος ,αυτή την έχω εγώ για να στιπάζουμι(σκεπάζουμε).
           Μια χειροβομβίδα έσκασε μέσα στο σπίτι της Ρηνιώς Τότε ο πατέρας σου  ρώτησε ποιός ζεί και ποιός πέθανε.Όμως τα παιδιά Λιάκος και Παναγιώτης ήταν καλά κρυμμένα.Έτσι δεν έπαθε κανένας τίποτα.Ο πατέρας σου είχε πάρει θέση κάτω από το τζάκι και εγώ στην άλλη άκρη.Έτσι όταν μπήκε στο σπίτι ένας αντάρτης το πάτωμα που δεν ήταν σταθερό και σχεδόν ακουμπούσε  στο πάτωμα του γέρεβι δεν εύρισκε το κεφάλι μας.Ο αντάρτης μόλις είδε τον Αριστογένη που ήταν σκεπασμένος με τη χλαίνη του (στρατιωτικό παλτώ πρασινοκίτρινου χρώματος)  ζητά να του τη δώσει.Όταν αυτός δεν προθυμοποιήθηκε λέγοντας α,κα,κακ ιγώ μαυτήν στσιπάζουμι τσι παγαίνου στα πρόβατα η μάνα του του λέει να τη δώσει να τελειώνουμε Του την παίρνει και τη δίνει στον αντάρτη.Πριν μπεί στο σπίτι ο αντάρτης ο Λιάκος ροχάλιζε και ο πατέρας σου του φώναζε:<<Πάψε βρε θα μας σκοτώσουν όλους>>.
      Τελικά ο ενωμοτάρχης και ο ένας χωροφύλακας ο Ηλ....κης παραδόθηκαν.Ο ενωμοτάρχης  τότε λέει :<<Είμαι ο ενωμοτάρχης Σοφ. δεν πείραξα κανένα>>Το ξέρουμε ότι είσαι σαπουνάς του λέει ο Πε......λλης άιντε μη φοβάσαι.Οι αντάρτες έβαλαν και ένα βαρέλι στη σκάλα ώστε όταν ακουστεί θόρυβος να ρίξουν.Ο Φραγκούλης που ξέμεινε επάνω φορούσε άρβυλα από λάστιχο και όπως ήταν κ.αι ψηλός αφού τσακμάκισε μια φορά έδωσε ένα πήδο και πέρασε πάνω απο το βαρέλι.Αμέσως δε πέρασε απέναντι στο σπίτι του Ντέλιου Προβέτζα που τον πήραν μέσα και τον περιποιήθηκαν.
        Αφού ηρέμησε η φάση των επιχειρήσεων το πρόβλημα των ανταρτών  ήταν ο χωροφύλακας Παναγιώτης.Έγινε στόχος τους γιατί ήταν σκληρός.Παράλληλα γύριζαν μέσα στο χωριό και ζητούσαν τρόφιμα.Το δε ευτράπελο της περίπτωσης όπως διηγείται ο Κώστας  ήταν ότι  ο Γ. Α. , γείτονάς μου  όταν τους είδε τους πέρασε για ακροδεξιούς(χίτες) και τους φοβήθηκε οπότε μεσα στη σύγχισή του λέει στους αντάρτες ψέμματα ,ότι κι αυτός χυτόπουλο ήταν.Κάποιος όμως από το χωριό μας ο Χρήστος ο Π.....ής., γνωστός κομμουνιστής που ήταν παρών, για να σώσει την κατάσταση τους είπε να τον αφήσουν γιατί είναι χαζός,ενώ ο νεαρός ήταν αρκετά μορφωμένος.Όμως, πάντα κατά τον Κώστα, ο Γ.....ος πήγαινε να πάρει τη θετή μητέρα του  από το σπίτι της Α. Γ.Έτσι οδήγησε τους αντάρτες άθελά του στο σπίτι της ευκατάστατης αυτής κυρίας με σπίτι ολόκληρο από πελεκητή πέτρα.Ήταν προϊόν της απόκτησης περιουσίας του άνδρα της στην Αφρική  .Η ίδια ήταν από τη Φίλια.Όταν οι αντάρτες είδαν τα καλά της της ζήτησαν και πήραν  πολλά εφόδια.
             Ένας από τους αντάρτες ο Χα.......νης, συνεχίζει ο Κώστας, πήγε στο σπίτι της μητέρας μου της Θέκλας.Είχε ψωμί η μάνα μου και ετοιμάστηκε να τους το δώσει.Ρωτάει τότε ο Χ........άνης έναν σύντροφό του  που ήταν Ανεμωτίσιος γιατί κλαίει.Αντί άλλης απάντησης του λέει ότι είναι πρώτη ξαδέλφη του Ευριπίδη του Χατζηγιώργη του γιατρού.Τότε του λέει μην πειράξετε τίποτε.Ο Χα........άνης και ο Ευριπίδης ήταν  συμφοιτητές στην Ιατρική Σχολή.Κατά τις τρείς μετά τα μεσάνυχτα συνεχίζει ο Κώστας ,ο Πε..........έλλης πήγε στη μάνα μου  και της λέει: Θεία μην κλαίς.Εγώ πήγα με τον αδελφό σου το Διάκο(Παρασκευάς Χατζηγεωργίου) (νονός του γράφοντος)και ο γιός σου δεν είναι πουθενά.Δεν είναι δηλαδή σκοτωμένος στους χώρους των επιχειρήσεων,άρα κάπου έχει κρυφτεί.Έφυγαν  από το σπίτι χωρίς να πειράξουν τίποτε λέγοντας χαιρετίσματα στον Ευριπίδη.Αφού πήραν από το χωριό και μερικά μουλάρια έφυγαν προς την Καλή Λαγκάδα.
           Εδώ σημειώνω ότι ο πατέρας μου Γιώργος Παπαδέλλης μετά από λίγα χρόνια έγινε και κουμπάρος του Αλ. αφού βάφτισε το γιό του Λ......η.Την εποχή αυτή όλοι φοβόντουσαν να κουμπαριάσουν με έναν αντάρτη και το παιδί μεγάλωνε.
            Έτσι όλοι οι κάτοικοι μετά την αναχώρηση των ανταρτών άρχισαν να ψάχνουν.Εμείς μείναμε όλη τη νύχτα εκεί.Το πρωΐ άκουσα τον πατέρα μου να φωνάζει Ρηνιώ ,Ρηνιώ.Τότε κατάλαβα ότι έληξε το επεισόδιο  οπότε βγήκαμε και φύγαμε .Μετά από λίγο ήλθαν οι υγειονομικές υπηρεσίες  και άρχισαν ανακρίσεις.Το γραφείο μας ρημαδιό.Γεμάτο τρύπες από θραύσματα που και σήμερα είναι εμφανείς.Τους αστυνομικούς τους άφησαν ελεύθερους αφού πήραν τα ρούχα τους και τους άφησαν με τα εσώρρουχα. Τους πήρε ο Χαράλαμπος Κο........άς,και τους πήγε στο σπίτι του Ιγνάτη του Γι......λου.Εκεί τους έντυσαν πρόχειρα  και τους πήγαν στην έδρα τους στο Σκαλοχώρι.
       Έτσι έληξε το επεισόδιο αυτό χωρίς ευτυχώς θύματα και οι συγχωριανοί μου συνέχισαν τη δύσκολη μεν, ήρεμη δε ζωή τους.

Υ.Γ. ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ.

     Σε κάποια συζήτηση που είχα το καλοκαίρι του 2013 στην Ανεμώτια με τη Βαγγελιώ Χατζημήτρου το γένος Στυλιανού και Σοφρωνίας Καραδουκάκη μου έδωσε μια συμπληρωματική μαρτυρία της βραδιάς αυτής .Μου είπε η Βαγγελιώ.Όπως γνωρίζετε το σπίτι της οικογένειάς μου είναι δίπλα στο σπίτι της Ρηνιώς.Εγώ ήμουν νέα κοπέλλα τότε και έμενα με τους γονείς μου.Κάποια στιγμή κάποιος χτύπησε δυνατά την εξώπορτά μας.Άνοιξε ο πατέρας μου και βλέπει μπροστά του τον άνθρωπο που ο πατέρας μου τον είχε σχεδόν παραγιό.Όταν δε τον ρώτησε τι ήθελε τέτοια ώρα αφού ήταν 3 μετά τα μεσάνυχτα απάντησε ότι έψαχνε για έναν χωροφύλακα.Ήταν η περίπτωση του Παναγιώτη Ηλ. του ψυχωμένου που προείπαμε.Και στη συνέχεια μπαίνει μέσα στο σπίτι με άλλους αντάρτες και άρχισε να ψάχνει παντού.Αφού εξάντλησε όλες τις πιθανότητες ανεύερεσής του έφυγε .Έφυγε όμως με πολλές προμήθειες που τις πήρε από το υπογειο.Εγώ αμέσως μετά βγήκα στα καφενεία να δω τι συμβαίνει.Παράλληλα και η αδελφή μου η Αλίκη  ανησύχησε για τον άνδρα της το Λ. και βγήκε και αυτή να τον ψάξει.Είδαμε τους οπλισμένους άνδρες που μας έδωσαν εντολή να φύγουμε.Μάλιστα στην Αλίκη που ήταν πιο μακριά της έδωσαν και συνοδό .
       
35. ΠΟΙΗΣΗ

Η Σαλονίκη      
(Βραβείο Φρυνίχου 2013)
Της Αμφικτυονίας Ελληνισμού
Του 4ου Παγκόσμιου Ποιητικού
Διαγωνισμού με θέμα 
<<Ο λόγος ο Ελληνικός φως της οικουμένης>>με έδρα τη Θεσσαλονίκη

Γαλάζιο κόκκινο το δειλινό

Κι απέναντι η Σαλονίκη,
Τυλιγμένη στις μνήμες 
Μιας εποχής που διάβηκε
Καβάλα στο όνειρο.

Ένα γλαρόνι αργοπετά 
Κι απέναντι η Σαλονίκη,
Των χρόνων της ορμής 
Της άγουρης αναζήτησης
Των ιδεών και της ελπίδας.

Νυχτώνει στο Θερμαϊκό 
Κι απέναντι η Σαλονίκη,
Του έρωτα και της οργής,
Της πικρόχολης αυγής 
Που κράτησε ως να χαράξει.

Λίγα τα φώτα στο γιαλό 
Κι απέναντι η Σαλονίκη,
Της Ροτόντας,της Καμάρας
Εκεί που αντίκρυσα τα μάτια σου
Πούκλεψαν την καρδιά μου.


36.O XAMENOΣ ΓΑΪΔΑΡΟΣ


      Ένας Ανεμωτίσιος έχασε ξαφνικά το γάϊδαρό του.Έφαγε τον τόπο να τον βρει αλλά τον κατάπιε η γη.Το κοινοποίησε στο χωριό και περίμενε υπομονετικά.Όσο όμως δεν είχε το βοηθό του που  πήγαινε μαζί του κάθε μέρα στα πρόβατά του σε μια απόσταση περίπου μία ώρα φορτώνοντάς τον με διάφορα πράγματα είχε σοβαρό πρόβλημα.Στο δε γυρισμό το πρόβλημα μεγαλύτερο αφού ζαλικονότανε και το γάλα.Είχε εν ολίγοις ξεκατινιαστεί ο καϋμένος.Κάποιος όμως ευτυχώς συγχωριανός μας του άνοιξε τα μάτια.Τον πληροφόρησε ότι το γάϊδαρό του τον βρήκε μοναχό του κάποιος άλλος που ανέφερε το όνομά του και τον πήρε.Όμως φαίνεται του άρεσε η ιδέα να έχει γάϊδαρο και έτσι φρόντισε να του αλλάξει την εμφάνιση.Έτσι τον κούρεψε και τον έκανε αγνώριστο.Με την πληροφορία αυτή ο φίλος χτύπησε την πόρτα του, ζήτησε και πήρε το γαϊδαράκο του και συνέχισε τη δύσκολη αλλά πιο εύκολη πια ζωή του.Έτσι η απρόσμενη αυτή εξέλιξη έφερε και την επανεκτίμηση της αξίας του χαριτωμένου αυτού ζωντανού.


37.ΤΟ ΒΙΟΛΙ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΠΑΝΑΝΗ ΒΛΑΜΗ

      Ο παππούς μου ο Πανανής (Παναγιώτης) Βλάμης γεννήθηκε το 1881.Τη χρονιά αυτή γεννήθηκε στη Μάλαγκα ο μεγάλος ζωγράφος Πάμπλο Πικάσο,Στον Άγιο Νικόλαο Αυστρουγγαρίας ο συνθέτης Μπέλα Μπάρντοκ,στο Λόκφιντ της Αγγλίας ο Αλέξανδρος Φλέμινγκ της πενικελλίνης και στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη ο Κεμάλ Ατατούρκ.Ήταν ένας πολυταξιδευμένος για την εποχή του άνθρωπος και όταν έφυγε το 1963 πήρε μαζί του αμέτρητες εικόνες.Από την Ανεμώτια πέρασε στη Σμύρνη και στη Μαγνησιά.Από εκεί ταξίδεψε σε διάφορες πόλεις .Στο 1916 αναχώρησε για Αμερική για να επιστρέψει σε δέκα χρόνια με κάποια καλή οικονομική κατάσταση.Τότε άρχισε τα τακτικά ταξίδια του στην Ελλάδα όπως Αθήνα Θεσσαλονίκη Βέροια κ.λ.π.
      Μας έλεγε διάφορες ιστορίες από όλα αυτά τα μέρη.Εκείνο όμως που ήταν πιο ενδιαφέρον, ήταν οι ιστορίες από τον Τσακιτζή που έδρασε στην περιοχή της Μαγνησιάς(Αρχαίες Σάρδεις).Μας μιλούσε και για κάποιες σκάλες στην Αμερική.Τότε δεν καταλαβαίναμε τι ήταν..Αργότερα τις ταυτοποιήσαμε με τα ξενοδοχεία -πορνεία της εποχής όπου στις σκάλες κάθονταν οι πόρνες.Έζησε στο Νέτικ της Μασσαχουσέτης κοντά στη Βοστώνη.
         Ανάμεσα σε όλα αυτά μας μιλούσε και για κάποιο βιολί που έφερε από την Αμερική.Το βιολί αυτό το είχε δανείσει σε κάποιον από το Σκαλοχώρι.Έτσι για χρόνια του ζητούσαμε να πάει να το πάρει.Κάποια στιγμή το έκανε.Πήραμε λοιπόν το πολυπόθητο όργανο που όμως δεν είχε χορδές.Μας είπε κάποιος πως οι χορδες γίνονται από τρίχες αλόγων.Βάλαμε λοιπόν στόχο να λύσουμε το πρόβλημα.Έπρεπε πάσει θυσία να βρούμε άλογο και να πάρουμε τρίχες από την  ουρά του.Έτσι κάποιος μας σύστησε να ζητήσουμε από κάποιον που είχε μουλάρι, αφού άλογα δεν υπήρχαν ,να κόψει τις τρίχες και να μας τις δώσει.Την επιχείρηση αυτή ανέλαβε η γιαγιά μου η Αναστασία που μας αγαπούσε πολύ.Κάποιος γείτονάς της είχε ένα καλό μουλάρι .Πήγε λοιπόν και του ζήτησε τις τρίχες λέγοντάς του ότι τις θέλει για γιατρικό.Ο καλοκάγαθος άνθρωπος απόρησε αλλά αμέσως ανταποκρίθηκε.Έτσι αποκτήθηκαν οι υποτιθέμενες χορδές.Έτσι άρχισε η κατασκευή που βέβαια δεν κατέληξε αφού κάποιος είπε ότι στις χορδές βάζουμε και ρετσίνι.Έτσι κάποιος άλλος επιστρατεύτηκε και μας έφερε από τον Πευκώνα λίγο ρετσίνι .Αρχίσαμε να περνούμε τις τρίχες με το ρετσίνι οπότε επήλθε η οριστική καταστροφή.Έκτοτε αγνοείται η τύχη του βιολιού.

38.ΠΟΙΗΣΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Γ.ΠΑΠΑΔΕΛΛΗ

O Δρόμος του ατέλειωτου Νόστου

                                 

      

Στη μικρή ή στη  μεγάλη Οδύσσεια μας

Υπάρχει πάντα  ένα αραξοβόλι  που μας λυτρώνει.

Μας  οδηγεί σε εκείνες τις φετιχιστικές εμμονές

Που αποδιώχνουν τους δαίμονες

Και όλα τα ερπετά της αρνητικής ονείρωξης.

Το δικό μου μικρό αραξοβόλι

Είναι κοντά  στο κρεβάτι της πρώτης γήινης αντιφεγγιάς,

Της πρώτης  ανατριχίλας της σάρκας .

Εκεί που δοκίμασα  την  πρώτη αγκαλιά

Και ενώθηκα με  την πηγή της ζωής.

Ανάμεσα στα ταπεινά λιθόστρωτα

Των αδύναμων μικρών βηματισμών μου,

Δίπλα στις πολύχρωμες εικόνες

Της ξεσηκωμένης φαντασίας μου,

Από τη  φύση και τους  ανθρώπους της.

Εκεί  γυρίζω,  στα άγουρα  βήματά μου,

Που μέρα τη μέρα μεγάλωναν

Αφήνοντας  να πέφτουν στις ρούγες οι αλυσίδες  

Των ελεύθερων βηματισμών μου.

Αυτών που με κρατούσαν μακριά

Από το δρόμο της ελευθερίας,

Μακριά απ’  το ταπεινό θέατρο

Της φυγής του μυαλού μου  προς το άπειρο.

Σ’ αυτή την  κομμένη  λωρίδα γης στη ράχη του βουνού

Στήνω το σκηνικό  των  ονείρων

Και  των  φαντασιώσεών μου.

Εκεί που τις Κυριακές και τις γιορτές οι  χωρικοί

Γέμιζαν τα αδιέξοδα τους με  κλεφτές ματιές  

Πάνω στα κόκκινα μάγουλα των κοριτσιών.

Στα  λίγα αυτά μέτρα της επιστροφής

Η φύση  χαράζει  δρόμους λυρικούς,

Ξυπνά  παγωμένες αισθήσεις.

Εδώ  θαρρείς πως μπορείς ν’ απλώσεις  τα χέρια σου

Να πιάσεις τη σελήνη.

Να πετάξεις μαζί της πάνω  απ’το Ραχώνι

Και να ταξιδεύεις μετέωρος πάνω από τα βουνά

Τα ενωμένα  με το σώμα και τη σκέψη σου .

Ύστερα θαρρείς  πως θα  αιωρηθείς πάνω από τον κάμπο,

Τον ξενυχτισμένο  απ’ τα τραγούδια των αηδονιών

Κι απ’ τα κοάσματα των βατράχων ,που σεγοντάρουν

Τους  αργόσυρτους  ήχους των νερών της Ποταμιάς.

Βλέπεις τον Αη Λιά περήφανο, μοναχό ,αδιάβαστο,

Δίχως προσκυνητές ,δίχως  ψαλμουδιές ,δίχως λιβάνι.

Με  τα κεριά του παγωμένα

Απ’ τον ψυχρό  αγέρα της Χαλαντριάς

Και με τον κωδωνοκρούστη

Της μικρής, φτωχής καμπάνας του,

Να καλεί τ’ αγρίμια απ΄το Σιμόκαστρο

Κι’ απ’ τα σπηλιάδια για τον εσπερινό.

Δίπλα το σκηνικό απ’ το νιό  ζευγάρι,

Που  χώθηκε στην ερωτοφωλιά

Να ανακατέψει τα αμήχανα, τα φτωχά όνειρά του.

Να συντονίσει τους χτύπους της καρδιάς

Λίγο πριν την ώρα των πρώτων  κλεφτών φιλιών,

Που έρχεται η νύχτα   να τα κρύψει .

Εδώ είναι και η αφετηρία

Της περιπλάνησης όλων των ερωτευμένων

Στον κόσμο των αμέτρητων αστεριών ,

Η φυγή προς τους γαλαξίες ,που δεν τους βλέπεις

Παρά μόνο εδώ, σε αυτή  τη γωνιά

Της δικής μου αέναης εμμονής,

Του δικού μου ατέλειωτου ταξιδιού.

Σε αυτό το θέατρο σου’ ρχεται η ανάγκη

Να βγάλεις μια κραυγή ,

Να σαλπίσεις το σάλπισμα  της Ιεριχούς ,

Και να κλάψεις σαν τον Ιερεμία.

Να αφυπνίσεις την κοιμώμενη  σιωπή

Με τρομπέτες , βιολιά και σαντούρια .

Να χορέψεις απτάλικους,  συρτούς,

Ζεϊμπέκικους κι αντικριστούς  χορούς,

Σαν κι αυτούς που ακούγονταν

Στα πανηγύρια της Αγιά Σωτήρας.

Να φωνάξεις για  το  όμορφο σχολειό,

Παντέρημο πια και βουβό                                                                  

Από τις πολύχρωμες φωνούλες,

Με   στοιχειωμένους τους μαυροπίνακες των αναμνήσεων.

Να θρηνήσεις για  το νιό τον άγουρο γιατρό το Μίμη,

Που χαιρετούσε εδώ τους τελευταίους χωριανούς

Φεύγοντας για το Γράμμο.

Κι ύστερα να γυρνά νεκρός από βόλια Ελληνικά

Για να αναπαυθεί δίπλα στους προγόνους του.

Μα και για το όμορφο κυππαρίσι

Που το έκοψε ο κεραυνός στα διό,

Ο ίδιος που έκαψε και έδιωξε τον Αντώνη στην Αθήνα.

Να  δακρύσεις  για τις τελευταίες  ματιές απελπισίας

Προς τις ερωτικές  καμπύλες των λοφοσειρών

Και τις σμιλεμένες απ’ το χρόνο   μορφές των βράχων,

Αυτών που  έφευγαν αφήνοντας αμανάτι τα όνειρά τους .

Σ’ αυτά τα λίγα  μέτρα της αδιάκοπης ,

Νοσταλγικής παρουσίας μου,

Τώρα η φύση στήνει το δικό της  τρελό πανηγύρι.

Μα  χωρίς τα νιάτα με τα χωρατά και τα τραγούδια τους

Είναι μίζερο, παγερό, μισό.

Όμως όπως  ο Πλούτωνας στέλνει κάθε  άνοιξη

Την όμορφη  Περσεφόνη να ζωντανέψει τη φύση 

Με τις φουσκοδεντριές και τα λουλούδια,

Έτσι και οι ορκισμένοι αναχωρητές κρατούν τον λόγο τους.

Επιστρέφουν το καλοκαίρι στο θέατρο της φαντασίας μας

Για να  σταματήσουν τους θρήνους

Και να ανοίξουν έστω και λίγο

Την αυλαία του δρόμου του αέναου νόστου μου.

Βόλος Απρίλιος 2013



39.ΑΙΟΛΙΚΗ ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ 

Ελεύθερη ποιητική μετάφραση Παναγιώτης Γ.Παπαδέλλης

ΣΑΠΦΩ

Mε σκόρπια λόγια του αέρα αρχινώ

(Αερίων επέων άρχομαι)

Με σκόρπια λόγια του αγέρα
Αλλά ηδονικά στ'αυτιά,αρχινώ το τραγούδι.

Εγώ που με πάθος υπηρέτησα την ομορφιά,

Τι θα μπορούσα να κάνω καλλίτερα?

Εξάλου αυτές οι Μούσες με τα έργα τους 
Έδωσαν σε μένα τη δυνατότητα  να λέω,
Ότι κάποιος θα βρεθεί στο μέλλον
Να με θυμάται και να μιλά για μένα.

Είδα στον ύπνο μου ένα όνειρο,

Πως συνομιλούσα με την Κυπρογεννημένη

Τη θεά Αφροδίτη και της έλεγα:

Έλα τώρα με  τη θεϊκή σου λύρα και τραγούδησε μας.

Και σεις ομορφομαλλούσες  Μούσες, ελάτε

Μαζί με τις παχουλές  Χάριτες.

Όλες εσείς οι αγνές κόρες του Δία

Με τα ροδοκόκκινα χέρια,

Βγείτε απ’το χρυσό παλάτι σας.

Όταν όλη τη νύχτα μένω άγρυπνη

Με   τα μάτια μου μαύρα

Και ποθώ και αγωνίζομαι χωρίς να ξέρω τι θέλω,

Δύο γνώμες παλεύουν μέσα μου

Και σταγόνα, σταγόνα πέφτει

Ο πόνος στα σωθικά μου.

Ούτε το μέλι ούτε τη μέλισσα θέλω.

Και αυτόν που με αδίκησε

Ας παραδέρνει από τις έγνοιες

Που οι άνεμοι του φέρνουν.

Δεν με θρέφει εμένα η οργή μήτε ζητώ εκδίκηση,

Γιατί έχω τη συνείδησή μου καθαρή.

Και δεν είμαι ξιπασμένη,

Εγώ άνθρωπος μια σπιθαμή

Να προσπαθώ να αγγίξω τον ουρανό.

Έτσι θα μείνω, παντοτινή παρθένα.

Όχι δεν είναι για μένα αυτό που  είναι καλό  για σας.

Όμως ενώ  πασχίζω να κάνω το καλό σε κάποιους,

Αυτοί αντίθετα μου κάνουν το χειρότερο κακό.

Το έχω συνειδητοποιήσει όμως  και το ξέρω .

Άσε λοιπόν τα βότσαλα και μην τ’ ανακατεύεις,

Δεν είναι δίκαιο ν’ ακούγονται θρήνοι

Στα σπίτια των ποιητών.

Ήρος άγγελος

(Προμηνύτορας της άνοιξης)

Ο Προμηνύτορας της άνοιξης,

Το αηδόνι με την ηδονική φωνή,

Της Αφροδίτης η χρυσοφώτεινη  ψυχοκόρη,  η σελήνη,

Έφεγγε ολόγιωμη 
Όταν γύρω από ένα βωμό στάθηκαν οι γυναίκες,

Όπως κάποτε χόρευαν και χτυπούσαν 
Τα πόδια τους με ρυθμό  οι Κρητικοπούλες,

Πατώντας τα τρυφερά ανθάκια.

Από όλα τα αστέρια εσύ είσαι το καλλίτερο.

Εσύ Αποσπερίτη που έχεις τη δύναμη

Να φέρνεις πίσω όλα όσα η αυγή τα σκόρπισε.

Φέρνεις πίσω το πρόβατο,φέρνεις την κατσίκα 

Και το μικρό παιδί στην αγκαλιά της μάνας του.

Και όσα αστέρια βρίσκονται γύρω

Από την πανέμορφη σελήνη,

Αμέσως κρύβουν τη φωτεινή τους ύπαρξη

Και πιό πολύ όταν ολόγιομη φωτίζει τη γη

Και την ασημώνει.

Τώρα βασίλεψε  η Σελήνη και η Πούλια,

Είναι μεσάνυχτα και αν κι ώρα είναι περασμένη
Εγώ μονάχη κοιμάμαι.

Κι ο έρωτας ,ο μυθοπλάστης,

Που του αρέσει να φέρνει πόνο,

Μου  πήρε και  μου τίναξε τα μυαλά

Σαν άνεμος που ορμά  απ’τα βουνά

Περνώντας ανάμεσα από τις βελανιδιές.

Πες μου χελιδόνα πολυτάλαντη κόρη του Πανδίωνα

Γιατί την ώρα που οι όμορφες  κοπέλες

Πλέκουν στεφάνια στολισμένα απο τη γη,

Εγώ σε σένα και  τον αχώριστο σύντροφό  μου τον έρωτα

Όταν  έρχεται απ’τον ουρανό

Ντυμένος με κόκκινη χλαμύδα,

Φτερουγίζω και τρέχω
Όπως το μωρό στην αγκαλιά της μάνας του?

Kατεβαίνοντας από τους ουρανούς

Έλα σε μένα  από τη Κρήτη,

Σαυτόν το ναό που χαίρεσαι να τον βλέπεις,

Με το χαριτωμένο άλσος των μήλων,

Που από τους βωμούς του

Αναδύεται  θυμίαμα λιβανωτού.

Εδώ κελαρύζει το δροσερό νεράκι

Μέσα από τα κλαδιά της μηλιάς,

Που τα πολλά  λουλούδια της σκιάζουν τον κήπο

Και φέρνουν την αποχαύνωση.

Εδώ είναι  ο λειμώνας όπου βόσκουν τ’ άλογα
Και οι ελαφρές αύρες που πνέουν

Κάνουν τα λουλούδια της άνοιξης να φουντώνουν.

Έλα εδώ λοιπόν Κυπρογεννημένη

ΚαΙ κέρνα  τους φίλους του τραπεζιού

Με το νέκταρ που είναι φτιαγμένο με περισσή φροντίδα 

Και αναμειγμένο μέσα σε χρυσούς κύλικες.

Αθάνατη Αφροδίτη, κόρη του Δία δολοπλόκα,

Που κάθεσαι σε θρόνο πολυποίκιλτο,σε ικετεύω

Μην παιδεύεις άλλο την ψυχή μου με πίκρες και καημούς.

Αλλά έλα εδώ πάλι όπως κάποτε,

Που μόλις άκουγες από μακριά να σου φωνάζω

Αμέσως απαντούσες.

Κι αφήνοντας  το χρυσό παλάτι του πατέρα σου

Έζευες το χρυσό σου άρμα.

Και άχ πόσο ωραία σπουργίτια, γοργόφτερα

Σε φέρνανε απ'τον ουρανό στη μαύρη γη

Με πυκνά φτεροκοπήματα , σκίζοντας  τους αιθέρες

Για να φτάσουν γρήγορα.

Τότε που εσύ ευτυχισμένη  θεά

Με ένα χαμόγελο  στο αθάνατο πρόσωπό σου

Zητούσες να μάθεις τι να έπαθα,

Ποιος είν'ο λόγος που σε ξανακάλεσα ,

Τι να’ναι αυτό που λαχταρά η ψυχή μου να γίνει?

Ποια να’ναι πάλι αυτή,που ικετεύεις την Πειθώ

Να σου την φέρει πίσω.? Ποιά ώ Ψάπφα σε αδικεί?

Γιατί αν φεύγει γρήγορα θα την καταδιώξω.

Και αν τα δώρα σου δεν τα δέχεται  

Εγώ θα την κάνω να τα πάρει.

Κι αν δεν σ’ αγαπάει 
Εγώ θα την κάνω με το στανιό να σ’ αγαπήσει

Έλα λοιπόν ξανά και λύτρωσέ με  από τα βάσανά μου.

Να γίνουν όσα λαχταρά η ψυχή μου

Και συ να είσαι ο σύμμαχός μου σ’όλα αυτά.
Απ’το χρυσό σου θρόνο ,εσύ

Τραγούδησε ω Μούσα τον ύμνο
Της ευγενικής χώρας με τις όμορφες γυναίκες.

Αυτόν που όμορφα τραγουδούσε

O ονομαστός γέροντας της χώρας της Τέω.

40.ΤΑ ΚΛΙΑΝΘΕΛΙΑ

         Ένας λίγο ιδιόρρυθμος αλλά καλός Ανεμωτίσιος, που τον αγαπούσαν όλοι γιατί ήταν πάντα χαρούμενος και ευδιάθετος, ιδίως όταν έπινε κανένα παραπάνω ρακί, έλεγε πολλές φορές εύστοχα λόγια.Έτσι όταν κάποιο καλοκαίρι περνούσε ένα νεαρό κορίτσι με σορτσάκι και κουνιόταν λιγάκι έλεγε.Έ καημένου Κλειανθέλ(j) η πουρπατξιούδας.Η έκφραση αυτή άρεσε σε πολλούς μια και το κορίτσι δεν το έλεγαν Κλεάνθη.Και μια και δεν αναφερόταν σε συγκεκριμένο άτομο έμεινε και λέγεται για τις περιπτώσεις ανάλογων χαριτωμένων πλασμέτων που διασχίζουν το χωριό.

41.Η μίξα του μικρού Ανεμωτίσιου 

          Όταν ο Α....ος  ήταν μικρός μια μέρα γύρω στα 1925 η μητέρα του Χ....τον έπιασε και προσπάθησε να του αφαιρέσει τη μίξα του που κρεμόταν σε ένα μήκος γύρω στα επτά εκατοστά του μέτρου.Αφού το κατάφερε την  πέταξε πάνω στα κεραμίδια παρακείμενου χαμηλού μπακάλικου της Ρ... ψηλά στο χωριό.Ο μικρός άρχισε να χτυπιέται και να φωνάζει γοερά <<θέλω τη μίξα μου>>.Αφού δεν σταματούσε με τίποτα το κλάμα , αναγκάστηκαν να φέρουν σκάλα να βρουν τη μίξα, να την κατεβάσουν και να την κολλήσουν στη μύτη του μικρού.Μόνο τότε σταμάτησε να κλαίει και ησύχασε η γειτονιά που την είχε σηκώσει όλη στο ποδάρι.
(Το περιστατικό μου το διηγήθηκε ο ίδιος ο δράστης πριν πολλά χρόνια).


42,Ο Θεόδωρος Βλουτής (Θουδουρέλ(j) Ο μικρόσωμος λαϊκός Αρχιτέκτονας της Ανεμώτιας.

     Ο Θόδωρας  Βλουτής γεννήθηκε το 1865 στην Ανεμώτια της Μυτιλήνης.Γονείς του ο Χρήστος και η Μυρσίνη.Οι γνώσεις του ήταν λιγοστές από την μερική φοίτησή του στο σχολείο του Χωριού.Νωρίς έμεινε ορφανός και βρήκε απαντοχή ως τσιράκι στη Μικρασία  κοντά στο Χρήστο Ψαρρό πατέρα των πρωτομαστόρων της Ανεμώτιας Θουκιδίδη (Θουκιδής) και Αποστόλη (του λαϊκού ποιητή).Εκεί ο μικρός Θόδωρος που ήταν μικρόσωμος και τον αποκαλούσαν του Θουδουρέλ(j) έγινε άριστος τεχνίτης της λιθοξοΐας την περίοδο 1880-1900. Παντρεύτηκε την Γαρυφαλλιά Αϊβαλικλή (Γαρφαλιούδα) και απόκτησαν τέσσερις κόρες και ένα γιό,τον Πανανή .Η μια του κόρη η Μυρσίνη παντρεύτηκε τον Ηλία Παπουτσή που είχε για χρόνια το καφενείο στην Πλατεία του χωριού.Η θεία Μυρσίνη που την αγαπούσαμε πολύ είχε έναν από τους άμβυκες για την απόσταξη των τσάμπουρων και την παραγωγή ρακής.Τα σπίτια της Μυρσίνης και του Πανανή ήταν δίπλα στο ρέμα της <<Καριάς>> λίγο πιό πάνω από την εκκλησία. Μια άλλη κόρη  του ήταν η Μέλπα που παντρεύτηκε τον Λάσκαρη Λασκαρίδη με το παρατσούκλι το Μπουντούτσ(j) με τον οποίο απέκτησαν τέσσερα παιδιά.Πέθανε όμως νέα και ο ταλάιπωρος πως να τα βγάλει πέρα τα μοίρασε και ξαναπαντρεύτηκε.Ένα από αυτά μάλλον κορίτσι το έδωσε για υιοθεσία στη Λαφιώνα και το άλλο στην Καλλονή.
    Ο Θόδωρος μετά τη Μικρασία έργάστηκε ως λιθοξόος(πετράς) στην Ανεμώτια  και δίδαξε πολλούς Ανεμωτίσιους την τέχνη του . Έφυγε από τη ζωή το 1937 αφού άφησε για παρακαταθήκη του, το καμάρι του χωριού την εκκλησία της Μεταμόρφωσης  του Σωτήρα.Την εκκλησία που όπως λέει η παράδοση επρόκειτο να χτιστεί στην πλατεία του χωριού αλλά όταν άρχισαν οι προετοιμασίες της κατασκευής μιά συνεχής λάμψη στη σημερινή θέση οδήγησε στην εικόνα της Μεταμόρφωσης και στην αλλαγή των σχεδίων.
     Ο άνθρωπος; που το μυαλό του κατακλυζόταν από σχέδια τέμπλων,κλιμάκων πετροπελεκητών προσόψεων κ.λ.π περπατούσε και σχεδίαζε πάνω στο χώμα τις ιδέες του.Έτσι έγινε και με το απαράμιλλο τέμπλο, τη σκάλα προς τον γυναικωνίτη και την πρόσοψη της εκκλησίας που για να γίνουν πουλήθηκαν πολλά ακίνητά της,κάπου τριάντα.Το μοναδικό αυτό τέμπλο έγινε από σκούρα πέτρα που εξορύχτηκε από τη θέση <<Μπόλια>> Ο εγγονός του Παναγιώτης μου υπέδειξε επίσης στην πρόσοψη κάποια κομμάτια από αυτή τη θέση, γιατί η πέτρα εξαντλήθηκε και έτσι το υπόλοιπο ήλθε από τη θέση <<Φλέγα>>στο δρόμο για το Σκαλοχώρι.Ο Θόδωρας επίσης επιμελήθηκε και το δάπεδο της εκκλησίας.Ένας συγχωριανός μας δε μου είπε το εξής: Κοντά του το 1926 ήταν κάποιος ιδιαίτερα έξυπνος Ανεμωτίσιος ο Η...ς, Κου....τζής...στο επίθετο,κουρέας και επιπλοποιός  που έφυγε στην Αυστραλία αργότερα , του υπέδειξε κάτι για να ταιριάσουν τα πλακίδια του πατώματος.Ήταν βοηθός του και  έκοβε τα πλακάκια.Ο Θόδωρος θύμωσε πολύ και αρχικά τον έδιωξε .Τελικά έκανε ότι του πρότεινε αναγνώρισε το μυαλό του νεαρού  και τον πήρε πίσω. Αν υπάρχουν απόγονοί του και μου δώσουν την άδεια μπορώ να δώσω και το όνομά του όπως και το παρατσούκλι του με το οποίο ήταν ιδιαίτερα γνωστός, ο πιό γελαστός Ανεμωτίσιος που θυμάμαι.Αξίζει λοιπόν αυτή την ελάχιστη τιμή που δίνουμε τόσο εγώ όσο και ο Μορφωτικός Σύλλογος Αθήνας με τον Παλμό του που στο τεύχος του με αριθμό 6 έχει ένα παρόμοιο βιογραφικό του ταπεινού αλλά μεγάλου τεχνίτη,αρχιτέκτονα θα τον έλεγα της Ανεμώτιας. Το κείμενο επιδέχεται διορθώσεις και συμπληρώσεις από όποιον γνωρίζει κάτι για τη ζωή του Θόδωρα.

43. Έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν

      Ο Α........ης ήταν ένας υπέροχος Ανεμωτίσιος.Τέτοιος που δεν ξεχνιέται εύκολα από αυτούς που τον έζησαν .Ένας χαρούμενος άνθρωπος, ένας υπέροχος τεχνίτης και μια φωνή μοναδική.Χαίρομαι πραγματικά που τον είχα συγγενή..Σήμερα θα λέγαμε πως ήταν ένας τύπος ροκ.Του άρεσε το ρακί , τα τραγούδια και η παρέα και είχε μια πολύ καλή οικογένεια.Είχε ένα κουσούρι που οΙ Ανεμωτίσιοι το ήξεραν και έτσι έκαναν το λογαριασμό τους.Δεν τηρούσε ποτέ σχεδόν τις υποσχέσεις του για το χρόνο εκτέλεσης της  εργασίας που είχε συμφωνήσει.Γιατί όλοι ήθελαν μόνο τον Α......η.Οι δουλειές του είναι ακόμα ζωντανές στο χωριό αφού κανένας καιρός δεν τις άγγιξε.
     Στα πλαίσια αυτού του ταμπεραμέντου του ένας παπάς σε άλλο χωριό περίμενε την έναρξη της δουλειάς που του είχε υποσχεθεί αλλά ο Α........ης άφαντος.Αφού εξαντλήθηκε η υπομονή του μετά απο αρκετά ναι,ναι ναί δεν άντεξε να περιμένει στωϊκά όπως οι Ανεμωτίσιοι και του έστειλε μια επιστολή με ένα πολύ μικρο κείμενο.Έγραφε <<έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν>>.Το διάβασε, δεν κατάλαβε τίποτα και άρχισε να ρωτά αριστερά δεξιά τι θέλει να πει.Κανένας δεν ήξερε.Το πήγε και στο δάσκαλο κι αυτός τα ίδια.Ανέλαβε όμως να το δείξει στη Χώρα(Μυτιλήνη) σε κάποιον φιλόλογο που έδωσε την ερμηνεία .Ήταν η συμπεριφορά των Κλαζομένιων, της πόλης που στην αρχαιότητα ήταν κοντά στον Τσεσμέ απέναντι από τη Χίο.
     Σύμφωνα με τον ιστορικό του 2ου μ.χ. αιώνα Κλαύδιο Αιλιανό ,κάποιοι  Κλαζομένιοι που έφτασαν κάποτε  στη Σπάρτη, καταμαύρισαν τους θρόνους των εφόρων που αποφάσιζαν για θέματα της πολιτείας τους.Η τιμωρία τους ήταν να βγάλουν τον Δημόσιο Κήρυκα και να διακηρύξει σε όλη την πόλη το<< έξεστι Κλαζομενίοις ασχημονείν>>. Δημόσια διαπόμπευση δηλαδή των Κλαζομένιων που ήταν απαξιωτική και υποτίμηση όλους τους συμπολίτες τους.Τόνιζαν δηλαδή  ότι είναι γνωστοί όλοι οι Κλαζομένιοι για την κακή τους συμπεριφορά και τη ροπή τους στην απρέπεια .Το πιθανότερο ήταν ότι  ο παπας δεν ήξερε πόσο το παρατράβηξε και την πραγματική έννοια του κειμένου του. Ο Α.......ης που ήταν τύπος που δεν μάλωνε με κανέναν ,πόσο μάλλον με παπά ,το φύσαγε και δεν κρύωνε ο δύστυχος.  

44.Το καινούριο αυτοκίνητο του Π.........η- Θα πάρουμε τσ(j) άλλ(j) τάκλα

      Σε μεγάλη ηλικία ο Π ...ς, ένας ιδιαίτερα συμπαθής και μειλίχιος Ανεμωτίσιος, αποφάσισε να αγοράσει και να οδηγεί αυτοκίνητο.Μια μέρα κάλεσε το αδελφό του απότη Μυτιλήνη  να του δείξει τις ικανότητές του. Κάπου εκεί προς τον Γαββαθά της Βατούσας κάποια στιγμή έχασε τον έλεγχο του τιμονιού, έφυγε από το δρόμο και πήρε κανα διο στροφές στα χωράφια.Όταν σταμάτησε το αυτοκίνητο τις περιστροφές ο αδελφός είχε ακόμα τα μάτια κλειστά.Ρωτά λοιπόν το Π...η σε άπταιστη Ανεμωτισιοαθηναϊκή διάλεκτο.Π....η θα πάρουμε τσ'αλλ(j) τάκλα(στροφή) .Η κουβέντα έμεινε ιστορική στους Ανεμωτίσιους.
 
45.Τα σύκα και τα καρύδια του Έμπορα.
      
        Ο έμπορας είχε μια σακκουλίτσα καρύδια και μια άλλη με σύκα που τα είχε μαζέψει από τα αντίστοιχα δέντρα που είχε .Επειδή όμως είχε πολλά παιδιά δεν έφταναν για όλους για να ξεχειμωνιάσουν.Έτσι είχε συνεννοηθεί με τη γυναίκα του και είχαν μυστικό κώδικα επικοινωνίας σχετικά με αυτά.Όταν λοιπόν ήθελε καρύδια της έλεγε .Γυναίκα φέρε μου από κείνα  και αυτή του τα έδινε διακριτικά.Όταν ήθελε σύκα φώναζε.Γυναίκα φέριμ απ' τ' άλλα οπότε του έδινε πάλι διακριτικά  σύκα.Όταν ήθελε κι' από τα δύο έλεγε γυναίκα φεριμ τσ'απ΄τσείνα τσ(j)' απ' τ' άλλα για να βάλει μέσα στα σύκα καρύδια.Το πληροφορήθηκαν κάποιοι στο χωριό και έγινε γενικό σύνθημα που έμεινε ιστορικό και το χρησιμοποιούσαν για πλάκα πολλοί στην Ανεμώτια αλλά και αλλού που διαδόθηκε.
     Έτσι λοιπόν όταν ο Γιάννης, που  είχε πνευματική καθυστέρηση , κάποτε δούλευε  ως  μεροκαματιάρης εργάτης σε άλλον οικονομικά εύρωστο  Ανεμωτίσιο και  κίρτιζε (έκοβε φύλλα) από την καπνοφυτεία που ήταν κοντά στην ποταμιά και το γεφύρι της ,μια εργάτρια τον πείραξε λέγοντάς του ώ Γιάνν(j) φέριμ βρε τσ(j)' απί τσείνα τσ(j)' απ' τ' άλλα.Τότε ο Γιάννης δείχνοντάς της με τον δείχτη και πονηρό βλέμμα μια κατεύθυνση της λέει:Πάμι έφνα πέρα να σ'δείξου τσι τσείνα τσι τ'άλλα.

46.  Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ

ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

           Η πρώτη θέση της ορίζεται γύρω στον 16^ο μ. χ αιώνα  στην περιοχή όπου

και η σημερινή. Τον 19^ο αιώνα δημιουργήθηκε η ανάγκη να ανεγερθεί νέος

ναός. Αρχικά επελέγη από τους χριστιανούς κατοίκους της  η θέση της

σημερινής κεντρικής πλατείας. Αλλά κάποιο φώς που έβγαινε συνεχώς από το

<< Ραχώνι>> τους τρόμαξε και τους οδήγησε στον χώρο που έπρεπε να

ανεγερθεί.

           Έτσι το 1881 άρχισαν τα προκαταρκτικά και το 1885 έγινε  η έναρξη 

των πρώτων έργων. Τα χρήματα που απαιτήθηκαν  βρέθηκαν από την πώληση

30 κτημάτων ιδιοκτησίας της εκκλησίας .

     Το 1926 η κύρια κατασκευή της  εκκλησίας της Μεταμορφώσεως του

Σωτήρος  τέλειωσε εκτός από το τέμπλο με τη συμμετοχή πολλών άλλων 

Ανεμωτίσιων πετράδων.

     Στη συνέχεια τα έτη 1928 -1929 ο Θεόδωρος Βλουτής, που ήταν λιθοξόος 

το επάγγελμα κι αυτός, κατασκεύασε το υπέροχο καμάρι της Ανεμώτιας 

το  λιθανάγλυφο τέμπλο της εκκλησίας.Βοηθός του τότε ο μικρός  Ηλίας 

που έκοβε τα πλακάκια  του δαπέδου και αργότερα έφυγε στην  Αυστραλία.  

        Ο Θεόδωρος Βλουτής ήταν πατέρας της Μυρσίνης συζύγου Ηλία  Παπουτσή 

του Πανανή (Τσανανής) της θείας Μυρσίνης όπως την ήξερα και άλλων 

δύο κοριτσιών.

         Η θεία Μυρσίνη ήταν γνωστή για τον νόμιμο άμβυκα που λειτουργούσε 

στο χώρο πίσω από το σπίτι της κοντά στο ρέμα της <<Καριάς>> για την 

απόσταξη των στέμφυλων και την εξαγωγή σπίρτου (δυνατή ρακή για φαρμακευτική 

κυρίως χρήση).Ελεγκτής και σφραγιδοφύλακας με χρήση βουλοκερίουτα χρόνια 

που θυμάμαι ο πατέρας μου Γιώργος Παπαδέλλης ως Γραμματέας της Κοινότητας.

      Στην πρόσοψη της εκκλησίας ο Γιώτης (εγγονός) κάποια στιγμή το 2012 και 

του 2014  μου υπέδειξε ένα από τα κιονόκρανα της πρόσοψης της εκκλησίας όπου 

το υλικό της πέτρας είναι σαφώς διάφορο του υπόλοιπου . Η εξήγηση που δόθηκε 

είναι ότι το νταμάρι από το οποίο πάρθηκε η πέτρα που πελεκήθηκε και 

χρησιμοποιήθηκε για τα κιονόκρανα  δεν έφτασε και για τα τρία παρά μόνο για τα 

δύο και το τρίτο πελεκήθηκε από την πέτρα του νταμαριού της <<Φλέγας>>.

 

        Εδώ σημειώνουμε ότι και το τέμπλο της εκκλησίας είναι από το νταμάρι 

στη θέση <<Μπόλια>> κοντά στο κτήμα του νονού μου 

Παρασκευά Χατζηγεωργίου(Διάκου) ενώ όλες οι άλλες πέτρες της κατασκευής 

είναι από τη <<Φλέγα>>.

       Το 1962 κατασκευάστηκε και το καμπαναριό της εκκλησίας από τον 

αρχιμάστορα λιθοξόο Θουκιδίδη Ψαρρό.

47.ΠΟΙΗΣΗ Παναγιώτη Γ. Παπαδέλλη .Παρ'το παιδί μου πάρε το

Είμαι η Ραχήλ,η Εβραία  γειτόνισσα που μένω εδώ πιο κάτω

Μαζί με το μονάκριβο μικρό μου αγοράκι

Που ο θεός μου  χάρισε  κι είναι το μόνο  βιός μου.

Τρέμω καλή μου, ακούω να έρχονται τ’ αχόρταγα θηρία

Που  γκρέμισαν της κόλασης  όλες τις  μαύρες πύλες.

Πάρ’ το παιδί μου  πάρε το, πάρ’το για  να το σώσεις.

Την αγκαλιά σου  άνοιξε μέσα να τ’ αποθέσω

Και τύλιξέ το τρυφερά σα να’ τανε δικό σου.

Μάθε του πιο είναι το σωστό, μ’ όποια κι αν έχεις πίστη,

Ένας θεός μας κυβερνά , ένα και το σωστό του. 

Πάρ’ το παιδί μου πάρε το, είναι καλό παιδάκι.

Έχει ματάκια όμορφα ,χεράκια βελουδένια

Που σ’ αγκαλιάζουν τρυφερά, σκορπούν αθανασία.

Πάρ’ το γιατί έρχονται οι κατακτητές, με τα γαμψά τους νύχια,

Θα  μου  τ’ αρπάξουν βίαια , θα μου το βασανίσουν.

Πάρ’ το  παιδί μου πάρε το και δώσ’ του απαντήσεις

Όταν ρωτάει επίμονα , σαν όλα τα παιδάκια

Για τ’ άστρα, τους αστερισμούς , τον ήλιο, το φεγγάρι .

Πως γίνεται να στέκονται και κάτω να μην πέφτουν,

Ποιός ρίχνει τη βροχή στη γη, ποιός φτιάχνει τ’ άσπρο χιόνι.

Πάρ’ το παιδί μου πάρε το, τα σπλάχνα μου ραγίζουν,

Ποτάμι η θλίψη διαπερνά το δόλιο το κορμί μου,  

Όταν τρυπούνε το μυαλό μου οι πιο φριχτές εικόνες.

Αρχαία  Ελληνίδα, ικέτιδα σέρνομαι στο Ναό σου,  

Κρέμομαι απ’ τα χείλη σου, ζητώ το έλεός σου.

Πάρ’ το παιδί μου πάρε το, δε σκιάζομαι για μένα

Μόνο για κείνο νοιάζομαι σε ποιά φωλιά να κρύψω,

Να μην του λείψει η στοργή ούτε τα παραμύθια.

Εσύ που είσαι Χριστιανή κι’ εγώ που είμαι Εβραία

Κι οι διό μανούλες είμαστε και θα με καταλάβεις.

Πάρ’ το παιδί μου πάρε το κι αν ζήσω και γυρίσω

Να μην τρομάξεις και θαρρείς πως ήλθε μια ζητιάνα.

Τον αριθμό των φασιστών στα χέρια θα σου δείξω

Κι  αν τ’ αγαπήσεις από  καρδιάς σαν να’ τανε δικό σου,

Κράτα το, φτάνει να μου πεις πως είναι ευτυχισμένο.

Μα αν η μοίρα  πιο σκληρή θελήσει να είναι μαζί μου

Και δεν μ’ αφήσει να το δω μεγάλο παλληκάρι

Ούτε γαμπρό στην εκκλησιά εγώ να τ’ οδηγήσω,

Σαν παραμύθι  να του λες πόσο το αγαπούσα

Και πως από τον ουρανό ψηλά  μετρώ τα βήματά του.

Πάρ’ το παιδί μου πάρε το.

Βόλος Ιανουάριος 2015

Δίπλωμα του Ευρωπαϊκού Κέντρου Τέχνης

 

Ο Καθηγητής Γλωσσολογίας του Πααανεπιστημίου Αθηνών Χριστόφορος Χαραλαμπάκης

  O συμπατριώτης μας Κώστας Βαλέτας σε σύντομη ομιλία .Κριτής ποίησης

 Η απονομή του διπλώματος από τον προεδρο του ΕUARCE Ευάγγελο Ανδρέου
Στην Κριτική  Επιτροπή και οι Λέσβιοι διανοητές συγγραφείς  Κώστας Βαλέτας και Δημήτριος  Καράμβαλης από τον Παπάδο Γέρας.

48.Ο ΤΟΠΟΣ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΑ.

 Γεννήθηκα  σε ένα  χωριό με πέτρινα σπίτια,

 Εκεί που η νύχτα μετρούσε κάθε βράδι  τ’ άστρα

 Κι αποκοιμιότανε  χωρίς να τα τελειώσει     
    Γιατί ήτανε βλέπεις  αμέτρητα .

    Μπροστά μου μια μικρή ορθογώνια   κοιλάδα

    Μ’ αμπέλια και μποστάνια,

    Που η παιδική φαντασία μου την έβλεπε

    Με μεγεθυντικό φακό .

    Γύρω οι λόφοι μαγικοί, πολύχρωμοι,

    Κι εγώ πλανιόμουν από πάνω τους

    Με μάτια γεμάτα έκσταση

    Αναζητώντας τον δημιουργό.

    Άφηνα  τη ματιά μου να σταθεί

   Στα όρια του πεύκου ,της ελιάς , της  βελανιδιάς

   Και του νιόχτιστου  Άη Λιά

   Που η μοναξιά του είχε κάτι από θλίψη.

   Tην οδηγούσα στα πετροβούνια

   Με τις πουρναριές και τις πετραμύθρες,

   Που φύτρωναν  ανάμεσα στις σχισματιές της πέτρας

   Φλερτάροντας τη νύχτες με τους γαλαξίες.

  Γαλάζια  μακρινή πρόκληση ο κόλπος

  Στα όρια των βουνών της Ποταμιάς, 

  Στεφανωμένος προοπτικά σαν Άγιος

  Απ’ την οριζόντια ημισέληνο του Όλυμπου.

  Ήταν κι οι αγριαχλαδιές της Φλέγας πίσω απ’ τα βουνά

  Που τις φανταζόμουν να στήνουν γαμήλια λευκή τελετή

   Καταμεσίς τ’ Απρίλη τις φουσκοδεντριές

   Μια πρόσκληση για όρκους αιώνιας αγάπης.

  Μαγικό και  διάφανο όλο το σκηνικό μου

  Με πρωταγωνιστές τους φτωχούς ξωμάχους

  Του χωριού ,που έσερναν  το χρόνο

   Μέσα σε μια ζωή με πολύ μικρές καμπύλες .

  Σαν κι αυτές με τους ξαναμμένους έφηβους

  Χορατάρηδες της νύχτας, που ανακάτευαν

  Τα γεράνια  και τους  βασιλικούς στις αυλές των σπιτιών

  Για να βγάλουν από μέσα τους αδιέξοδα.

  Μα και με τα πανηγύρια της Λαμπροδευτέρας στο Μοναστηρέλι

  Της Σωτήρας και της Παναγιάς,

  Που η πρόσκληση σε χορό της αγαπημένης σου

  Φούντωνε τη φαντασία των άλλων κοριτσιών.

  Ήταν κι καμπάνα της Κυριακής και των εσπερινών

  Το βάλσαμο που έδινε κουράγιο  στις ψυχές.

  Τις γέμιζε με  καρτερικότητα,αλλά και με φαντασία

  Ώστε  να  μπορούν να διευρύνουν το μικρόκοσμό τους..

  Κι ύστερα μάρτυρας  και μέτοχος κι εγώ

  Του συρμού της πικρής μαζικής   αναχώρησης  

  Για μια καλλίτερη ζωή, που  θα’ ρθει  μεν αλλά μίζερη

  Αφού οι  νέοι ορίζοντες ήταν  κοντοί ,σκληροί και δύσμορφοι.

Στόμιο Λάρισας -Κίσσαβος

Βόλος Ιούλιος 2014

49.ΜΙΚΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΛΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ

Ο  ΘΕΟ....,Η ΚΑΤΟΧΗ,Ο ΕΛΛΑΣ 

Μια σύντομη ιστορία ενός Ανεμωτίσιου που πάλεψε για λευτεριά και ισότητα

               Ο ΘΕΟ... γεννήθηκε το 1910 στη Μικρά Ασία.Σε ηλικία δώδεκα χρόνων ήλθε στην Ανεμώτια με τον λεγόμενο διωγμό του 1922 και τον ξερριζωμό των Ελλήνων γηγενών και μεταναστών.Όταν έγινε τριάντα (30) χρόνων παντρεύτηκε και έφυγε μαζί με άλλους συγχωριανούς του στο Ελληνοιταλικό μέτωπο.Μετά την κατάρρευσή του μετώπου  γύρισε στο χωριό και στη σύζυγό του.Το 1941όμως έρχεται και η γνωστή πείνα που εν πολλοίς οφειλόταν και στους αποκλεισμούς των Άγγλων στη Μεσόγειο αλλά και στην καταστροφή της παραγωγής σταριού στη χώρα.Έτσι ο Θεο....φόρτωσε μια ποσότητα λάδι σε μια γκαζολίνα(μικρό πετρελαιοκίνητο πλοιάριο) κατέφυγε για τη Μακεδονία προκειμένου να την ανταλάξει με λίγο στάρι για να μην λιμοκτονήσει η οικογένειά του.Μόλις έφτασε όμως στη Μακεδονία η Γερμανική Διοίκηση απέκλεισε όλους τους πλόες και έτσι ο Θεο...δεν μπορούσε να γυρίσει πίσω.Στην απελπισία του  πήγε στην Αξιούπολη του Νομού Κιλκίς όπου συγγενείς του πρόσφυγες είχαν καταφύγει το 1922.Στην περιοχή αυτή οι Γερμανοί ασκούσαν στους πολίτες μεγάλη πίεση για ένταξή τους στα δοσιλογικά τάγματα ασφαλείας.Ο Θεο...όμως ήταν γνήσιος πατριώτης και έτσι ακολούθησε άλλο δρόμο.Το δρόμο του βουνού στην περιοχή του Βερμίου με πρώην αξιωματικούς με την ομάδα του Σοφιανού. Οι γονείς του και η σύζυγός του τον αναζητούσαν αλλά τα ίχνη του είχαν χαθεί αφού προτεραιότητά του ήταν η πατρίδα.Η πείνα ήταν ο καθημερινός εφιάλτης όλων των ΕΑΜΙΤΩΝ πατριωτών.Κάθε μέρα έδιναν μάχη να κρατηθούν.Ο Θεο.. έλαβε μέρος σε πολλές μάχες ενάντια στον κατακτητή.Σε μια από αυτές ανατινάχτηκε ένα τρένο στην περιοχή δράσης του στη Μακεδονία.Ο Βασίλης ήταν με το πολυβόλο του δίπλα στο τρένο και αναμετριόταν με τους Γερμανούς.Έδινε αγώνα  εκ του σύνεγγυς βρίζοντας με φωνές τους  Άγγλους  συμμάχους που  δρούσαν από απόσταση ασφαλείας  καλώντας τους να συμμορφωθούν και να μην χτυπούν Έλληνες μαχητές.Όμως ο αγώνας του δεν τέλειωσε με την αποχώρηση των Γερμανών.Συνεχίστηκε από τις τάξεις του ΕΛΛΑΣ στο σχολείο του οποίου μυήθηκε στα νάματα της ισότητας και της εξουσίας του προλεταριάτου.Όταν το πρώτο αντάρτικο νικήθηκε γύρισε στην Ανεμώτια. Ήταν τριάντα πέντε χρόνων,ασχολήθηκε με τη συστηματική γεωργία και περιορίστηκε στην οικογένειά του και στις αναμνήσεις του.Το αστυνομικό όμως κράτος που επιβλήθηκε στη χώρα των δηλώσεων μετάνοιας, δεν τον άφησε ποτέ ήσυχο.Στα παιδιά του π.χ. δεν έδωσε ποτέ ίσες ευκαιρίες.Ήταν για την τοπική αστυνομία πάντα ύποπτος Κ/Σ(Κομουνιστοσυμμορίτης).

       Έτσι τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν πολύ σκληρά για το Βασίλη που τα έφερνε δύσκολα βόλτα όπως και για πολλούς άλλους Ανεμωτίσιους που μεγάλος αριθμός τους ήταν οπαδοί της αριστεράς της μετεμφυλιακής εποχής.Πολλές φορές αναγκάστηκε να ζεί μακριά από το χωριό,κυρίως στην περιοχή της Καλή Λαγκαδας μέσα σε Ντάμια(μονόχωρα μικρά κτίσματα) μαζί με την οικογένειά του ακόμα και το χειμώνα, κάτω από άθλιες συνθήκες.

      Ήταν τόσο συνεπής ιδεολόγος, που σαν χρειάστηκε ο γιός του να καταλάβει κάποια ελκυστική δημόσια θέση εργασίας το 1968 δεν υπέκυψε στον πειρασμό και δεν υπέβαλε τη δήλωση μετάνοιας που του ζήτησαν.

          Στην ερώτηση που του έγινε όταν ζούσε αν είχαμε τη δυνατότητα να εκδιώξουμε τους Γερμανούς με το αντάρτικο απάντησε .Αν είχαμε να φάμε δεν θα είχαμε αφήσει κανένα Γερμανό ζωντανό.

50.Ποίηση

By Tomas Dylan  (1914-1953)
Ένας από τους μεγαλύτερου;ς Άγγλους Ποιητές

FERN HILL

Όταν ήμουν νέος και ανέμελα 
Ξαπλωμένος κάτω απ'τα φύλλα της μηλιάς
Κοντά στο μελωδικό σπίτι,
Και ευτυχισμένος 
Που το χορτάρι ήταν πράσινο,
Η νύχτα πάνω απ' τη λαγκαδιά σπαρμένη μ'αστέρια
Ο χρόνος που μ'αφήνει να φωνάζω και ν'ανεβαίνω
Ολόχρυσος στη ράχη των ματιών του
Και τιμημένος πάνω σε άμαξες
Ήμουν πρίγκηπας των πόλεων των μήλων
Και κάποτε πριν από καιρό 
Άρχοντας των δένδρων,των φύλλων
Και του μονοπατιού με τις μαργαρίτες και το κριθάρι
Κάτω προς τα ποτάμια με το μοναδικό φως.